Lằn ranh sáng tạo và giới hạn văn hóa

Loạt ca khúc, ca từ lệch chuẩn đang trở thành chủ đề nóng trên các diễn đàn. Câu chuyện nghệ thuật “sai làn, lệch nhịp” không mới, nhưng cái mới là hồi chuông cảnh báo liên tục được gióng lên từ nhà quản lý, thể hiện quan điểm nghiêm khắc chấn chỉnh biểu hiện lệch chuẩn, hướng công chúng đến thị trường âm nhạc văn minh, lành mạnh.

Đã đến lúc những sản phẩm độc hại, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần, tư duy thẩm mỹ của giới trẻ phải bị lên án, tẩy chay. Hơn bao giờ hết, cơ quan quản lý, nghệ sĩ và khán giả cần chung tay mạnh mẽ đẩy lùi “vấn nạn” này.

Nói không với “câu view” lệch chuẩn

Liên quan đến thực trạng ca khúc lệch chuẩn, hàng loạt nghệ sĩ và sản phẩm gây tranh cãi đã bị “gọi tên” thời gian qua như: Jack (Trịnh Trần Phương Tuấn) với màn biểu diễn tại Hà Nội; Gducky với Miền mộng mị; Hoàng Tôn – Andree – Tinle trong CLME; Andree với Kẹo; Bray và Đạt G với Cao ốc 20; HIEUTHUHAI với Trình; Andree và Bình Gold trong Em iu, hay Pháo với Sự nghiệp chướng…

Bức xúc trước thực trạng này, NSND Quốc Hưng, Giám đốc Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam cho rằng, sự xuất hiện ngày càng nhiều ca khúc, ca từ phản cảm, dung tục không chỉ làm sai lệch giá trị thẩm mỹ mà còn đi ngược thuần phong mỹ tục, làm tổn hại đến hình ảnh nghệ sĩ trong mắt công chúng.

Điều khiến nhiều người lo lắng là những ca từ tục tĩu, cổ súy lối sống buông thả được giới trẻ thuộc lòng, hát theo một cách trơn tru, không chỉ phản cảm mà còn tác động trực tiếp đến nhận thức. Việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung lệch chuẩn có thể khiến các em coi hành vi tiêu cực là bình thường, thậm chí biến nó thành trào lưu thể hiện cá tính.

NSND Quốc Hưng lo ngại: “Những người tạo nên sự lệch chuẩn này phần lớn là ca sĩ thị trường. Nhiều ca khúc lạm dụng ngôn từ gây sốc để câu view, thu hút chú ý. Điều đáng nói là sự phản cảm đó khiến khán giả trẻ bắt chước, tạo nên trào lưu lệch lạc, phản thẩm mỹ”.

Ông nhấn mạnh, nghệ sĩ chuyên nghiệp luôn phải giữ gìn danh tiếng, chuẩn mực trong lối sống và nghề nghiệp. Hiện tượng tạo scandal để thu hút chú ý cần được chấn chỉnh, dẹp bỏ.

Đồng quan điểm, nhạc sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long nhận định, nhiều ca khúc gần đây rõ ràng là biểu hiện lệch chuẩn văn hóa. Không ít tác phẩm viện lý do chơi chữ nhưng thực chất cổ vũ lối sống tiêu cực, trong khi âm nhạc cần hướng đến cái đẹp.

“Những sản phẩm lệch chuẩn này khiến cơ quan chức năng phải liên tục gióng lên hồi chuông cảnh báo. Bất kỳ điều gì đi ngược cái đẹp, chuẩn mực cộng đồng đều cần loại trừ khỏi đời sống nghệ thuật, nếu không sẽ gây hệ lụy sâu rộng”, ông Long chia sẻ.

