Hãy ngừng so sánh Hoà Minzy và Hoàng Thùy Linh, khi nỗ lực đưa bản sắc dân tộc vào âm nhạc đều đi đúng hướng

Hoà Minzy đã đúng khi “nhá hàng” Bắc Bling (Bắc Ninh) là dự án âm nhạc khủng nhất sự nghiệp tính đến hiện tại. Bắc Bling mất không đến 1 tuần để đạt 22 triệu lượt xem trên YouTube, đạt top 1 xu hướng thần tốc chỉ sau 1 ngày. Với Bắc Bling, Hoà Minzy tôn vinh trọn vẹn giá trị văn hoá, vẻ đẹp của quê hương Bắc Ninh thông qua ngôn ngữ nghệ thuật – âm nhạc và hình ảnh. Cú bắt tay giữa Hòa Minzy, Xuân Hinh, Tuấn Cry, producer Masew và đạo diễn Nhu Đặng tạo nên cơn lốc thực sự. 

MV Bắc Bling – Hoà Minzy ft. Xuân Hinh, Tuấn Cry

Hoà Minzy còn khiến công chúng kinh ngạc khi mời Xuân Hinh cùng tham gia dự án tôn vinh quê hương Bắc Ninh. Là “vua hài đất Bắc”, biểu tượng của sân khấu Việt, chỉ riêng việc Hoà Minzy thuyết phục được Xuân Hinh góp giọng đủ chứng minh dự án của cô đủ tâm, đủ tầm. Mọi yếu tố từ âm nhạc, hình ảnh đậm chất văn hoá truyền thống đều được Hoà Minzy và ekip nghiên cứu, thực hiện kỹ lưỡng. 

Nhưng, bên cạnh sự hưởng ứng khán giả dành cho MV đậm tính văn hoá của Hoà Minzy, tồn tại không ít tranh luận. Ầm ĩ nhất là sự so sánh của khán giả khi đặt Hoà Minzy bên cạnh một cái tên nổi tiếng khác – Hoàng Thuỳ Linh.

“Hoà Minzy cứ ra nhạc âm hưởng dân gian là bị nói ‘ăn theo’ Hoàng Thuỳ Linh”

Những năm gần đây, không khó để nhận thấy Hoà Minzy theo đuổi định hướng kết hợp yếu tố văn hoá truyền thống vào âm nhạc hiện đại. Từ Thị Mầu (2023), Hoà Minzy đã bị đặt lên bàn cân với Hoàng Thuỳ Linh – nghệ sĩ tiên phong đưa văn hóa Việt Nam vào sản phẩm một cách thành công và tạo hiệu ứng lan truyền rộng rãi. Khi Bắc Bling tạo cơn sốt, chủ đề này lần nữa ngập tràn mạng xã hội. 

Hàng loạt ý kiến so sánh Hoà Minzy và Hoàng Thuỳ Linh thu hút sự chú ý. Thậm chí, không ít ý kiến cho rằng Hoà Minzy nhìn thấy cơ hội thành công, từ đó bám theo công thức của người đồng nghiệp. Người hâm mộ đặt câu hỏi, vì đâu mà Hoà Minzy cứ ra nhạc âm hưởng dân gian là bị nói “ăn theo” Hoàng Thuỳ Linh?

Lý giải điều này, đầu tiên phải xét đến sự tương đồng trong chiến lược của Hoàng Thuỳ Linh và Hoà Minzy. Cả hai đều từng có thời gian thử sức với nhiều thể loại hiện đại, từ nhạc ballad cho đến pop-dance. Nhưng, phải đến khi chuyển hướng ứng dụng chất liệu văn hoá dân gian vào sản phẩm, Hoàng Thuỳ Linh và Hoà Minzy mới chính thức mở ra kỷ nguyên bùng nổ nhất cho mình. Cả Hoà Minzy và Hoàng Thuỳ Linh đều chủ ý mang vào sản phẩm các câu chuyện văn hóa – lịch sử, âm nhạc có tính dân gian giao thoa nhạc điện tử hiện đại, bối cảnh kết hợp “Đông Tây kim cổ”.

