Hé lộ “pháo đài kinh tế”: Bức tường chắn của ông Tập trước Mỹ và phương Tây

Dốc sức xây dựng “pháo đài kinh tế”

Một ngày ở Trung Quốc có thể bắt đầu như sau: Bạn thức dậy, cầm điện thoại Huawei kiểm tra tin nhắn WeChat. Sau đó, lên chiếc xe điện BYD và lái đến ga tàu, nơi chuyến tàu cao tốc hiện đại sẽ đưa bạn đến điểm hẹn. Cả thành phố được chiếu sáng nhờ nguồn năng lượng từ các nhà máy điện hạt nhân, trang trại điện mặt trời và những cánh quạt gió do Trung Quốc phát triển.

Trung Quốc đang đẩy nhanh nỗ lực giảm phụ thuộc vào sản phẩm và công nghệ nước ngoài. Điều này là một phần trong chiến lược dài hạn của Chủ tịch Tập Cận Bình nhằm tăng cường tự chủ và giảm thiểu tác động từ áp lực phương Tây, đặc biệt khi căng thẳng với Mỹ leo thang.

Thay vì phải mua robot và thiết bị y tế từ các công ty nước ngoài, Trung Quốc đã có thể tự sản xuất nhiều hơn. Các tấm pin mặt trời do họ tự chế tạo đang thay thế một phần nhu cầu năng lượng nhập khẩu của đất nước.

Trung Quốc đang đẩy nhanh nỗ lực giảm phụ thuộc vào sản phẩm và công nghệ nước ngoài (Ảnh: Getty).

Đáng chú ý, thành công mà các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc hay công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo DeepSeek đạt được làm dấy lên triển vọng Bắc Kinh có thể vượt qua phương Tây ở một số lĩnh vực tiên tiến.

Chủ tịch Trung Quốc năm 2015 đã đưa ra tầm nhìn về việc khiến đất nước trở nên tự chủ hơn, với sáng kiến “Made in China 2025” (Sản xuất tại Trung Quốc). Các văn bản từ chính phủ khi đó nhấn mạnh thế giới đang ở trước ngưỡng cửa cuộc cách mạng công nghệ mới và Trung Quốc chỉ có thể thành công bằng cách đầu tư cho những cơ sở sản xuất tiên tiến hơn.

Sáng kiến tìm cách nâng cao hoạt động sản xuất của Trung Quốc trên mọi phương diện và tập trung vào 10 lĩnh vực trọng điểm, trong đó robot, hàng không vũ trụ và xe năng lượng mới là những ưu tiên hàng đầu.

Động thái mang tính bước ngoặt

Điều này được thể hiện rõ hơn trong động thái mang tính bước ngoặt của chính quyền Bắc Kinh khi Chủ tịch Trung Quốc đã chủ trì cuộc gặp với các doanh nhân hàng đầu nước này.

Trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang gặp nhiều thách thức, cuộc họp được đánh giá là một tín hiệu mạnh mẽ từ Bắc Kinh, khẳng định sự ủng hộ đối với khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là ngành công nghệ.

Theo Xinhua, ông Tập khẳng định những nguyên tắc cốt lõi và chính sách của chính phủ dành cho kinh tế tư nhân sẽ được duy trì kiên định và không thay đổi.

Lần gần đây nhất ông Tập Cận Bình tổ chức hội thảo với các doanh nhân hàng đầu Trung Quốc với quy mô lớn như vậy là vào tháng 11/2018. Cuộc gặp lần này diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại, trong khi căng thẳng thương mại gia tăng với Mỹ do đòn áp thuế của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Hiện nay, niềm tin của giới doanh nhân và nhà đầu tư tại Trung Quốc vẫn ở mức thấp trong bối cảnh nền kinh tế trong nước phục hồi chậm chạp, căng thẳng địa chính trị với Mỹ leo thang… Dù Bắc Kinh đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ khu vực tư nhân, nhưng sự không nhất quán từ chính quyền địa phương đã làm suy giảm hiệu quả của những nỗ lực này.

Cuộc gặp hiếm hoi của ông Tập với các lãnh đạo doanh nghiệp vừa qua cũng cho thấy tầm quan trọng của lĩnh vực kinh tế tư nhân (Ảnh: FT).

Phát biểu tại cuộc gặp, ông Tập Cận Bình nhấn mạnh chiến lược phát triển kinh tế của Trung Quốc đồng thời chỉ ra rằng lực lượng kinh tế tư nhân của đất nước có “triển vọng lớn” để tạo ra của cải và cơ hội.

