Vấn đề thiết kế, chi phí và vũ khí chưa hoàn thiện có nguy cơ khiến tham vọng chế tạo 20-25 chiến hạm lớp Trump khó trở thành hiện thực.
Tổng thống Donald Trump ngày 22/12 thông báo Mỹ sẽ chế tạo loạt tàu thuộc lớp thiết giáp hạm mang tên ông. Dù được ông Trump gọi là thiết giáp hạm, các tàu này có vẻ ngoài và trang bị vũ khí tương đồng với những mẫu tuần dương hạm và tàu khu trục cỡ lớn đang được nhiều nước phát triển.
“Chúng tôi sẽ bắt đầu gần như ngay lập tức và có lẽ là hai năm rưỡi”, ông Trump trả lời khi được hỏi về kế hoạch đóng hai tàu đầu tiên, song chưa rõ ông đề cập đến giai đoạn nào trong quá trình này.
Tổng thống Trump cũng tuyên bố hải quân Mỹ sẽ tiếp nhận tổng cộng 20-25 tàu thuộc lớp Trump để xây dựng “Hạm đội Vàng”. Dù vậy, giới chuyên gia quân sự đang đặt ra nhiều nghi vấn với kế hoạch này, cho rằng hải quân và các nhà máy đóng tàu Mỹ sẽ gặp nhiều rào cản trong nỗ lực hiện thực hóa tham vọng của ông Trump.
Đồ họa mô phỏng tàu USS Defiant được trưng bày ngày 22/12. Ảnh: AFP
Một trong những vấn đề mà các công ty Mỹ phải đối mặt là mỗi tàu lớp Trump dự kiến có lượng giãn nước 30.000-40.000 tấn. Điều này khiến chúng sẽ trở thành những tàu chiến đấu mặt nước lớn nhất từng được Mỹ chế tạo kể từ sau Thế chiến II.
Tàu chiến đấu mặt nước thường gồm tuần dương hạm, tàu khu trục, tàu hộ vệ các loại, cũng như thiết giáp hạm và tàu chiến – tuần dương. Tàu sân bay và tàu đổ bộ không được coi là tàu chiến đấu mặt nước, do chúng phải dựa vào lực lượng máy bay trên hạm để tác chiến, không được tích hợp vũ khí để tự mình tấn công đối phương.
Hiện chưa có thiết kế hoàn chỉnh cho chiến hạm lớp Trump, do đó các kỹ sư sẽ phải xây dựng thiết kế và cấu hình phù hợp, trong đó có lựa chọn vũ khí và hệ thống năng lượng, cũng như xác định cách thức chế tạo.
Hải quân Mỹ dự kiến sử dụng AI để hỗ trợ thiết kế, song công cụ này được đánh giá không phải cây đũa thần giúp giải quyết mọi vấn đề. Thêm vào đó, những con tàu phức tạp như chiến hạm lớp Trump sẽ cần nhiều thời gian để chế tạo với chi phí rất cao.
Khi đóng mới tàu sân bay Cavour với lượng giãn nước hơn 27.000 tấn, Italy không có nhà xưởng đủ lớn để thực hiện công việc. Họ phải sản xuất các mô-đun riêng rẽ và kết nối chúng ở ngoài khơi để tạo thành chiến hạm hoàn chỉnh.
Hải quân Mỹ có thể đóng tàu chiến lớp Trump theo cách tương tự, trong đó chế tạo từng phần trong nước hoặc ở quốc gia khác, sau đó lắp ráp tại Mỹ. Một nguồn tin cho biết Tổng thống Trump đã chọn tập đoàn Hanwha của Hàn Quốc để tham gia chế tạo USS Defiant, chiếc đầu tiên của lớp Trump.
Dù vậy, phương pháp đóng tàu theo mô-đun là hướng đi mới với các nhà máy của Mỹ, chưa rõ họ có chọn cách thức này hay không. Mỹ cũng đang thiếu hụt nhân lực phù hợp cho dự án quy mô lớn như lớp Trump.
Bên cạnh khó khăn về thiết kế và công nghệ đóng tàu, giới chuyên gia cảnh báo chi phí xuất xưởng tàu chiến lớp Trump sẽ cực kỳ cao. Mỗi khu trục hạm thuộc biến thể Flight III của lớp Arleigh Burke, với lượng giãn nước 9.000 tấn, hiện có giá khoảng 2,8 tỷ USD.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ từng đánh giá mỗi tàu thuộc dự án Khu trục hạm Tên lửa Dẫn đường Thế hệ Tiếp theo, có tên mã là DDG(X) và lượng giãn nước 14.500 tấn, có thể tiêu tốn đến 4,4 tỷ USD.
Dựa trên số liệu này, các chuyên gia ước tính chi phí chế tạo một tàu lớp Trump sẽ vào khoảng 9,1 tỷ USD, trong đó có tính đến một số lợi thế về quy mô dự án. Chiến hạm đầu tiên của mỗi lớp tàu thường đắt hơn 50% so với giá trung bình, do đó USS Defiant dự kiến có giá lên tới 13,5 tỷ USD, tương đương chi phí đóng một siêu tàu sân bay lớp Ford hoặc 4 tàu khu trục Arleigh Burke Flight III.