Không chỉ Hoàng Thuỳ Linh hay Hoà Minzy, Vbiz không ít nghệ sĩ trẻ có chung định hướng phát triển văn hoá truyền thống, từng thử nghiệm qua công thức này nhưng không phải ai cũng thành công và đi đến cùng. Chi Pu kể chuyện Tấm Cám bằng lăng kính của nhân vật Cám qua Anh Ơi Ở Lại. MONO mới đây cũng ra sản phẩm tôn vinh phụ nữ Việt, thể hiện góc nhìn duy mỹ, kết hợp hát chèo, âm hưởng đồng bằng Bắc bộ với UK Garage, nhạc điện tử trong E.P ĐẸP. Sơn Tùng từng có một siêu phẩm Lạc Trôi kết hợp mượt mà future bass với sáo trúc, giai điệu pha chút ngũ cung từ năm 2017. Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai đã trở thành chương trình hot nhất năm qua nhờ loạt sân khấu lồng ghép văn hóa truyền thống, biến tấu chất liệu dân gian tài tình. Hay như Phương Mỹ Chi, giọng ca nổi tiếng từ bé với dòng nhạc dân ca, chuyển hướng sự nghiệp bằng album Vũ Trụ Cò Bay, mang đến cả vũ trụ văn học cùng DTAP – đội ngũ làm nhạc gắn liền với Hoàng Thuỳ Linh.

Rất nhiều nghệ sĩ cùng thời đã thử nghiệm và sáng tạo nghệ thuật dựa trên chất liệu văn hóa dân tộc, nhưng không phải ai cũng bị đặt lên thế “đối trọng” như Hoàng Thuỳ Linh và Hoà Minzy. Công chúng có xu hướng đánh giá sức ảnh hưởng của một sản phẩm/nghệ sĩ bằng cách đặt lên bàn cân với sản phẩm/nghệ sĩ thành công trước đó. Trong trường hợp này, Hoàng Thuỳ Linh là người được nhắc đến nhiều hơn cả vì dấu ấn đậm nét mà cô và ekip mang đến giữa thời điểm Vpop đang bão hòa bởi Pop Ballad. Chưa kể, một số nghệ sĩ làm nhạc kết hợp yếu tố truyền thống chỉ mang tính thử nghiệm, làm kho nhạc thêm phần đa dạng, đặc sắc. Còn Hoàng Thuỳ Linh và mới đây là Hoà Minzy là hai cái tên hiếm hoi – cùng thế hệ nghiêm túc theo đuổi định hướng này. 

Ngoài chung định hướng, mức độ phủ sóng cũng là một điểm đáng bàn. Khi dự án Bắc Bling trở nên bùng nổ, khán giả muốn tìm ra một tác phẩm xứng tầm để đặt lên bàn cân. Hoàng Thuỳ Linh được công nhận từ single Bánh Trôi Nước (2016), đột phá với album đầu tay Hoàng (2019) và đi ra quốc tế cùng album thứ hai – Link (2022). Thành công của Hoàng Thuỳ Linh mang tính biểu tượng, đại diện cho cả thế hệ nghệ sĩ truyền tải văn hoá qua âm nhạc. So với Hoàng Thuỳ Linh, Hoà Minzy bứt phá muộn hơn. Đây là lý do khiến Hoà Minzy luôn bị so sánh với Hoàng Thuỳ Linh. 

Nhưng, nhìn lại hơn 10 năm hoạt động của Hoà Minzy, cô thực sự đã thử nghiệm với chất liệu dân gian trước cả Hoàng Thuỳ Linh. Năm 2015, Hoà Minzy gây sốt với Ăn Gì Đây – ca khúc tôn vinh ẩm thực truyền thống Việt. Bài hát được Hoà Minzy xử lý theo âm hưởng quan họ, luyến láy, nhấn nhá một cách tinh tế. Bản phối kết hợp nhuần nhuyễn EDM với nhạc cụ dân tộc. Ăn Gì Đây tạo tiếng vang lớn cho Hoà Minzy ở giai đoạn đầu sự nghiệp.

Hoà Minzy đã thử nghiệm với chất liệu dân gian trong Ăn Gì Ơi cách đây 10 năm

Năm 2023, Hoà Minzy ra mắt Thị Mầu. Theo chia sẻ của NS Huy Tuấn, anh đã chọn Thị Mầu cho Hòa Minzy từ lúc cô ra mắt ca khúc Ăn Gì Đây – tức bản demo đã có từ trước đó 7 năm. Nhưng khi ấy Hoà Minzy chưa nhận định rõ ràng việc theo đuổi định hướng âm nhạc này.

