Khi nào bệnh nhân ung thư nên chụp PET/CT?

PET/CT là sự kết hợp của hai kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh gồm PET (chụp cắt lớp phát xạ positron) cho hình ảnh sớm ở mức độ phân tử kết hợp CT (chụp cắt lớp vi tính) cho hình ảnh rõ nét về giải phẫu. Mục đích là nhằm phát hiện, đánh giá mức độ ác tính, lan tràn của các khối u, hạch, tổn thương di căn xa sớm hơn so với hình ảnh thông thường.

TS.BS Vũ Hữu Khiêm, Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết khi chụp PET/CT, bệnh nhân được tiêm một chất có tính phóng xạ nhẹ vào tĩnh mạch, thường là FDG (Fluorodeoxyglucose), một phân tử giống đường glucose mà mọi tế bào trong cơ thể sử dụng làm nhiên liệu, nhưng được gắn thêm chất phóng xạ Fluor-18 làm nhiệm vụ chỉ điểm.

Trong cơ thể, FDG được các tế bào hấp thụ như glucose. Tế bào ung thư cần nhiều năng lượng hơn để tăng sinh phát triển nên hấp thụ nhiều glucose và FDG hơn. PET/CT sử dụng các cảm biến để xác định vị trí phát ra nhiều phóng xạ positron, chính là vị trí các tế bào ung thư nguyên phát và tế bào ung thư di căn.

Bác sĩ chỉ định PET/CT cho bệnh nhân ung thư trong một số trường hợp gồm:

Cần phân biệt mô lành tính hay ác tính: Khi các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác như chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) chỉ cho thấy hình thái tổn thương, ví dụ như một khối u hoặc nốt, mà bác sĩ không rõ lành tính hay ác tính. Lúc này, chụp PET/CT góp phần tăng cường khả năng phân biệt chính xác hơn nhờ đánh giá tính chất u, từ đó giảm chỉ định sinh thiết không cần thiết.

Tìm vị trí ung thư nguyên phát: Khi bác sĩ nghi ngờ bệnh nhân mắc ung thư dựa trên xét nghiệm máu và các triệu chứng lâm sàng, nhưng không chắc khối u nằm ở đâu, chụp PET/CT quét toàn thân giúp xác định vị trí nghi ngờ ung thư nguyên phát, hỗ trợ sinh thiết khẳng định bệnh.

Chẩn đoán giai đoạn ung thư: Chụp PET/CT còn có tác dụng hỗ trợ bác sĩ biết được kích thước khối u, ung thư đã di căn hạch bạch huyết hay sang các cơ quan khác hay chưa. Khả năng quét toàn thân của PET/CT cho phép phát hiện các ổ di căn nhỏ mà các phương pháp khác có thể bỏ sót.

Lập kế hoạch điều trị: Phương pháp này giúp bác sĩ xác định chính xác vị trí và phạm vi ung thư đang phát triển. Từ đó lập kế hoạch phẫu thuật hoặc xạ trị, đảm bảo các tia phóng xạ được nhắm đúng vào khối u, giảm bỏ sót tổn thương, tránh tái phát và hạn chế tổn thương các mô lành xung quanh.

Đánh giá hiệu quả sau điều trị: Trong quá trình hóa trị, xạ trị hoặc liệu pháp nhắm trúng đích, miễn dịch, bác sĩ có thể chỉ định chụp PET/CT để đánh giá mức độ đáp ứng điều trị của u.

Theo dõi ung thư tái phát: Sau khi kết thúc quá trình điều trị, bệnh nhân đã giảm hoàn toàn hoặc khỏi bệnh, bác sĩ có thể chỉ định PET/CT trong một số đợt tái khám định kỳ nhằm kiểm tra xem ung thư có quay trở lại hay không để can thiệp kịp thời. PET/CT phát hiện tổn thương ở mức độ phân tử nên thường sớm hơn vài tháng so với các kỹ thuật thông thường khác.

Chụp PET/CT không được chỉ định cho phụ nữ có thai do bức xạ CT có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Phụ nữ đang cho con bú nếu cần thiết phải chụp PET/CT thì ngưng cho con bú trong vòng 24 giờ sau khi chụp. Người bệnh có tiền sử dị ứng thuốc cản quang, suy thận có thể chụp PET/CT không dùng thuốc cản quang.

Bác sĩ Khiêm lưu ý chụp PET/CT không được chỉ định để tầm soát ung thư vì nguy cơ dương tính giả và chi phí cao. Hình ảnh cho thấy hoạt động chuyển hóa FDG mạnh vẫn có thể là do nhiễm trùng hoặc viêm chứ không phải ung thư. Chẩn đoán xác định ung thư cuối cùng phải dựa trên kết quả sinh thiết làm mô bệnh học. Bệnh nhân chỉ nên chụp PET/CT khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, sau khi cân nhắc lợi ích lâm sàng mang lại lớn hơn rủi ro và chi phí.

Thanh Long