Lửa đạn xung đột vẫn chưa ngừng cháy

Sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần tuyên bố rằng ông “đã chấm dứt 8 cuộc chiến” và “cứu hàng triệu sinh mạng” trên khắp thế giới. Tuy nhiên, tuyên bố của nhà lãnh đạo để lại không ít sự hoài nghi. Tại Dải Gaza, số người thiệt mạng do xung đột vẫn được ghi nhận thường xuyên bất chấp thỏa thuận ngừng bắn có hiệu lực từ ngày 10.10. Xung đột tại Ukraine vẫn tiếp diễn và sắp tròn 4 năm.

Nội chiến ở Sudan đã gây ra đợt di tản nội địa lớn nhất trong lịch sử, với hàng triệu người bị kẹt giữa làn đạn của quân đội quốc gia và lực lượng bán quân sự Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF).

Năm 2025 cũng chứng kiến giao tranh ở Myanmar, trong khi bạo lực băng nhóm và xung đột vũ trang ở Haiti dẫn đến cuộc di tản chưa từng có với 1,4 triệu người.

Trong khi đó, các cuộc xung đột ngắn ngày giữa Israel – Iran hay Ấn Độ – Pakistan dù đã chấm dứt, nhưng vẫn còn những lo lắng.

Trong những tháng cuối năm, Tổng thống Trump lệnh điều tàu chiến đến Caribbean để chống ma túy nhưng đồng thời leo thang gây sức ép lên Venezuela.

Theo tổ chức theo dõi xung đột độc lập phi lợi nhuận Vị trí xung đột vũ trang và Dữ liệu sự kiện (ACLED – Mỹ), khoảng 6% dân số thế giới chịu ảnh hưởng từ xung đột trong năm 2025.

Từ ngày 1.12.2024 đến ngày 28.11.2025, ACLED ghi nhận 240.000 trường hợp thiệt mạng do xung đột. Chiến sự Nga – Ukraine trong năm 2025 làm gần 78.000 người thiệt mạng, theo ACLED. Hai bên chưa bình luận về con số này. 

‘Năm chết chóc nhất’ đối với Gaza

Kế hoạch hòa bình 20 điểm, theo sau là thỏa thuận ngừng bắn bắt đầu từ ngày 10.10, đã khơi dậy hy vọng về việc kết thúc chiến dịch quân sự đáp trả của Israel ở Dải Gaza và các vùng lãnh thổ Palestine khác.

Tuy nhiên, số người thương vong tiếp tục tăng từ đó và tổng số thương vong ở Dải Gaza từ đầu xung đột vào tháng 10.2023 đến nay đã vượt mốc 70.000 người. Hơn 30.000 trường hợp trong số đó được báo cáo chỉ trong năm 2025, theo đài TRT World.

Báo cáo của các nhóm nhân quyền Israel mô tả năm 2025 là “năm chết chóc và tàn phá nhất đối với người Palestine kể từ năm 1967”, năm diễn ra cuộc Chiến tranh 6 ngày, dẫn đến việc Israel chiếm đóng Dải Gaza và Bờ Tây.

Năm 2025 cũng chứng kiến sự xa lánh của nhiều nước phương Tây đối với Israel, đồng thời là sự công nhận rộng rãi hơn dành cho nhà nước Palestine. Đến thời điểm cuối năm, Mỹ và các bên trung gian đang nỗ lực đối thoại nhằm bắt đầu giai đoạn 2 của thỏa thuận. Trong giai đoạn này, Israel dự kiến rút quân khỏi các vị trí tại Dải Gaza, một cơ quan quản lý lâm thời không bao gồm Hamas được thiết lập và lực lượng quốc tế sẽ được triển khai để duy trì ổn định.

Chưa có đột phá ở Ukraine

Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đang tiến gần đến năm thứ 5 nhưng chưa có dấu hiệu kết thúc. Cuộc xung đột đã phát triển thành cuộc chiến hao mòn kéo dài và trở thành xung đột quân sự lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến 2.

Ông Linas Kojala, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu địa chính trị và an ninh tại Lithuania, xem cuộc tranh cãi căng thẳng giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng hồi tháng 2 là “khoảnh khắc gây bất ổn nhất” của cuộc chiến. “Sự kiện đó đã khơi dậy lo ngại nghiêm trọng về tính đoàn kết trong nội bộ phương Tây và cam kết của Mỹ” đối với Ukraine, ông Kojala nói.