Gần thời điểm Hoàng Thuỳ Linh bứt phá cùng album đầu tay Hoàng, Hoà Minzy cũng ghi dấu ấn với Không Thể Cùng Nhau Suốt Kiếp. MV này là một trong những cột mốc đáng nhớ nhất của Hoà Minzy, được giới chuyên môn đánh giá cao bởi quá trình nghiên cứu, quay dựng phim bài bản của ekip MV. Không Thể Cùng Nhau Suốt Kiếp làm sống lại câu chuyện về Vua Bảo Đại và Nam Phương Hoàng Hậu, khiến giới trẻ có hứng thú tìm hiểu một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Việt Nam. 

Liệt kê ra để thấy, Hoà Minzy vốn không “ăn theo” công thức thành công của Hoàng Thuỳ Linh. Cả hai ý thức rõ ràng mục đích của mình và chuyển tải qua sản phẩm bằng hướng đi trái ngược nhau. 

Sự khác biệt của Hoàng Thuỳ Linh và Hoà Minzy

Hoàng Thuỳ Linh đã cho thấy tầm nhìn bao quát của cô thông qua 2 album phòng thu. Hoàng và Link là cách Hoàng Thuỳ Linh chứng minh sự nghiêm túc trong việc nghiên cứu, biến văn hoá thành nguồn cảm hứng bất tận để tạo nên không gian nghệ thuật riêng, phản ánh ý chí chủ quan của người nghệ sĩ “Hoàng Thuỳ Linh” – thể hiện ngay từ tựa đề album lấy từ tên thật. 

Bánh Trôi Nước – Hoàng Thuỳ Linh

Phía sau Hoàng Thuỳ Linh có sự đồng hành của ekip âm nhạc hàng đầu: Hồ Hoài Anh, Triple D và không thể thiếu – bộ ba DTAP. Từ single Bánh Trôi Nước, Hồ Hoài Anh đã cho Hoàng Thuỳ Linh biết nên làm thế nào để truyền tải thông điệp hiệu quả chỉ bằng 4 câu thơ Bánh Trôi Nước của “bà chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương. Bánh Trôi Nước có một đời sống mới, tiếp cận giới trẻ qua ngôn ngữ âm nhạc, được trình bày bởi Hoàng Thuỳ Linh.

Bám sát tinh thần này, Hoàng Thuỳ Linh mở ra chương mới sự nghiệp với album Hoàng. Hoàng Thuỳ Linh và ekip làm nhạc vận dụng nhuần nhuyễn chất liệu văn học dân gian – âm nhạc dân tộc. Album Hoàng mượn cảm hứng từ 3 nhân vật nổi tiếng: Cô Tấm của văn học dân gian, Thúy Kiều của văn học trung đại và Mị của văn học hiện thực. Dù khác thời đại, khác số phận, nhưng cả ba đều là những phụ nữ có phận đời long đong, “ba chìm bảy nổi”. Đến cuối dù bằng cách này hay cách khác, làm chủ vận mệnh, tìm được hạnh phúc trong thời đại của mình. Đây cũng là cách Hoàng Thuỳ Linh ẩn dụ cuộc đời mình – người phụ nữ xinh đẹp, truân chuyên và “tái sinh” như phượng hoàng lửa sau scandal gần như chôn vùi cô năm 20 tuổi. 

Hoàng Thuỳ Linh – Để Mị Nói Cho Mà Nghe

Hoàng Thuỳ Linh nghiên cứu và thử nghiệm với đa dạng chất liệu truyền thống, mang tính vùng miền. Từ điệu khèn Tây Bắc, đàn tính, sáo dọc cho đến âm hưởng đậm chất Bắc bộ như đàn bầu, tranh, sáo trúc. Sang đến album Link, Hoàng Thuỳ Linh còn khai thác văn hoá miền Tây sông nước, ứng dụng chất liệu đờn ca tài tử trong bản hit See Tình. Về phần hiện đại trong âm nhạc của Hoàng Thuỳ Linh, cô và ekip bắt trọn xu hướng quốc tế, mang đến những bản phối hoà trộn âm điệu truyền thống với pop, RnB, future house, tropical house, chill-out, trap, EDM,… 

