Mong manh ranh giới vui vẻ và phạm luật?

Từ những buổi livestream bán hàng, tụ tập đông người cổ vũ bóng đá đến những nhóm bạn ngồi trà đá vỉa hè… ranh giới giữa sinh hoạt cộng đồng bình thường và hành vi gây rối trật tự công cộng đôi khi rất mong manh. 

Đặc biệt, với sự ra đời của Nghị định 282 năm 2025 (hiệu lực từ ngày 15.12.2025), quy định về vấn đề này đã có những thay đổi đáng chú ý theo hướng siết chặt hơn.

“Đông người” không phải là cái tội, hành vi mới là mấu chốt

Thực tế đời sống đô thị hiện nay cho thấy, người dân thường có thói quen tụ tập ở các hẻm, trước cửa nhà, khu vực chung cư để sinh hoạt, từ việc ngồi uống nước, trò chuyện cho đến livestream bán hàng hay cùng nhau xem bóng đá…

Tuy nhiên, nhiều người vẫn mơ hồ không biết đâu là giới hạn giữa việc tụ tập đông người hợp pháp và hành vi gây mất trật tự bị xử phạt. 

Thậm chí, hình ảnh một nhóm bạn trẻ ngồi trước cửa nhà trọ bật loa lớn livestream khiến cảnh sát khu vực phải đến nhắc nhở cũng không còn xa lạ.

ẢNH MINH HỌA: DƯƠNG TRANG

Giải đáp về vấn đề này, luật sư Hoàng Anh Sơn, Đoàn luật sư TP.HCM, cho biết hiện nay pháp luật chưa có khái niệm chính thức, cụ thể về hành vi tụ tập đông người. 

Tuy nhiên, có thể khái quát đây là việc nhiều người cùng tập trung tại các khu vực, địa điểm phục vụ chung như công viên, vỉa hè, lòng đường, quảng trường, cơ sở văn hóa… Mục đích có thể là để bày tỏ ý chí, nguyện vọng hoặc đơn giản là hóng chuyện.

Luật sư Sơn nhấn mạnh: “Pháp luật không cấm tụ tập đông người, mà cấm tụ tập đông người gây mất trật tự công cộng, thực hiện hành vi vi phạm pháp luật”.

Theo quy định tại Nghị định 144 năm 2021 và sắp tới là Nghị định 282 năm 2025, thì vấn đề cốt lõi không nằm ở số lượng “đông hay ít”, mà nằm ở hành vi cụ thể diễn ra trong đám đông đó. 

Đó là các hành vi như gây tiếng ồn lớn, chiếm dụng lòng lề đường, gây náo loạn, cản trở giao thông hay cố tình không tuân thủ yêu cầu của lực lượng chức năng.

Những lầm tưởng tai hại

Trong quá trình hành nghề luật sư, luật sư Sơn nhận thấy người dân thường mắc phải những hiểu lầm cơ bản dẫn đến việc vô tình vi phạm hoặc chủ quan trước pháp luật.

Thứ nhất, quan niệm “cứ đông người là vi phạm” là sai. Nếu đông người nhưng vẫn giữ trật tự như xem bóng đá trong chung cư, đi lễ hội, chùa… thì hoàn toàn không vi phạm.

Thứ hai, nhiều người tin rằng “không đánh nhau thì không bị phạt”. Đây là một nhận thức sai lầm. “Chỉ cần gây ồn ào, ảnh hưởng nghiêm trọng đến người xung quanh và trật tự công cộng thì đã có thể xem xét về hành vi vi phạm”, luật sư Sơn khẳng định.

Thứ ba, suy nghĩ “chỉ khi hàng xóm báo công an mới bị xử lý” cũng không đúng. Thực tế, khi nhận được trình báo của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào có cơ sở, hoặc khi lực lượng chức năng đi tuần tra phát hiện dấu hiệu vi phạm thì đều có thể tiến hành nhắc nhở hoặc xử phạt.

Nhận diện “vùng xanh”, “vùng vàng” và “vùng đỏ”

Để người dân dễ dàng hình dung, luật sư Hoàng Anh Sơn đã đưa ra các ví dụ thực tế phân loại mức độ hành vi:

Hành vi không vi phạm (vùng xanh): Bao gồm nhóm 5 – 10 người ngồi nói chuyện nhỏ trong hẻm, không mở loa, không chặn lối đi; hoặc việc livestream bán hàng trong nhà với âm lượng vừa phải.

Vi phạm mức nhẹ – có thể bị nhắc nhở (vùng vàng): 

• Ngồi la cà ở đầu hẻm, để xe chắn lối đi chung
• Dựng bàn ghế nhậu lấn chiếm lòng lề đường, cản trở xe qua lại
• Mở loa lớn liên tục nhiều ngày sau 22 giờ
• Livestream bán hàng đặt loa công suất cao ra ngoài đường gây ồn ào
• Cổ vũ bóng đá hò hét quá mức làm ảnh hưởng người khác.

Vi phạm nghiêm trọng – có thể bị lập biên bản ngay (vùng đỏ): 

• Tụ tập 15 – 30 người để đua xe, cổ vũ đua xe, xúi giục kích động gây rối
• Có lời nói thô tục xúc phạm người xung quanh, uống rượu bia chửi bới gây náo loạn
•  Sử dụng vũ lực quậy phá, làm hư hỏng tài sản nhà nước hoặc công dân (đập phá tượng đài, xe ô tô…)
• Tụ tập kích động biểu tình, cản trở lực lượng chức năng, hoặc tụ tập để đánh bài, hút chích ma túy.

