Cuối tháng 7/2025, trận lũ sông Cả kinh hoàng do bão số 4 gây ra đã phá huỷ hoàn toàn Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Mỹ Lý 2, xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An. Học sinh ở ngôi trường biên giới này lần đầu tiên làm quen với việc “học đợ”, tức chia ra đến các điểm trường lẻ trong bản để học nhờ.
Ông Trần Sỹ Hà, Hiệu trưởng Trường Mỹ Lý 2 nhớ lại, ngay sau khi cơn bão càn qua, ông vội chạy xe máy hơn 70km từ nhà vào trường. Nhưng con đường đã bị bão “xé nát”, hàng chục điểm sạt lở.
Thầy Hà phải bỏ lại xe, cuốc bộ gần 2 ngày mới đến nơi. Giây phút nhìn thấy trường, thầy gần như ngã quỵ: “Lũ lấy trường đi mất rồi!”.
Những gì cần cho việc dạy học của thầy trò như: tivi, máy tính, tủ lạnh, toàn bộ bàn ghế, 1,7 tấn gạo dự trữ cho học sinh bán trú, sách vở, đồ dùng cá nhân của các em và cả chăn màn, giường tủ của giáo viên nội trú… đã chìm trong nước hoặc hư hỏng nặng.
Nhiều trường học khác sau bão lũ còn có thể dọn bùn, vệ sinh, khắc phục, nhưng ở Mỹ Lý 2, trường chỉ còn bộ khung ngập trong bùn không thể cải thiện.
Trường mất nhưng sự học của học sinh không thể mất. Để việc học không gián đoạn, lãnh đạo nhà trường đi mượn nhà văn hoá của các bản để làm lớp học tạm. Chỉ với mấy chiếc bàn, chiếc ghế, không có bảng, không có bục giảng, sách vở thiếu thốn, thầy cô Mỹ Lý vẫn lên lớp dạy, động viên học sinh vượt qua khó khăn.
Ông Trần Sỹ Hà cho biết, “níu” sự học của các em giữa bão lũ không chỉ từ mỗi học sinh, mỗi thầy cô nhà trường mà đến từ những mạnh thường quân trong cả nước.
Nhiều tổ chức, cá nhân gửi khi đọc được tin tức và những lời cầu cứu từ Mỹ Lý đã gửi gấp về trường bàn ghế, sách vở, trang thiết bị và khoảng 1,1 tỷ tiền mặt để hỗ trợ trường vực dậy sau hoang tàn, đổ nát.
Tìm kiếm vòng tay tương trợ của cộng đồng là cách mà nhiều thầy cô đã làm để gom góp về từng “hạt giống” cho mùa chữ mới sau cơn lũ dữ.
Cũng chung tấm lòng, giữa tâm lũ lịch sử do bão Bualoi gây ra, bà Đặng Thị Hồng Nhung, Hiệu trưởng Trường THCS Lý Tự Trọng, xã Vị Xuyên, tỉnh Tuyên Quang, dùng chiếc điện thoại chỉ còn 1 vạch pin của mình lên mạng gửi thư ngỏ đi khắp nơi trong đêm. Một trong những nơi bà Nhung cầu cứu là báo Dân trí.
“Nhìn trường ngổn ngang, ngập ngụa bùn đất, hơn 200 học sinh vẫn sơ tán mỗi em một nơi, đồ đạc trôi trong nước lũ, tôi chỉ có một suy nghĩ duy nhất là làm thế nào để các con trở lại trường.
Chưa bao giờ xin xỏ ai điều gì, đây là lần đầu tiên tôi đi xin, công khai tên tuổi của mình để đi xin, với mong muốn thôi thúc là phải giữ lại sự học cho các con bằng mọi cách”, bà Nhung tâm sự.
Trường THCS Lý Tự Trọng là trường trọng điểm của khu vực, học sinh chủ yếu là người dân tộc thiểu số từ nhiều xã lân cận như Mèo Vạc, Đồng Văn, Hoàng Su Phì… học bán trú tại trường. Nhiều em nhà xa, có khi lên đến 170km, vài ba tháng mới về. Địa lý cách trở, điều kiện đi học khó khăn, chỉ cần thầy cô buông tay, học sinh sẽ dễ dàng buông chữ.
Với nguồn lực hỗ trợ tại chỗ, bà Nhung kêu gọi giáo viên, người dân trong xã giúp đỡ học sinh được đến tá túc tại nhà trong thời gian chờ trường ổn định cơ sở vật chất. Mỗi gia đình nhận một vài em, thêm cả trụ sở công an xã, nữ hiệu trưởng gửi được hơn 200 em tá túc tạm để chờ khôi phục trường lớp và cơ sở vật chất bán trú.
Kế đến, nữ Hiệu trưởng kêu gọi bà con quyên góp vật dụng sinh hoạt cá nhân cho các em, từ cái bánh xà phòng đến tuýp kem đánh răng. Với phương châm bằng mọi cách phải vượt khó đưa các em trở lại trường, cái gì thiếu sẽ bổ sung nhưng không để các em chậm trễ việc học.