Vào tháng 8, nhiều lãnh đạo châu Âu kinh ngạc khi ông Trump trải thảm đỏ đón Tổng thống Nga Vladimir Putin tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska.

Trong năm 2025, ông Trump “lúc nóng, lúc lạnh” với cả ông Putin và ông Zelensky. Gần đây nhất, ông đưa ra kế hoạch hòa bình 28 điểm, sau đó Ukraine và châu Âu phản hồi bằng đề xuất mà họ tin sẽ đảm bảo một số cam kết an ninh cho Kyiv. Dưới áp lực liên tục của Mỹ, ông Zelensky đã thể hiện sự sẵn lòng hơn trong việc tìm kiếm điểm chung cho một thỏa thuận tiềm năng với Nga.

Xung đột 12 ngày

Israel đã kích hoạt một trong những cuộc leo thang kịch tính nhất năm 2025 khi cho máy bay tấn công các thành phố Iran và cơ sở hạt nhân của nước này, kéo Mỹ can dự trực tiếp vào xung đột.

Trong 2 năm qua, ngay cả khi chiến sự Gaza leo thang, Israel cũng từng bước làm suy yếu các đồng minh Iran, từ Hezbollah ở Li Băng đến Houthi ở Yemen. Trong cuộc chiến 12 ngày, Israel nhắm vào các địa điểm khác nhau ở Iran, còn Mỹ tham gia bằng chiến dịch mang tên Midnight Hammer, thả bom phá boongke và phóng tên lửa Tomahawk vào cơ sở hạt nhân Iran bị cho là đang được sử dụng để làm giàu uranium nhằm chế tạo bom nguyên tử. Iran lâu nay tuyên bố chương trình hạt nhân của nước này chỉ phục vụ mục đích dân sự.

Dù không rõ mức độ thiệt hại mà các cuộc tấn công của Israel và Mỹ gây ra cho cơ sở hạt nhân Iran, cuộc chiến 12 ngày đã đặt khu vực bất ổn trên lằn ranh mỏng manh và mở ra khả năng xung đột rộng lớn hơn.

Theo các chuyên gia, cuộc xung đột cũng phơi bày lỗ hổng của hệ thống phòng thủ tên lửa “Vòm sắt” trứ danh của Israel, khi nước này bị Iran áp đảo bằng các trận “mưa tên lửa” đáp trả.

Thảm họa tại Sudan

Vào tháng 10, Liên Hiệp Quốc tuyên bố căng thẳng ở Sudan là “khủng hoảng nhân đạo lớn nhất thế giới”. Cuộc xung đột tàn khốc đã giết chết hơn 150.000 người, làm bị thương và tàn phế hơn gấp đôi con số đó và khiến ước tính 12 triệu người di tản.

Năm 2025 là năm đẫm máu nhất kể từ khi cuộc tranh giành quyền lực bùng nổ vào tháng 4.2023 giữa quân đội Sudan do tướng Abdel Fattah al-Burhan lãnh đạo và lực lượng bán quân sự RSF do ông Mohamed Hamdan Dagalo chỉ huy.

Với việc hàng triệu người cần hỗ trợ nhân đạo khẩn cấp và chưa có dấu hiệu kết thúc xung đột, có lo ngại rằng khủng hoảng sẽ gia tăng trong năm tới và đặt thêm nhiều người vào lằn ranh sinh tử.

Khi các láng giềng hạt nhân giao chiến

Năm 2025 cũng là năm căng thẳng ở một số khu vực châu Á. Giao tranh 4 ngày hồi tháng 5 giữa Ấn Độ và Pakistan đánh dấu “khủng hoảng quân sự nghiêm trọng nhất trong hàng thập niên” giữa hai láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân ở Nam Á.

Ông Sophal Ear, phó giáo sư tại Trường Quản lý toàn cầu Thunderbird thuộc Đại học Bang Arizona (Mỹ), chỉ ra rằng trong tất cả các xung đột này, tồn tại một mô hình chung về việc tái kích hoạt những mâu thuẫn cũ dưới điều kiện chính trị mới.

“Các tranh chấp lâu dài đang trở nên bất ổn hơn vì chính trị nội địa, chủ nghĩa dân tộc, trong khi sự suy yếu của các cơ chế quản lý xung đột khu vực đang khuếch đại căng thẳng”, ông Ear nói với TRT World, lưu ý rằng toàn bộ khu vực không tránh khỏi ảnh hưởng từ các xu hướng toàn cầu về phân cực, cạnh tranh nước lớn và mất niềm tin vào các giải pháp đa phương.