Người bán nhỏ dễ bị sàn thương mại điện tử áp đặt chính sách bất lợi

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có góp ý Dự thảo Đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử của Bộ Công Thương.

Theo VCCI, năm 2024 có 650.000 gian hàng trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT) có phát sinh đơn hàng.

Tuy nhiên, người bán trên các sàn TMĐT phần lớn là hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ. Khác với mối quan hệ giữa các thương nhân theo Luật Thương mại – nơi các bên có thể tự do thỏa thuận và đạt được sự bình đẳng trong giao dịch, người bán nhỏ lẻ trên TMĐT thường ở vị thế yếu hơn nhiều so với các nền tảng TMĐT.

Dẫn tới, họ có thể dễ bị áp đặt các chính sách bất lợi và mất khả năng thương lượng, như thay đổi điều khoản đột ngột, bị đình chỉ hoặc cấm mà không có lý do rõ ràng, hạn chế tiếp cận dữ liệu…

“Các hành vi này có thể ảnh hưởng bất lợi với cá nhân kinh doanh nhỏ, đưa vào vào tình thế bị động và dần “bào mòn” sức khỏe và nhiệt huyết kinh doanh của họ” – VCCI cho biết.

Giai đoạn trước đây, trong giai đoạn thâm nhập thị trường, các nền tảng thường tạo điều kiện thuận lợi cũng như ưu đãi (kể cả tài chính) cho người bán để phát triển thị trường, tạo hiệu ứng mạnh thu hút cả người tiêu dùng và người bán tham gia nền tảng.

Hiện nay, khi thị trường dần định hình, chính sách cần thiết kế để đảm bảo cân bằng quyền lợi giữa các chủ thể.

“Việc này sẽ đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường TMĐT, thúc đẩy các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh nhỏ tiếp tục gia nhập, hoạt động và phát triển trong nền kinh tế số. Khi đó, thị trường TMĐT mới có thể tiếp tục phát triển lành mạnh và bền vững và đảm bảo mọi chủ thể đều có thể hưởng lợi ích từ nền kinh tế số” – VCCI đánh giá.

Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị Bộ Công Thương cân nhắc bổ sung chính sách về bảo vệ quyền lợi cho người bán trên nền tảng TMĐT.

Theo đó, các quy định nên tập trung vào tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của sàn TMĐT đối với người bán, đảm bảo khả năng tiếp cận dữ liệu kinh doanh và quyền tự do thương lượng của người bán.

Trước đó, Báo cáo Toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 và dự báo 2025 do Metric công bố cho thấy tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến nhất tại Việt Nam (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng, tăng 37,36% so với năm 2023. Tổng sản lượng tiêu thụ đạt 3.421 triệu sản phẩm, tăng mạnh 50,76%.

Tuy nhiên, số lượng cửa hàng phát sinh đơn hàng lại giảm 20,25% (tương đương 165.000 shop rời bỏ thương mại điện tử), phản ánh sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Trong khi đó, chỉ riêng sàn Shopee xuất hiện thêm 31.500 nhà bán nước ngoài, tạo áp lực cạnh tranh mạnh mẽ đối với nhà bán nội địa.

Theo Metric, lý do “chia tay” của 165.000 shop là vì nhiều nhà bán hàng nhỏ lẻ hoặc hoạt động không hiệu quả, nhường chỗ cho những thương hiệu có chiến lược kinh doanh rõ ràng, danh mục sản phẩm phù hợp với thị hiếu và khả năng vận hành linh hoạt hơn.