Hoàng Thuỳ Linh – See Tình

Ở cả hai album, Hoàng Thuỳ Linh cho thấy sự thống nhất và trưởng thành rõ rệt trong việc hoàn thiện “thế giới quan” của riêng cô bằng cách tái tạo văn hoá. Một điểm đặc sắc cần phải kể đến, chính là Hoàng Thuỳ Linh không ngại phô diễn tín ngưỡng tâm linh qua âm nhạc, thường được đánh giá là phần nặng đô trong discography của nữ ca sĩ. Hoàng Thuỳ Linh mang tín ngưỡng thờ Mẫu vào MV Tứ Phủ một cách trực tiếp thông qua tạo hình, vũ đạo và nội dung bài hát. Trong khi đó, MV Đánh Đố là cách Hoàng Thuỳ Linh miêu tả sự hỗn độn của dòng chảy năng lượng trong vũ trụ, thể hiện ý chí muốn tạo ra trạng thái cân bằng hoàn mỹ của ngũ hành, sự sống vĩnh cửu. 

Sản phẩm của Hoàng Thuỳ Linh mang tính tượng trưng cao. Hoàng Thuỳ Linh hiện thưc hoá “thế giới quan” của cô bằng 1 concert quy mô mang tên Vietnamese Concert – tổng hoà cả sự nghiệp âm nhạc tính đến tháng 9/2023. Hàng loạt các yếu tố thuộc về văn hóa truyền thống Việt Nam được Hoàng Thùy Linh đưa vào xuyên suốt chương trình: đầu sư tử truyền thống, đám rước đèn của thiếu nhi trong mùa Trung thu, tín ngưỡng Thờ Mẫu, văn hóa miền núi Tây Bắc, cờ lau tập trận, các trò chơi dân gian,… Mọi thứ được Hoàng Thùy Linh và ekip trau chuốt tỉ mỉ, một mặt vừa giữ được tinh thần gốc của từng di sản tiền nhân nhưng một mặt vẫn có cách tư duy nghệ thuật hiện đại. 

Từ âm nhạc đến hình ảnh, Hoàng Thuỳ Linh đổ dồn chất xám để tạo ra một không gian mới, bí ẩn và khơi gợi sáng tạo. Cô để khán giả tự suy ngẫm, trải nghiệm âm thanh, thị giác và tinh thần hoà quyện. 

Về phần Hoà Minzy, cô không “ôm đồm” thử thách phải làm 1 E.P hay concept album, mà dồn lực để mỗi năm cho ra 1 MV hoành tráng, dàn dựng công phu, truyền tải triệt để câu chuyện muốn kể. Điển hình như Không Thể Cùng Nhau Suốt Kiếp bám sát hoàn toàn vào lịch sử, vẽ lại câu chuyện có thật của Vua Bảo Đại và Nam Phương Hoàng Hậu hay chọn Thị Mầu – nhân vật đặc sắc nằm trong vở chèo Quan Âm Thị Kính để truyền cảm hứng cho khán giả tìm hiểu thêm về nghệ thuật dân tộc. 

Tuy nhiên, thời điểm Thị Mầu lên sóng, Hoà Minzy chưa thể đạt được hiệu ứng như hiện có với Bắc Bling, bởi cách khai thác nhân vật Thị Mầu còn khá nhiều hạn chế, âm nhạc cũng có phần “lỗi thời” do demo đã tồn tại đến 8 năm. Bắc Bling chính là 1 phiên bản hoàn thiện hơn của Thị Mầu, cho thấy Hòa Minzy hiểu rõ hơn, dành tâm sức đầu tư hơn cho con đường này.

Hoà Minzy thông minh khi chọn tập trung khai thác Bắc Ninh – nơi có bề dày văn hiến bậc nhất Việt Nam và cũng chính là quê hương của cô. Hoà Minzy có đủ chất liệu để thoả sức vẫy vùng, cũng như hiểu rõ bản thân đang làm gì. Nữ ca sĩ khai thác rất sâu kho tàng văn hoá quê mình, làm đúng và không sợ ai bắt bẻ. Kể cả việc đặt tên bài hát là Bắc Bling – biến tấu từ Bắc Ninh. Dù có gây ra tranh luận, nhưng Hoà Minzy đã nhận được sự chấp thuận của lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh về từ “Bling” với hàm ý tích cực và hiện đại, giúp thể hiện trọn vẹn tinh thần của bài hát. Bắc Bling ở đây mang ý nghĩa đặc biệt, thể hiện mong muốn của Hòa Minzy mang hình ảnh Bắc Ninh tươi đẹp, lấp lánh và tỏa sáng vào âm nhạc. 