Bằng tinh thần đó, chỉ vài ba ngày sau lũ, bà Nhung đã xin được từ một số tổ chức, cá nhân cho học sinh nhà trường hàng trăm bộ sách giáo khoa và vở viết.
Với hơn 120 triệu đồng do độc giả báo Dân trí trên cả nước quyên góp, cùng với hỗ trợ của một số tổ chức cá nhân trên địa bàn Tuyên Quang, Hải Phòng…, nhà trường cơ bản quyên góp đủ vật dụng và trang thiết bị học tập để đón học sinh trở lại trường chỉ 2 tuần sau lũ, thậm chí tiếp tục việc duy trì bán trú.
Đi xin từng tập vở, cây bút, cái áo, cái quần cho học sinh cũng là cách mà thầy Nguyễn Đăng Huy, Hiệu trưởng Trường THCS Yên Hòa, Nghệ An làm sau bão Matmo.
Cả ngôi trường “gánh” nghìn khối bùn đất, hàng nghìn cuốn sách bị ngâm nước, cả trăm bộ bàn ghế mục nát, nhà vệ sinh hư hỏng, nhiều đồ dùng phục vụ nấu ăn cho học sinh bán trú như nồi cơm điện, tủ đông… cũng thành sắt vụn. Vị hiệu trưởng không đành lòng ngồi đợi, ông đi xin khắp nơi bất cứ thứ gì cần thiết cho thầy và trò.
Nhiều ngày sau lũ, ông vẫn đi xin cho mỗi học sinh một bộ quần áo, một chiếc áo khoác chuẩn bị chống chọi với mùa đông. Ông cũng đi tìm nguồn tài trợ để trang bị lại hệ thống điện mặt trời, nồi cơm điện lớn để nấu ăn cho học trò.
Người thầy chỉ quen với bảng đen, phấn trắng, công tác chuyên môn giờ phải làm công tác xã hội, chỉ vì không nỡ để bất kỳ học sinh nào phải bỏ học sau lũ.
Những ngày đầu đón học sinh trở lại trường, thầy cô mừng rơi nước mắt. Có trường hợp học sinh ngày 1, ngày 2 vẫn không thấy đâu, giáo viên sốt ruột tìm hiểu thì được biết em bị ốm thông thường, hết bệnh sẽ quay lại trường ngay.
Tất cả đội ngũ cùng hiểu, ngày thường giữ học sinh đã khó, ngày lũ càng phải giữ học sinh. Với tâm niệm sâu sắc, thầy Hiệu trưởng Nguyễn Đăng Huy khẳng định: “Giữ được việc học cho các em là còn tất cả, để học sinh mất học là không còn gì cả”.
Đây không chỉ là lời nói, mà là kim chỉ nam hành động, thể hiện sự quyết tâm không để bất cứ hoàn cảnh nào, kể cả thiên tai, cướp đi tương lai và tri thức của học trò.
Sự chia sẻ của cộng đồng dành cho Trường Lý Tự Trọng, Trường Mỹ Lý 2, Trường Yên Hoà và nhiều ngôi trường vùng lũ khác cho thấy nỗ lực tìm kiếm, kết nối lòng nhân ái của các thầy cô vùng lũ.
Họ không phải những nhà làm từ thiện hay hoạt động xã hội chuyên nghiệp, nhưng tình thương dành cho học trò, nỗi đau đáu tái thiết trường lớp đã khiến họ vượt qua mọi e ngại, cản trở tâm lý để làm được những điều lớn lao hơn phận sự của chính mình.
Ngày 13/10, từ giảng đường Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, thông điệp “Giáo dục chính là hạt giống gieo nên một Việt Nam kiên cường trước thiên tai và biến đổi khí hậu” được phát đi trong lễ mít tinh hưởng ứng Ngày quốc tế Giảm nhẹ rủi ro thiên tai và Ngày ASEAN về quản lý thiên tai năm 2025.
Tại đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp nhắc về chuỗi thiên tai khốc liệt với những cơn bão nối tiếp nhau gây ra những trận lũ vượt lịch sử, nhấn chìm nhà cửa, trường học, đồng ruộng, hoa màu ở miền Bắc thời gian qua.
Ông Nguyễn Hoàng Hiệp khẳng định, dù mất mát đến đâu, thầy cô cũng không khuất phục. Bởi giáo dục không chỉ là nền tảng tri thức, mà còn là nền tảng của sự kiên cường trước thiên tai.
Ông Ziad Nabulsi, quyền Trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam, nhấn mạnh, nếu mỗi giáo viên giúp trẻ em học cách giữ an toàn trong bão, lũ, nắng nóng, chúng ta sẽ xây dựng được một thế hệ không chỉ có kiến thức mà còn kiên cường. Đầu tư vào giáo dục là khoản đầu tư bền vững nhất để chống lại biến đổi khí hậu và giảm nhẹ rủi ro thiên tai.
Giữa nước lũ, giữa sình lầy, những trường học bị nhấn chìm trong bùn đất vẫn làm mọi cách để níu sách, níu vở cho học trò từ sự chung tay của cộng đồng. Sách vở, đồ dùng dụng cụ, trang thiết bị và từng món tiền nhỏ từ khắp nơi gửi về là chiếc lá lành gói chặt hơn hạt giống tri thức cho thầy trò có “vốn liếng” làm lại một mùa chữ mới.