Hồi chuông cảnh tỉnh

Nhấn mạnh rằng sự lan tràn ca khúc lệch chuẩn là hiện tượng “con sâu làm rầu nồi canh”, NSND Quốc Hưng đề xuất cần có giải pháp chấn chỉnh kịp thời từ cơ quan chức năng. Ông đồng tình với động thái “tuýt còi” dứt khoát từ Bộ VHTTDL, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP Hồ Chí Minh, Sở VHTT Hà Nội…

Gần đây, Jack bị Sở VHTT Hà Nội xử phạt 55 triệu đồng và đình chỉ hoạt động 9 tháng vì “biểu diễn tiết mục trái thuần phong mỹ tục”. Trước đó, hàng loạt nghệ sĩ khác cũng bị xử lý. Các động thái này là cảnh báo mạnh mẽ rằng nghệ sĩ không thể tùy tiện trong sáng tác, biểu diễn hay phát ngôn.

“Những mức phạt nghiêm khắc sẽ là hồi chuông cảnh tỉnh. Âm nhạc là giá trị đẹp, tài năng chỉ có ý nghĩa khi gắn với trách nhiệm xã hội”, NSND Quốc Hưng nhấn mạnh.

Cục Nghệ thuật Biểu diễn và Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VHTTDL) cũng đã họp chấn chỉnh. Ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, khẳng định: “Quan điểm của Bộ rất rõ: phải lập lại trật tự không gian mạng, đặc biệt là các nền tảng xuyên biên giới. Nghệ sĩ là nhóm có sức ảnh hưởng lớn nên càng cần gương mẫu”.

Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn – NSND Xuân Bắc cho biết, Cục đang phối hợp với các đơn vị để “sửa đổi, bổ sung Nghị định 144” và “tăng tính răn đe trong xử phạt”. Ông nhấn mạnh: “Một tác phẩm nghệ thuật phải truyền tải giá trị nhân văn tích cực. Chúng tôi mong nghệ sĩ, đơn vị tổ chức và báo chí cùng chung tay xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh”.

Nhạc sĩ Nguyễn Quang Long cho rằng, các động thái quản lý gần đây có hiệu ứng tích cực. “Sau văn bản của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP Hồ Chí Minh, một số công ty quản lý và rapper đã tự rà soát, ẩn ca khúc cũ khỏi nền tảng mạng”, ông nói. Tuy nhiên, ông đề nghị cần có văn bản pháp lý hoặc chế tài mạnh hơn để đảm bảo tính răn đe trên phạm vi toàn quốc.

Hành vi cố tình phản cảm sẽ bị xử lý nghiêm

Theo NSND Xuân Bắc, quản lý nghệ thuật biểu diễn phải song hành với khuyến khích sáng tạo, nhưng không thể để phản cảm trở thành điều bình thường: “Nghệ thuật là cuộc sống, nhưng cuộc sống đó phải được chọn lọc. Những biểu hiện phản cảm trong ca từ, trang phục, ngôn ngữ… đều phải xử lý nghiêm khắc”.

Âm nhạc vốn đại diện cho giá trị tích cực, đẹp đẽ. Khi những giá trị ấy bị đánh mất, âm nhạc chỉ còn là tiếng ồn của thị trường.

NSND Quốc Hưng lưu ý, ranh giới giữa cá tính nghệ thuật và lệch chuẩn rất mong manh. Những nghệ sĩ được đào tạo bài bản hiểu rõ giới hạn ấy, nhưng thực tế vẫn có người tự nhận là nghệ sĩ, tùy tiện trong ứng xử và sáng tác. Ông cho rằng phải có chế tài đủ mạnh để răn đe, đặc biệt với hành vi cố tình thách thức dư luận.

Nhạc sĩ Quang Long bổ sung, nhiều nghệ sĩ trẻ, nhất là trong môi trường underground, thường chọn cách gây sốc để thể hiện cái tôi. Các ca khúc bắt tai dễ lan truyền nhưng ẩn chứa ca từ lệch lạc, tác động lâu dài đến nhận thức và thẩm mỹ giới trẻ. Khi sự phản cảm trở thành “bình thường”, xã hội sẽ đối mặt nguy cơ xuống cấp văn hóa.

Trong bối cảnh xã hội ngày càng văn minh, âm nhạc càng không thể lệch khỏi nhịp phát triển chung. NSND Xuân Bắc khẳng định: “Chúng tôi đang tham mưu cơ chế quản lý phù hợp. Những hành vi cố tình phản cảm sẽ bị xử lý nghiêm, kiên quyết loại trừ sản phẩm độc hại”.