Hoà Minzy không dùng văn hoá như một chất liệu để biến hoá, thay đổi, mà chọn tái hiện nguyên bản theo cách dễ tiếp cận với giới trẻ. Như khi sản xuất Bắc Bling, Hoà Minzy kết hợp với ekip quen thuộc – nhạc sĩ Tuấn Cry và music producer Masew. Tuấn Cry là cũng là một người con Bắc Ninh. Nam nhạc sĩ hiểu rõ đặc trưng vùng miền, cũng như nhìn thấu được mong muốn của Hoà Minzy. Từ đó, ca khúc Bắc Bling được cài cắm một loạt phong tục tập quán lẫn địa danh nổi tiếng của xứ Kinh Bắc như như hội Lim, đua thuyền sông Như Nguyệt, đền Bà Chúa,… Bắc Bling thực sự giống cuốn cẩm nang du lịch Bắc Ninh cơ bản dành cho du khách gần xa. Điều này đáp ứng được mục tiêu đầu tiên mà Hoà Minzy theo đuổi – quảng bá quê hương Bắc Ninh. 

Sự xuất hiện của Xuân Hinh giúp Bắc Bling bùng nổ về mặt truyền thông. Vua hài đất Bắc cất giọng lập tức khiến người nghe “nổi da gà”. Xuân Hinh góp phần thổi hồn vào tác phẩm tinh thần văn hoá mạnh mẽ ngay từ câu hát mở đầu “Ta về ta tắm ao ta/ Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn/ Tình quê son sắt keo sơn/ Hương đồng gió nội cây rơm đợi chờ.” Và chưa dừng lại ở đó, Xuân Hinh còn đổi flow, rap cực chất ở tuổi U70, tạo nên sự giao thoa thú vị giữa truyền thống – hiện đại, cho thấy tư duy cởi mở của người nghệ sĩ được xưng tụng là tượng đài của sân khấu nghệ thuật truyền thống. 

So với discography đồ sộ của Hoàng Thuỳ Linh, Hoà Minzy chọn hướng an toàn hơn về mặt âm nhạc. Bắc Bling không có gì quá khác lạ so với 2 single trước là Thị Mầu hay Kén Cá Chọn Anh. Masew nghiên cứu khá kỹ lưỡng, đặt vào bài nhiều nhạc cụ đặc trưng của văn hóa Bắc Bộ như đàn nhị, sáo trúc, phách,… phát triển trên nền EDM là sở trường của anh. Masew cũng cân nhắc gia giảm màu sắc điện tử để làm bật giọng hát của Xuân Hinh, Tuấn Cry và Hoà Minzy. Đây được đánh giá như một sự tính toán thông minh, để Bắc Bling không trở nên quá phá cách, xa rời đời sống thường nhật của người Bắc Ninh. 

Điểm đáng khen nhất của Bắc Bling chính là một MV chưa đến 5 phút nhưng gói ghém đủ cảnh sắc, nét văn hoá đặc trưng của Bắc Ninh. Bắc Bling có sự tham gia của gần 300 người dân tại Lạc Xá, Quế Tân, Quế Võ, Bắc Ninh – quê hương của Hòa Minzy, từ những cụ già gần 90 tuổi đến các em nhỏ cấp 1, cấp 2,…

MV được quay hoàn toàn tại Bắc Ninh, tại những địa danh nổi tiếng, có tầm vóc lịch sử, văn hoá như Chùa Dâu, Đậu Trà Lâm, Nhà hát dân ca Quan họ, Đền Đô, Đền Bà Chúa Kho, sông Như Nguyệt, làng gốm Phù Lãng… Bắc Bling tinh tế tái hiện loạt tranh Đông Hồ nổi tiếng như Tố Nữ qua cảnh Hòa Minzy phân thân làm 4 người, hay Đám Cưới Chuột qua cảnh hát rap giữa Xuân Hinh và Tuấn Cry; bức tranh toàn cảnh lấp ló sau Hòa Minzy và các liền chị. Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ cũng xuất hiện chớp nhoáng qua 2 phân cảnh hoá vàng và làng gốm Phù Lãng. Hoà Minzy đưa vào MV toàn bộ nét đẹp tinh hoa của người Việt, từ văn hoá hội đình đến những chi tiết nhỏ như tập tục để răng đen, ăn trầu cau, hút thuốc lào,… 

Hòa Minzy lựa chọn đạo diễn Nhu Đặng – ekip đã có kinh nghiệm qua nhiều dự án âm nhạc ăn khách lấy yếu tố văn hoá dân gian, bản sắc vùng miền như Để Mị Nói Cho Mà Nghe, Đi Chùa Cầu Duyên, Anh Ơi Ở Lại… Bằng kinh nghiệm của mình, Nhu Đặng thành công giúp Hoà Minzy mang đến những thước phim, khung hình duy mỹ khiến người xem trầm trồ. Bắc Ninh dung dị mà nên thơ, nhiều khán giả xem MV của Hoà Minzy xong cũng muốn được ghé thăm nơi đây một lần. Đó chính là thành công của nữ ca sĩ. 