“Năng lực quản lý và quy mô thị trường của Trung Quốc mang lại cho chúng ta lợi thế lâu dài trong việc phát triển các ngành công nghiệp mới. Đây là thời điểm thích hợp để các doanh nhân và doanh nghiệp tư nhân chứng tỏ tài năng của mình”, các kênh truyền thông nhà nước Trung Quốc dẫn phát biểu của ông Tập tại sự kiện.

Cuộc họp có sự góp mặt của nhiều tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ và công nghiệp, bao gồm Jack Ma (người sáng lập Tập đoàn Alibaba), Lôi Quân (nhà sáng lập kiêm CEO Xiaomi), Mã Hóa Đằng (nhà sáng lập kiêm CEO Tencent), Vương Truyền Phúc (chủ tịch kiêm CEO của hãng xe điện BYD) và Nhậm Chính Phi (nhà sáng lập kiêm CEO Huawei Technologies).

Ông Tập cũng nhắc nhở các doanh nghiệp về tầm quan trọng của quản trị minh bạch và công bằng, từ việc tổ chức bộ máy cổ đông, giám sát nội bộ đến quản lý rủi ro hiệu quả. Đồng thời, ông kêu gọi các công ty đầu tư mạnh vào đào tạo và phát triển thế hệ lãnh đạo tương lai. “Bất kỳ hành vi vi phạm pháp luật nào của doanh nghiệp, dù thuộc sở hữu nhà nước hay tư nhân, đều phải được điều tra và xử lý nghiêm minh”, ông cảnh báo.

“Không có lựa chọn nào ngoài việc hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân”

Cuộc gặp hiếm hoi của ông Tập với các lãnh đạo doanh nghiệp vừa qua cũng cho thấy tầm quan trọng của lĩnh vực kinh tế tư nhân để giúp Trung Quốc có chỗ đứng trên bản đồ công nghệ toàn cầu.

“Cuộc gặp giống như một sự thừa nhận ngầm rằng Chính phủ Trung Quốc cần doanh nghiệp tư nhân để cạnh tranh về công nghệ với Mỹ”, ông Christopher Beddor, Phó giám đốc nghiên cứu về Trung Quốc tại công ty nghiên cứu vĩ mô Gavekal Dragonomic, nhận xét trong báo cáo. “Nếu muốn cạnh tranh với Mỹ, Bắc Kinh không có lựa chọn nào ngoài việc hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân”.

Doanh nghiệp tư nhân hiện đóng góp hơn 50% thu thuế của ngân sách Nhà nước, hơn 60% GDP và 70% quá trình đổi mới sáng tạo của Trung Quốc.

Sự đóng góp của khối doanh nghiệp tư nhân càng trở nên quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt áp lực lớn từ chính sách thương mại của Mỹ, tiêu dùng trong nước suy yếu và cuộc khủng hoảng bất động sản dai dẳng.

Dù hội nghị này thể hiện rõ sự ủng hộ của chính quyền đối với giới doanh nghiệp, ý nghĩa sâu xa hơn của nó nằm ở thông điệp gửi tới cộng đồng doanh nghiệp tư nhân nói chung, theo nhận định của Su Yue – nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Economist Intelligence Unit (EIU).

“Danh sách khách mời cho thấy rằng phát triển vẫn là ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh, thay vì đánh đổi tăng trưởng để tập trung vào an ninh”, bà Su bình luận trong báo cáo.

Theo bà Su, những doanh nhân được mời tham dự đều là những người giữ vị trí tiên phong trong ngành hoặc đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chuỗi cung ứng của Trung Quốc thông qua đổi mới công nghệ. Một số công ty cũng đang từng bước đưa hoạt động kinh doanh của Trung Quốc tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế.

Đặc biệt, việc Jack Ma xuất hiện tại hội nghị cấp cao lần này được thị trường xem là dấu hiệu tích cực nhất, theo nhận định của ông Ding Shuang, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc tại  Ngân hàng Standard Chartered.

Việc Jack Ma xuất hiện tại hội nghị cấp cao lần này được thị trường xem là dấu hiệu tích cực nhất (Ảnh: Nikkei).

Nhà sáng lập Alibaba đã giữ thái độ kín tiếng kể từ cuối năm 2020, sau khi Bắc Kinh chặn đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của Ant Group, công ty con trong lĩnh vực tài chính công nghệ của Alibaba.

“Jack Ma vẫn được xem là biểu tượng của khu vực tư nhân và đổi mới sáng tạo”, ông Ding nhận định. “Cuộc gặp lần này cũng chính là sự thừa nhận chính thức của chính quyền đối với đóng góp của doanh nghiệp tư nhân trong việc thúc đẩy công nghệ”.

