Bộ Công Thương vừa có văn bản gửi Bộ Tư pháp thẩm định dự thảo Quyết định của Thủ tướng về lộ trình phát triển các cấp độ thị trường điện tại Việt Nam. Một trong những nội dung quan trọng nhất là kế hoạch vận hành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, dự kiến bắt đầu từ năm 2027.
Điểm mới nhất của dự thảo là việc xóa bỏ cơ chế mua điện từ một đơn vị duy nhất. Theo đó, thị trường bán lẻ điện cạnh tranh sẽ được mở rộng theo từng giai đoạn.
Khách hàng sử dụng điện đủ điều kiện được quyền lựa chọn mua điện từ bất kỳ đơn vị bán lẻ điện nào. Giá mua bán điện được xác định trên cơ sở thỏa thuận giữa hai bên. Đối với khách hàng chưa đáp ứng điều kiện hoặc không tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, việc mua điện tiếp tục thực hiện thông qua đơn vị bán lẻ điện hiện hữu, với giá bán lẻ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.
EVN lo ngại cạnh tranh làm giá điện tăng
Góp ý, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đưa ra những phản biện thận trọng đối với dự thảo hình thành thị trường điện cạnh tranh. Theo EVN, việc chuyển từ giá bình quân do Nhà nước điều tiết sang giá thị trường sẽ khiến giá điện tăng cao. Nguyên nhân là do giá mới phải “tính đúng, tính đủ” mọi chi phí phát điện, truyền tải, phân phối và cả tỷ suất lợi nhuận của các đơn vị.
Công nhân ngành điện thi công đường dây 500kV mạch 3 (Quảng Trạch – Phố Nối) (Ảnh: Nam Anh).
EVN dẫn chứng giai đoạn 2021-2023, dù giá than tăng gấp 5-7 lần, tập đoàn vẫn giữ vai trò điều tiết để ổn định giá bán lẻ, hỗ trợ kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, khi vận hành theo thị trường, cơ quan Nhà nước sẽ không còn quyền quy định biểu giá. Với đà tăng trưởng GDP trên 10%, nguy cơ thiếu hụt nguồn cung có thể đẩy giá điện thị trường lên rất cao, gây áp lực trực tiếp lên người tiêu dùng.
Để minh chứng cho rủi ro này, EVN dẫn bài học từ thị trường Texas (Mỹ) khi giá điện có thời điểm vọt lên mức “không tưởng” 5.000-9.000 USD/MWh do những lỗ hổng trong thiết kế thị trường tự do.
Một cảnh báo đáng chú ý khác là tình trạng giá điện không đồng nhất. Trong môi trường cạnh tranh, các nhà đầu tư tư nhân thường chỉ tập trung vào nơi có lợi nhuận cao. Điều này khiến vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo – những nơi có chi phí vận hành lớn nhưng sản lượng thấp – đối mặt với hai nguy cơ: Giá điện tăng vọt và hạ tầng lưới điện không được quan tâm đầu tư.
Trước những rủi ro trên, EVN kiến nghị Bộ Công Thương cần đánh giá kỹ tác động trước khi cho phép cạnh tranh tự do hoàn toàn. Tập đoàn đề xuất mô hình: Tách bạch khâu phân phối và bán lẻ, thành lập các công ty kinh doanh bán lẻ điện thuộc các Tổng công ty Điện lực. Các đơn vị này vừa tham gia cạnh tranh với bên bán mới, vừa tiếp tục cung cấp điện theo biểu giá Nhà nước cho nhóm khách hàng chưa tham gia thị trường hoặc ở khu vực khó khăn, đảm bảo an sinh xã hội.
“Giá điện theo thị trường sẽ được điều tiết”
Tiếp thu ý kiến góp ý của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Bộ Công Thương chia sẻ quan ngại của EVN về nguy cơ biến động giá điện trong thị trường cạnh tranh hoàn chỉnh. Cơ quan soạn thảo cho rằng triển khai thị trường điện hiệu quả là chủ trương và hướng đi đúng đắn đã được đề cập cụ thể tại Nghị quyết 70 và Nghị quyết 328, trong đó mục tiêu là để góp phần thu hút đầu tư, qua đó bảo đảm cung cấp điện.
Bộ Công Thương cho rằng sản phẩm điện là một hàng hóa đặc thù, giữa cung và cầu luôn cân bằng mọi lúc, mọi nơi trong hệ thống điện, để đáp ứng nhu cầu phụ tải cần huy động các nguồn điện giá cao.
Trong khi theo quy hoạch điện 8 điều chỉnh, nhu cầu phụ tải điện tại Việt Nam tiếp tục tăng cao thì xu hướng tăng giá điện trong một giai đoạn nhất định để phản ánh kịp thời các chi phí hợp lý, hợp lệ các khâu trong quá trình sản xuất kinh doanh điện là cần thiết.
Bộ Công Thương sẽ xây dựng Đề án Thiết kế thị trường điện và Đề án Tái cơ cấu ngành điện (Ảnh: EVN).
“Tuy nhiên, theo các quy định về giá điện, giá điện sẽ được điều tiết phù hợp đối với từng thời kỳ cụ thể để bảo đảm các mục tiêu về cung cấp đủ điện và kiểm soát, điều tiết giá bán lẻ điện cho khách hàng sử dụng điện”, Bộ Công Thương nêu.
Ghi nhận ý kiến của EVN, sau khi lộ trình phát triển thị trường điện được phê duyệt, Bộ Công Thương cho biết sẽ xây dựng Đề án Thiết kế thị trường điện và Đề án Tái cơ cấu ngành điện, đồng thời đi đôi với việc xây dựng cơ chế giám sát, điều tiết giá điện phù hợp và có bước đi phù hợp, tránh gây tác động đột biến đến giá điện bán lẻ.
Bộ khẳng định sẽ phối hợp với EVN và các cơ quan liên quan để đánh giá đầy đủ tác động giá điện và đề xuất giải pháp trước khi mở rộng thị trường.
Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm quốc tế và đánh giá các kết quả đạt được cũng như những tồn tại, EVN kiến nghị Bộ Công Thương một số giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển thị trường điện Việt Nam. Theo đó, EVN đề xuất đẩy mạnh thị trường phát điện cạnh tranh, tiến tới đưa 100% nhà máy điện tham gia; việc tách các tổng công ty phát điện khỏi EVN chỉ xem xét khi tăng trưởng phụ tải ở mức thấp (1-2%) và hệ thống có dự phòng cao trên 30%.
EVN cũng kiến nghị tiếp tục duy trì mô hình hiện tại với việc quản lý thống nhất lưới điện truyền tải và phân phối, các nhà máy thủy điện chiến lược, điện hạt nhân, thủy điện tích năng và các GENCO là công ty con, hạch toán độc lập.
Bên cạnh đó, EVN đề nghị mở lưới điện cho các chủ thể tham gia thị trường, duy trì vai trò đơn vị mua điện và bán lẻ cuối cùng, mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và rà soát, hoàn thiện thiết kế thị trường điện nhằm khắc phục các hạn chế, bảo đảm cung ứng điện cho phát triển kinh tế – xã hội.
Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/nguoi-dan-duoc-quyen-chon-mua-dien-evn-lo-canh-tranh-lam-tang-gia-20251220163059599.htm