Ai cũng xứng đáng được ghi nhận

Hai nghệ sĩ – hai hướng đi nhưng chung một khát vọng. Điều mà Hoàng Thuỳ Linh và Hoà Minzy cùng làm là nỗ lực tạo nên âm nhạc đậm đà bản sắc người Việt, khẳng định rằng Việt Nam có bề dày lịch sử, văn hoá đủ để không cần vay mượn bất cứ ai. Nếu Hoàng Thuỳ Linh đã và đang đưa văn hoá Việt Nam thâm nhập thị trường quốc tế, thể hiện rõ nét qua những lần viral toàn cầu với Kẻ Cắp Gặp Bà Già – See Tình, album Link được Pitchfork chấm với số điểm 7.2, thì Hoà Minzy đang nỗ lực giữ gìn sự tinh tuý của văn hoá truyền thống ngay trong cộng đồng của mình. 

Cả Hoàng Thuỳ Linh và Hoà Minzy đều đang phát huy thế mạnh của mình. Hoàng Thuỳ Linh cực kỳ nhạy bén trong tư duy âm nhạc và xây dựng concept. Cô chính là “bộ não” của các dự án, kiểm soát mọi khâu sáng tạo. Cũng nhờ đó, dù không tự sáng tác nhạc, Hoàng Thuỳ Linh vẫn chắt lọc được một đội ngũ đủ tài, đủ tâm để cùng cô hiện thực hoá ý tưởng. Hai album và một concert đẳng cấp của Hoàng Thuỳ Linh đủ để cô tạo nên vị thế khó lung lay ở thị trường Việt. 

Hoà Minzy có lợi thế hơn Hoàng Thuỳ Linh về chất giọng thiên phú. Nhờ đó, khi hát những ca khúc có âm hưởng quan họ Bắc Ninh, Hoà Minzy dễ dàng thuyết phục khán giả cuốn theo giai điệu ngọt ngào, giọng ca cảm xúc. Nhưng, Hoà Minzy vẫn đang thiếu một album. Trong bối cảnh xu hướng sản xuất album/mini album lên ngôi, nhu cầu khán giả hiện tại không chỉ dừng ở việc xem và nghe 1 bài hát. Nghệ sĩ có cái tôi nghệ thuật càng cao, công chúng càng đặt ngôi sao hi vọng cho một album tầm cỡ.

Hoà Minzy đã mở ra hướng đi đầy tiềm năng, khán giả cho rằng không nên bỏ phí cơ hội chứng minh bản lĩnh. Năm 2024, Hoà Minzy cũng từng úp mở về dự án kỷ niệm 10 năm hoạt động song chưa thành hình. Đây là thời điểm để người hâm mộ nhìn lại, đặt ra nhiều kỳ vọng cho Hoà Minzy. Sau 1 MV Bắc Bling choáng ngợp cả phần nhìn lẫn phần nghe, khán giả càng trông chờ hơn vào album hoặc ít nhất là mini album Hoà Minzy làm về chủ đề này. Đây vừa là động lực, vừa là thách thức cho chính nữ ca sĩ trong tương lai. 

Không ai hơn ai, bởi nghệ sĩ nào cũng đang đóng góp theo cách của mình. Như NSND Tự Long từng khẳng định “Văn hóa là bản chất! Văn hóa là cội nguồn! Văn hóa là dân tộc”. Bất kỳ nghệ sĩ nào cũng xứng đáng được ghi nhận và khen ngợi bởi những nỗ lực sáng tạo nghệ thuật giúp văn hoá truyền thống Việt được lưu truyền, tái tạo sức sống mới, từ đó lan rộng khỏi biên giới. Những sự so sánh khiên cưỡng, áp đặt rằng “ai ăn theo ai” chỉ khiến con đường này thêm phần bó hẹp.