Nếu tính tới các hệ thống vũ khí và thiết bị liên quan, mức giá của mỗi tàu lớp Trump thậm chí có thể đội lên tới 25 tỷ USD. Điều này khiến một số chuyên gia bày tỏ hoài nghi về hiệu quả đầu tư cho dự án, khi các tàu nhỏ hơn có thể trang bị những vũ khí tương tự với chi phí rẻ hơn nhiều.
Dự án tàu chiến lớp Trump cũng có nguy cơ ngốn sạch nguồn lực phát triển và năng lực đóng tàu hiện có của Mỹ, vốn đã rất hạn hẹp, gây ảnh hưởng đến những chương trình khác.
Hệ thống vũ khí và cảm biến dự kiến có mặt trên chiến hạm lớp Trump. Đồ họa: Hải quân Mỹ
Dù dự kiến trang bị những vũ khí rất uy lực, tàu chiến lớp Trump vẫn bị đánh giá là quá cồng kềnh và rất dễ tổn thương. Điều này đi ngược lại học thuyết của hải quân Mỹ về phân tán lực lượng, trong đó các khí tài sẽ được trải rộng và kết nối mạng với nhau, nhằm phối hợp cảm biến và vũ khí để tối đa hóa hỏa lực.
Hải quân Mỹ tới nay chưa nghiên cứu nhiệm vụ nào phù hợp với lớp tàu chiến mới, cũng như chúng sẽ phối hợp thế nào với những chiến hạm đang có trong biên chế. Ngoài ra, chưa rõ tàu lớp Trump sẽ mang lại lợi thế nào cho Mỹ, đặc biệt khi đối đầu với đối thủ ngang hàng.
Bộ trưởng Hải quân Mỹ John Phelan tuyên bố chiến hạm lớp Trump sẽ được trang bị tên lửa hành trình mang đầu đạn hạt nhân.
Triển khai vũ khí hạt nhân trên tàu chiến đấu mặt nước từng rất phổ biến trong Chiến tranh Lạnh, song kết thúc vào năm 1991. Hải quân Mỹ sẽ đối mặt vấn đề chính sách khi muốn đưa loại vũ khí này lên tàu chiến lớp Trump, cũng như phải cân nhắc liệu đánh đổi năng lực tấn công thông thường để mang vũ khí hạt nhân có xứng đáng hay không.
Nhiều vũ khí khác được đề xuất cho chiến hạm lớp Trump còn chưa được thử nghiệm và chứng minh năng lực, trong đó có tên lửa siêu vượt âm Tấn công Chớp nhoáng Thông thường (CPS), vũ khí laser và pháo điện từ.
Vũ khí laser và pháo điện từ đòi hỏi nguồn năng lượng rất lớn, nhưng đến nay chưa có thông tin chắc chắn nào về hệ thống máy phát điện trên các tàu lớp Trump. Chương trình phát triển pháo điện từ của Mỹ chưa hoàn tất và hệ thống này từng phát sinh nhiều vấn đề nghiêm trọng trong thử nghiệm, đặc biệt là tình trạng quá nhiệt và đòi hỏi nguồn năng lượng khổng lồ.
Mô phỏng chiến hạm USS Defiant thuộc lớp Trump. Đồ họa: Hải quân Mỹ
Mark Cancian, cựu đại tá thủy quân lục chiến Mỹ đang làm cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho rằng chính quyền Trump đã đúng khi nhấn mạnh vấn đề cấp thiết là đóng thêm tàu chiến.
“Tuy nhiên, chế tạo chiến hạm lớp Trump tiềm ẩn rủi ro cực kỳ cao. Chương trình có nguy cơ bị hủy bỏ sau khi xác định xong chi phí và tiến độ, song điều này chỉ có thể xảy ra sau nhiều năm và tiêu tốn nhiều tỷ USD ngân sách”, ông cảnh báo.
Tình trạng tương tự đã xảy ra với tàu khu trục lớp Zumwalt, một trong những dự án quân sự tốn kém nhất lịch sử Mỹ nhưng lại gây thất vọng với hàng loạt lỗi thiết kế, đội giá và chậm tiến độ.
Mỗi tàu lớp Zumwalt có giá hơn 9 tỷ USD, bao gồm cả chi phí nghiên cứu phát triển, so với mức giá dự kiến 1,3 tỷ USD một chiếc khi dự án khởi động. Quốc hội Mỹ đã phải cắt giảm số lượng đặt mua từ 32 chiếc xuống chỉ còn ba tàu, trong đó mới chỉ hai chiếc được biên chế.
Các quan chức hải quân Mỹ thừa nhận không thể chế tạo chiến hạm lớp Trump trước năm 2030. