Khát vọng vươn tầm từ đấu trường SEA Games

SEA Games 33 – sự kiện thể thao đa môn lớn nhất của khu vực Đông Nam Á tổ chức định kỳ 2 năm 1 lần – chính thức khai mạc vào tối 9/12 tại sân vận động Rajamangala (Bangkok, Thái Lan). Mục tiêu của thể thao Việt Nam là phấn đấu đứng thứ Nhì (sau nước chủ nhà) trên bảng tổng sắp huy chương. Nhưng nếu nhìn rộng và sâu hơn thì ý nghĩa của SEA Games không chỉ xoay quanh những trận đấu hay cạnh tranh số lượng huy chương đơn thuần.

Sân chơi thể thao và hữu nghị

Năm 1959, Đại hội Thể thao bán đảo Đông Nam Á (South East Asian Peninsular Games) lần thứ nhất đã được tổ chức tại Bangkok (Thái Lan). Mục đích của đại hội thể thao này là tạo nên một sân chơi chung, đồng thời giúp thể thao của các quốc gia trong khu vực có động lực phát triển, hướng tới các đấu trường lớn hơn đã ra đời trước đó là Olympic (từ 1896) và Asian Games (gọi tắt là Asiad, từ 1951).

Có lẽ bạn sẽ ngạc nhiên khi nhìn vào danh sách 12 môn thi đấu tại kỳ đại hội đầu tiên ấy – tất cả đều thuộc chương trình thi đấu của Olympic. Từ SEAP Games lần thứ 3 vào năm 1965, chỉ có 1 môn ngoài chương trình Olympic là cầu mây được đưa vào thi đấu, sau đó thêm bowling.

SEA Games (từ năm 1977, SEAP Games đổi tên thành SEA Games sau khi Indonesia và Philippines tham gia) đã ra đời và phát triển đúng tính chất của một “tiểu Olympic” trong suốt 28 năm với 13 kỳ đầu tiên.

Thông qua đại hội thể thao này, các quốc gia trong khu vực có sự chia sẻ, thấu hiểu nhiều hơn, thắt chặt hơn mối quan hệ hợp tác không chỉ trong lĩnh vực thể thao mà cả đời sống chính trị – xã hội. Các nước chủ nhà cũng đều xem đây là cơ hội quảng bá văn hóa, kích cầu du lịch và tìm kiếm đối tác đầu tư phát triển kinh tế…

Qua mỗi kỳ SEA Games, các nền thể thao trong khu vực đều có sự phát triển khá tốt, đặc biệt với nhóm các môn trong chương trình thi đấu của Olympic và Asiad. Tất nhiên, dù có bước tiến nhưng vì nhiều lý do, thể thao các nước Đông Nam Á nhìn chung còn thua kém khá xa so với trình độ thế giới cũng như với mặt bằng đỉnh cao châu lục.

Sân Rajamangala tại Bangkok là nơi diễn ra lễ khai mạc SEA Games 33 vào tối 9/12 (Ảnh: Khoa Nguyễn).

Tới SEA Games 14 ở Indonesia vào năm 1987, khi chương trình thi đấu của đại hội được bổ sung thêm Pencak Silat – môn võ truyền thống của nước chủ nhà – thì cũng nhen nhóm một xu hướng mới: Các nước chủ nhà bắt đầu có sự tác động nhiều hơn vào chương trình thi đấu, và tính chất ban đầu của SEA Games như là một “tiểu Olympic” dần phai nhạt…

Không chỉ đưa các môn, nội dung “tủ” của mình vào chương trình thi đấu, một số nước chủ nhà còn cố gắng cắt giảm nhiều môn, nội dung trong chương trình thi đấu của Olympic (vốn không có thế mạnh) để giảm đi cơ hội cạnh tranh của các “đối thủ”. Bên cạnh đó, công tác tổ chức, trọng tài… cũng có những vấn đề ồn ào trên truyền thông.

Thể thao Việt Nam với SEA Games

Năm 1989, đoàn Thể thao Việt Nam thống nhất lần đầu tham dự SEA Games 15 ở Malaysia. Cột mốc này chính thức đánh dấu sự hội nhập với thể thao khu vực, rộng hơn là với thể thao thế giới của nước ta kể từ sau năm 1975.

Trong lần đầu tham dự, Thể thao Việt Nam giành được 3 tấm huy chương vàng (HCV), xếp thứ 7/9 đoàn thể thao (khi ấy SEA Games chưa có sự tham gia của Campuchia và Đông Timor).

