Những đêm trắng lấy đi từng giờ ngủ nghỉ, trả lại gen Z cơ thể kiệt quệ

Hơn 12 giờ đêm, ánh sáng vẫn le lói trong căn phòng của nhiều bạn trẻ. 8 tiếng dùng để ngủ bị “cắt xén” bởi nhịp sống về đêm và guồng quay không dứt của những xu hướng cập nhật liên tục.

Những đêm trắng của thế hệ sợ chậm chân

“Chạy đua” với thời gian biểu khiến Yến Nhi (SN 2005) phải thức khuya để hoàn thiện công việc dang dở, những giấc ngủ trước 3 giờ sáng đã trở thành điều xa xỉ.

Sau khi hoàn thiện các đầu việc trong ngày, Nhi “lao đầu” soạn giáo án cho buổi dạy tiếp theo dù đã nửa đêm (Ảnh: Khánh Vân).

“Chạy đua” với thời gian biểu khiến Yến Nhi phải thức khuya để hoàn thiện công việc dang dở, những giấc ngủ trước 3 giờ sáng đã trở thành điều xa xỉ.

“Nhiều buổi tối sau khi tôi trở về nhà ăn uống, tắm rửa xong là đã hơn 11h. Deadline (thời hạn hoàn thành đầu việc) ở trên lớp và chỗ làm còn chất đống nên tôi phải thức khuya để hoàn thành”, Nhi lắc đầu.

Sẵn sàng làm nhiều công việc và chấp nhận lối sống chỉ ngủ 3-4 tiếng, Nhi thẳng thắn thừa nhận bên cạnh việc kiếm thêm thu nhập, cô sợ bị bỏ lại trong một xã hội đầy cạnh tranh.

“Nhìn mọi người xung quanh ai cũng năng động và có thành tích, tôi thấy rất áp lực. Tôi cũng muốn sớm có thành tựu riêng, không để mình đi chậm hơn người khác”, Nhi bày tỏ.

Đồng hồ sinh học bị đảo lộn, cơ thể của Nhi ngày càng mệt mỏi. Cô lắc đầu: “Thức đêm nhiều khiến sức khỏe giảm sút, da nổi mụn, ăn đêm gây tăng cân. Nhiều lúc tôi cũng thấy mệt, nhưng nhìn bạn bè vẫn còn thức học bài, làm việc, tôi không còn muốn đi ngủ sớm nữa”.

Khi nỗi sợ mất kết nối “lấy đi” giấc ngủ của người trẻ

Thái Dương (SN 2007) lại duy trì thói quen thức khuya không phải vì công việc mà để hòa nhịp với thế giới xung quanh. Lên giường từ sớm nhưng Dương hiếm khi tắt đèn trước 2h. 

Ánh sáng từ màn hình phản chiếu lên gọng kính mắt, đôi tay vuốt liên tục trên màn hình một cách vô định: “Tôi thường chỉ lướt mạng xã hội cho vui, cập nhật tin tức hoặc xem chương trình giải trí”, Dương nói.

Chiếc điện thoại trở thành “người bạn” đồng hành cùng Dương trong những đêm muộn (Ảnh: Khánh Vân).

Hội chứng sợ bỏ lỡ (Fear Of Missing Out-FOMO) là lý do chính khiến cô không dám ngắt kết nối với nền tảng số. Mạng xã hội kéo cô sinh viên trẻ vào vòng lặp bất tận. Dù cố gắng thay đổi, Dương vẫn thường mất cả tiếng đồng hồ để thoát khỏi màn hình của chiếc điện thoại.

“Các bạn tôi hay trò chuyện với nhau vào ban đêm do ban ngày đều đi học, đi làm. Tôi không dám ngủ vì sợ bỏ lỡ chuyện gì đó”, Dương nói. 

Sự giằng co giữa mong muốn mình không bỏ lỡ điều gì và nhu cầu chăm sóc sức khỏe cá nhân của Dương là cuộc chiến của nhiều người trẻ. 

Nhiều bạn trẻ luôn trong trạng thái gật gù sau những đêm không ngủ (Ảnh: Getty).

Sau nhiều đêm thức trắng “chạy theo” các drama vô nghĩa trên mạng, cơ thể của cô bạn đã dần “lên tiếng” cầu cứu.

“Sáng nào mắt tôi cũng díu lại, tâm trạng trở nên nhạy cảm hơn. Tôi đã thử nhiều cách để ngủ sớm, nhưng mỗi lúc như vậy tôi lại thắc mắc, không biết mọi người đang làm gì, điều này thôi thúc tôi tiếp tục lướt mạng”, Dương lắc đầu.

Lời bao biện “đánh đổi giấc ngủ để bắt kịp thế giới xung quanh”

Hai câu chuyện trên là điển hình của thực trạng nhiều bạn trẻ đang “hi sinh” giấc ngủ để chạy theo guồng quay cuộc sống. Việc thức khuya không còn là thói quen, mà là kết quả của áp lực xã hội, tâm lý và yếu tố sinh học.