Giữa bao tấm lòng chung tay tái thiết trường học sau lũ, món quà đặc biệt nhất đối với Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Mỹ Lý 2 (xã Mỹ Lý) và Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Mường Típ 2 (xã Mường Típ) ở tỉnh Nghệ An chính là phần tiền nhỏ được gửi đến từ thầy trò làng Nủ – ngôi trường đã chịu mất mát lớn trong trận lũ quét thảm họa sau bão Yagi năm 2024.
Nói về lý do quyên góp tiền giúp thầy trò Nghệ An vùng rốn lũ, thầy Phạm Đức Vinh, Hiệu trưởng Trường TH&THCS số 1 Phúc Khánh, chia sẻ thầy trò làng Nủ đã trải qua những giờ phút như thế cách đây một năm, khi bão số 3 đi qua đây và cướp đi nhiều sinh, trong đó có nhiều học trò của trường.
“Chúng tôi thấm thía sự cấp bách của việc cộng đồng cùng chung tay giúp đỡ. Thầy trò chúng tôi đã vượt qua mất mát, đau thương nhờ sự chung tay của cộng đồng. Giờ là lúc chúng tôi đền đáp hàng triệu tấm lòng, thể hiện tinh thần tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách của người Việt Nam”, ông Vinh bày tỏ.
Trích dẫn: Thầy trò chúng tôi đã vượt qua mất mát, đau thương nhờ sự chung tay của cộng đồng. Giờ là lúc chúng tôi đền đáp hàng triệu tấm lòng, thể hiện tinh thần tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách của người Việt Nam.
Ông Phạm Đức Vinh, Hiệu trưởng Trường TH&THCS số 1 Phúc Khánh, Lào Cai
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khó lường, tình trạng trường học ngập lụt mùa bão lũ không chỉ khoanh vùng ở các địa phương “rốn lũ” mà còn xuất hiện tại nhiều khu vực mới, những nơi chưa từng có lũ. Điều này đặt ra vấn đề cấp bách về một tiêu chuẩn trường học mới đủ sức chống chọi với thiên tai.
Hiện nay, mỗi địa phương có một cách ứng phó khác nhau để bảo vệ trường lớp và sự học cho học sinh mùa mưa bão.
Tại Nghệ An, ngành giáo dục tập trung thực hiện quy hoạch mạng lưới trường lớp, dồn các điểm trường lẻ về các điểm trường chính. Điều này giúp tiết kiệm ngân sách cho Nhà nước, vừa đủ giáo viên và đảm bảo cơ sở vật chất kiên cố, tiện nghi. Tuy nhiên, việc dồn điểm trường ở miền núi gặp nhiều khó khăn về diện tích.
Trong số 21 xã biên giới của Nghệ An hiện nay, không phải xã nào cũng có đủ đất để xây dựng một trường liên cấp hoặc trường nội trú có quy mô khoảng 1.000 học sinh.
Hơn nữa, để tránh lũ lụt, cần những phòng học kiên cố, ở vị trí đảm bảo, không quá gần núi để tránh sạt lở và cách xa sông để tránh nước lũ nhưng lại gặp khó về mặt bằng.
Một lãnh đạo Sở GD&ĐT Nghệ An cho biết, trước mắt, địa phương vừa huy động các nguồn lực vừa của Nhà nước vừa xã hội hóa theo phương châm, đầu tư được phòng học nào, trường học nào thì ra tấm ra món, không làm chắp vá hay manh mún.
Tại Bắc Ninh, địa phương thường xảy ra lũ quét, lũ ống, Giám đốc Sở GD&ĐT Tạ Việt Hùng nhận định rằng các trường không thể đơn thuần bỏ hết cơ ngơi ở vùng trũng để xây lại nơi khác. Thay vào đó, ngành giáo dục phải tính toán phương án khắc phục tại chỗ và đối phó chiến lược với ngập lụt sau này.
Tầm nhìn này đòi hỏi sự phối hợp liên ngành. Ông Hùng cho biết, việc đối phó với ngập lụt phải nằm trong một đề án chung và tổng thể của toàn tỉnh, không chỉ riêng ngành giáo dục mà còn huy động nhiều ngành khác. Giải pháp lâu dài tập trung vào việc gia cố đê, kè cống nhằm tạo ra một lá chắn hạ tầng vững chắc cho cả cộng đồng, trong đó có trường học.
Giữa sình lầy và đổ nát, việc tìm kiếm và kết nối lòng nhân ái của các thầy cô giáo là hành động vượt trên phận sự. Nhưng đã đến lúc, những tấm lòng nhân ái ấy cần được tiếp sức bằng hạ tầng đủ mạnh để thầy cô không phải đi xin cho sự học sau mỗi mùa lũ dữ.
Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/lu-lay-mat-truong-thay-co-di-xin-tung-cuon-vo-gieo-mua-chu-moi-20251129114244994.htm