Kể từ đó, vươn lên trên bảng xếp hạng của SEA Games trở thành một trong những mục tiêu lớn nhất, cũng là thước đo phát triển của Thể thao Việt Nam. Cùng với việc Hà Nội và TPHCM cử nhiều vận động viên đi tập huấn ở Trung Quốc, Nga…, các chiến lược gia của Thể thao Việt Nam cũng bắt đầu thực hiện chủ trương “đi tắt đón đầu”. Đó là mời chuyên gia quốc tế ở nhiều môn thể thao đến huấn luyện, tập trung vào các môn võ và những nội dung cá nhân phù hợp. Thứ hạng của Thể thao Việt Nam ở SEA Games dần được cải thiện, lên hạng 6 (từ 1993), hạng 5 (từ 1997) rồi chính thức bước vào nhóm 3 nước dẫn đầu từ SEA Games 22 năm 2003.

Đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam vô địch SEA Games 32 (Ảnh: Mạnh Quân).

Mặc dù đã xác lập được vị thế ở khu vực, chúng ta lại khá chậm chân trong chuyển đổi phương thức đầu tư cho nhóm môn Olympic, dẫn tới còn hạn chế khi bước ra các đấu trường lớn như Asiad (so với Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore và cả Philippines), cũng như chưa có được sự phát triển thành tích ổn định tại Olympic.

Khát vọng vươn tầm châu lục và thế giới

Sau Asiad 19 ở Hàng Châu năm 2023, dù đạt chỉ tiêu tối thiểu (3–5 HCV), nhưng Thể thao Việt Nam đã nhìn nhận một cách nghiêm túc những bất cập trong chiến lược phát triển thể thao thành tích cao. Chúng ta cần sự chuyển hướng quyết liệt, lấy đấu trường châu Á làm trung tâm và mục tiêu phấn đấu, thay vì tập trung quá nhiều “điểm rơi” thành tích vào các kỳ SEA Games.

Làm sao chúng ta có thể tự bằng lòng khi đứng nhất – nhì khu vực Đông Nam Á (thể hiện qua bảng xếp hạng SEA Games), nhưng lại chỉ xếp thứ 5 so với chính các nền thể thao trong khu vực trên bảng tổng sắp ở Asiad? Nói cách khác, sự phát triển trên bề rộng – nôm na là về số lượng – tuy đã đạt được, nhưng sẽ là thiếu sót trầm trọng nếu chúng ta không có định hướng rõ ràng để nâng chất lượng, với những mũi nhọn có chiều sâu!

Bởi vậy, đến với SEA Games 33 ở Thái Lan, đoàn Thể thao Việt Nam vẫn đặt mục tiêu trong nhóm 3 nước dẫn đầu bảng tổng sắp (điều đương nhiên, sau 22 năm và 11 kỳ SEA Games ở vị trí này), phấn đấu đứng thứ nhì (cũng đương nhiên, sau 2 lần liên tiếp đứng thứ nhất tại SEA Games 31 và 32), nhưng bên cạnh đó cũng rất hy vọng các vận động viên trọng điểm sẽ xem đây như một phần của quá trình chuẩn bị cho Asiad 20 vào tháng 9/2026 tại Nhật Bản, xa hơn là giành những tấm vé tham dự Olympic năm 2028 tại Los Angeles (Mỹ).

Trong khoảng một thập kỷ trở lại đây, giới chức thể thao nước nhà thường phải giải quyết bài toán giữa “số lượng” và “chất lượng”. Có nên yêu cầu các ngôi sao điền kinh, bơi phải giành tối đa số huy chương vàng trong khả năng, hay giới hạn nội dung thi đấu để tập trung nâng cao chất lượng?

Một vấn đề đáng quan tâm khác là cần có sự đồng bộ trong đầu tư cho vận động viên giữa trung ương với các địa phương/ngành/câu lạc bộ thể thao chuyên nghiệp, bởi phần lớn thời gian tập luyện, thi đấu của các vận động viên là khi khoác áo đơn vị, địa phương. Việc tận dụng tối đa, một cách có định hướng, sự đầu tư ấy ở cơ sở, song hành với đầu tư từ ngân sách trung ương trong tổng thể chương trình phát triển các môn thể thao chuẩn bị tham dự Asiad và Olympic là vô cùng quan trọng.

SEA Games có vai trò đặc biệt với lịch sử Thể thao Việt Nam. Nhưng trong xu thế phát triển mới, việc đặt SEA Games ở đâu, “tận dụng” SEA Games như thế nào để tạo đà phát triển Thể thao thành tích cao nước nhà, hướng tới các đấu trường lớn hơn lại là vấn đề rất cần có được câu trả lời thỏa đáng!

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!