Bà Peiqian Liu, nhà kinh tế học khu vực châu Á tại công ty đầu tư Fidelity International, cũng chia sẻ rằng điều này có thể khơi dậy tinh thần và sự lạc quan về động lực tăng trưởng mới ở Trung Quốc.

“Nó thậm chí có thể mạnh hơn cả biện pháp kích thích tài khóa, nếu các nhà hoạch định chính sách thể hiện sự ủng hộ quyết liệt hơn đối với sự phát triển của lĩnh vực công nghệ tại Trung Quốc”, bà Liu nói với CNBC.

“Pháo đài kinh tế” của Trung Quốc vẫn còn nhiều trở ngại

Thế nhưng, nỗ lực xây “pháo đài kinh tế” của Trung Quốc vẫn gặp không ít trở ngại. Việc tăng cường khả năng tự cung tự cấp về lương thực của Trung Quốc bị hạn chế do thiếu đất canh tác và nước. Năm ngoái, Trung Quốc nhập khẩu 105 triệu tấn đậu nành, tăng 21% so với năm 2019, phần lớn đến từ Mỹ, trong khi lượng thịt nhập khẩu tăng 55% so với cùng kỳ.

Về lĩnh vực hàng không vũ trụ, máy bay do Trung Quốc chế tạo vẫn phải trang bị nhiều hệ thống, linh kiện nước ngoài như bánh đáp từ Đức hay động cơ từ Mỹ, Pháp.

Về lĩnh vực bán dẫn, các nước phương Tây đang tích cực hành động để đảm bảo Trung Quốc không sớm bắt kịp họ. Tuy nhiên, Trung Quốc không có công nghệ trong nước để sản xuất các công cụ chế tạo chip tiên tiến nhất, hiện do một số ít nhà cung cấp ở Hà Lan, Nhật Bản và Mỹ nắm giữ. Việc chế tạo những con chip hiện đại vẫn khó khăn đối với Bắc Kinh.

Một trong những vấn đề lớn mà các doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc đang phải đối mặt là gánh nặng tài chính do doanh thu từ đất đai của chính quyền địa phương sụt giảm, khiến nhiều địa phương tăng cường áp thuế và phạt nặng doanh nghiệp để bù đắp ngân sách.

Điều này không chỉ khiến môi trường kinh doanh trở nên bất ổn mà còn làm suy giảm niềm tin của doanh nhân và nhà đầu tư.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc gặp bên lề thượng đỉnh G20 tại Osaka, Nhật Bản (Ảnh: Reuters).

Tại cuộc họp, Chủ tịch Tập Cận Bình đã thẳng thắn thừa nhận vấn đề này và cam kết chính phủ sẽ có biện pháp mạnh tay để khắc phục. “Chúng ta phải tập trung giải quyết vấn đề chậm thanh toán đối với doanh nghiệp tư nhân, đồng thời chấn chỉnh các khoản phí, tiền phạt và thanh tra tùy tiện”, ông tuyên bố.

Các doanh nghiệp tư nhân cần được bảo vệ hợp pháp, có cơ hội tiếp cận nguồn vốn công bằng và không bị phân biệt đối xử.

Bất chấp thách thức, Trung Quốc vẫn tin rằng việc chuyển hướng nguồn lực khổng lồ vào sản xuất và công nghệ tiên tiến sẽ thúc đẩy an ninh quốc gia bằng cách khiến đất nước ít bị ảnh hưởng hơn bởi áp lực từ phương Tây. Giới lãnh đạo Trung Quốc đang phát đi tín hiệu rằng rủi ro là xứng đáng.

Ông Zhang Zhiwei, chủ tịch kiêm chuyên gia kinh tế trưởng của công ty tài chính Pinpoint Asset Management, cũng đánh giá hội nghị mới đây chính là tín hiệu rõ ràng rằng chính phủ muốn doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò quan trọng hơn trong đổi mới công nghệ, nhất là khi danh sách khách mời lần này có nhiều gương mặt từ lĩnh vực công nghệ hơn so với hội nghị năm 2018.

“Thật thú vị khi nhớ lại rằng trong lễ nhậm chức của ông Trump, nhiều lãnh đạo ngành công nghệ cũng có mặt. Cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ sẽ là trận chiến khốc liệt nhất giữa 2 quốc gia và sẽ quyết định sức mạnh kinh tế của họ trong tương lai”, bà Su Yue, chuyên gia tại Cơ quan Tình báo Kinh tế (EIU), bình luận trong báo cáo.