Sự cạnh tranh đẩy người trẻ vào cuộc chạy đua không hồi kết. Áp lực vô hình từ những hình mẫu “thành công” khiến cá nhân Nhi và nhiều gen Z khác luôn trong trạng thái lo lắng, tự ti. 

Khao khát được công nhận khiến họ chấp nhận thức trắng đêm, nhận thêm nhiều việc để bồi dưỡng tri thức và kinh nghiệm bất chấp nguy cơ làm việc quá sức. 

Thậm chí ở một số người, xu hướng này còn bị biến tướng, nhiều bạn trẻ chỉ muốn bản thân bận rộn để “thuộc về nhóm người đang nỗ lực”, dù đó là những nỗ lực ảo.

Miệt mài chạy nhiều công việc bên ngoài nhằm bắt kịp tính cạnh tranh của xã hội, tìm một chỗ đứng ổn định cho cá nhân (Ảnh: Khánh Vân).

Một nghiên cứu tại Trường Đại học Y Hà Nội trên sinh viên năm thứ 4 cho thấy 57,65% sinh viên gặp ít nhất một rối loạn tâm lý, bao gồm trầm cảm, lo âu và căng thẳng, trong đó 11,73% ở mức nghiêm trọng trở lên. 

Kết quả cũng chỉ ra rằng những sinh viên có mức độ căng thẳng cao thường có chất lượng giấc ngủ kém hơn, được đo bằng thang DASS-21 và PSQI. Nghiên cứu này là minh chứng rõ ràng cho mối liên hệ giữa áp lực tâm lý và giấc ngủ ở người trẻ.

Bên cạnh áp lực thành tích, mạng xã hội chính là nguyên nhân trực tiếp khiến người trẻ lựa chọn thức khuya. Sức hấp dẫn của các nền tảng trực tuyến cùng cảm giác FOMO tạo ra một áp lực vô hình nhưng mạnh mẽ, khiến việc rời điện thoại trở nên khó khăn. 

Cơ thể “đình công” vì tăng ca liên tục

Trao đổi với phóng viên báo Dân trí, ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, Thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam cho biết, hiện tượng “ngủ ngày, cày đêm” không chỉ phổ biến ở Gen Z mà còn xuất hiện ở cả thế hệ 8x, 9x. Nguyên nhân chủ yếu đến từ đặc thù công việc làm ca kíp, làm đêm vì thu nhập, hoặc do thói quen giải trí trực tuyến kéo dài.

Sự phát triển của xã hội hiện đại cùng sự xuất hiện của ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử khiến nhịp sinh học tự nhiên của con người bị đảo lộn.

Loại ánh sáng này ức chế hormone melatonin – cơ chế điều chỉnh giấc ngủ, khiến não bộ luôn trong trạng thái tỉnh táo và việc đi vào giấc ngủ sâu trở nên khó khăn hơn. Lúc này, cơ thể không còn nhận biết rõ ràng đâu là thời điểm nghỉ ngơi, đâu là lúc cần hoạt động.

Ánh sáng xanh là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ ở người trẻ (Ảnh: Getty).

Về mặt y khoa, bác sĩ Mạnh phân tích, melatonin bị ức chế mạnh khi tiếp xúc ánh sáng nhân tạo vào ban đêm, đặc biệt là ánh sáng từ màn hình điện thoại và máy tính. 

Việc thức khuya kéo dài khiến hệ thần kinh, nội tiết và tim mạch phải “làm việc ngoài giờ”, dần hình thành một chu trình sinh học lệch nhịp. Cơ thể tưởng như thích nghi, nhưng thực chất đang tiêu hao năng lượng, gây ra những bệnh lý tiềm ẩn.

“Nhiều người trẻ đến khám trong tình trạng mệt mỏi, chóng mặt, huyết áp tăng cao, rối loạn tiêu hóa… Nguyên nhân chung đều bắt nguồn từ thói quen tưởng chừng vô hại: thức đêm, ngủ bù vào ban ngày”, bác sĩ Mạnh chia sẻ.

Theo lời kể của nhiều bệnh nhân, thói quen này được hình thành từ khi còn trẻ, với suy nghĩ “ngủ bù là đủ”. Tuy nhiên, khi cơ thể đã quen với nhịp sinh học đảo lộn, việc trở lại giấc ngủ sinh lý tự nhiên không còn dễ dàng.

Bác sĩ Mạnh nhấn mạnh, không thể thay thế giấc ngủ đêm bằng giấc ngủ ban ngày vì ban đêm là thời điểm cơ thể tái tạo, phục hồi tế bào và điều hòa hormone. Nếu bỏ qua chu kỳ tự nhiên này trong thời gian dài, dù chưa xuất hiện bệnh lý cụ thể, sức khỏe và hiệu suất sống của người trẻ cũng sẽ sụt giảm đáng kể.