ẢNH: NHÂN VẬT CUNG CẤP

Nghị định 282 năm 2025 tăng mức phạt, siết kỷ cương

Một điểm nóng pháp lý được dư luận quan tâm là sự thay đổi về mức phạt từ ngày 15.12 tới đây. So sánh giữa quy định cũ và mới, luật sư Sơn chỉ rõ sự gia tăng trong chế tài xử phạt.

Cụ thể, theo Nghị định 144 trước đây, hành vi vi phạm quy định về trật tự công cộng bị phạt tiền từ 300.000 – 8.000.000 đồng. 

Tuy nhiên, theo điều 8 Nghị định 282, mức phạt tiền cho hành vi này đã tăng lên, dao động từ 500.000 – 8 triệu đồng. Đối với vi phạm về bảo đảm sự yên tĩnh chung, mức phạt duy trì từ 500.000 – 2 triệu đồng.

Luật sư Sơn nhận định, Nghị định 282 là văn bản quan trọng thay thế Nghị định 144, đánh dấu bước hoàn thiện khung pháp lý về an ninh trật tự, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và định hướng chuyển đổi số.

Lý giải về việc Nhà nước siết chặt hơn, luật sư cho rằng mức phạt cũ chưa tương xứng với tính chất vi phạm, chưa đủ sức răn đe khi một số cá nhân vẫn coi việc gây rối là “nhẹ” và sẵn sàng nộp phạt.

“Việc tăng mức phạt phản ánh yêu cầu quản lý trật tự xã hội trong bối cảnh mới, khi các hoạt động tụ tập tự phát ngày càng phức tạp, dễ bị kích động, lợi dụng bởi đối tượng xấu và tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn”, luật sư Sơn nói.

Quy trình xử lý: Từ nhắc nhở đến phạt tiền

Về thẩm quyền và quy trình xử lý, luật sư Sơn cho biết các lực lượng như công an xã/phường, thanh tra giao thông, Chủ tịch UBND các cấp… đều có thẩm quyền lập biên bản và ra quyết định xử phạt.

Quy trình diễn ra chặt chẽ từ khâu phát hiện, lập biên bản (phải có bằng chứng, chứng cứ), ra quyết định xử lý trong thời hạn quy định và giao quyết định cho người vi phạm. Để đảm bảo tính minh bạch, khi xử phạt cần có bằng chứng như hình ảnh, video, biên bản xác minh, lời khai hoặc kết quả giám định.

Một điểm đáng lưu ý là người vi phạm hoàn toàn có quyền được giải thích lý do, điều luật, có quyền giải trình và thậm chí khiếu nại nếu thấy quyết định xử phạt chưa đúng quy định.

Trong thực tế thi hành, lực lượng chức năng thường áp dụng linh hoạt giữa nhắc nhở và xử phạt. “Các vi phạm nhỏ có thể bị nhắc nhở, cảnh cáo – đây là biện pháp ưu tiên để tránh căng thẳng và giúp người dân tự điều chỉnh”, luật sư Sơn nói thêm.

Tuy nhiên, với những hành vi gây mất trật tự nghiêm trọng, tái phạm hoặc có sử dụng chất kích thích, vũ khí, việc lập biên bản xử phạt hành chính là điều chắc chắn. 

Thậm chí, nếu đã bị xử phạt hành chính mà còn vi phạm, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

ẢNH MINH HỌA: DƯƠNG TRANG

“Vui có chừng, dừng đúng lúc”

Dù mức phạt theo Nghị định 282 đã tăng đáng kể (tăng gấp 2 – 4 lần ở một số hành vi so với trước), luật sư Sơn vẫn đặt ra câu hỏi: liệu mức phạt mới đã đủ sức răn đe?

Theo luật sư, tăng mức phạt thể hiện quyết tâm của cơ quan quản lý, nhưng chỉ tăng phạt thôi là chưa đủ nếu thiếu đi các biện pháp song song như tuyên truyền, nâng cao năng lực thi hành công vụ và ứng dụng công nghệ trong giám sát.

Nếu người dân vẫn cố tình tái phạm, cơ quan chức năng sẽ áp dụng tình tiết tăng nặng, phạt mức cao nhất trong khung, hoặc xem xét trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả lớn.

Bên cạnh đó, luật sư Hoàng Anh Sơn đưa ra khuyến nghị: trong xã hội đô thị hóa nhanh, không gian sống chật hẹp, ranh giới giữa sinh hoạt lành mạnh và gây rối rất mong manh. Người dân khi tham gia tụ tập cần tôn trọng không gian công cộng, tuyệt đối không xô xát hay sử dụng chất kích thích.

Quan trọng nhất, mỗi người cần tự trang bị kiến thức về giới hạn pháp luật. 

“Hãy nhanh chóng rời đi khi đám đông có dấu hiệu mất kiểm soát và thông báo ngay cho cơ quan chức năng. Đó là cách tốt nhất để vừa bảo vệ cộng đồng, vừa bảo vệ chính bản thân mình khỏi những rắc rối pháp lý không đáng có”, luật sư nhấn mạnh.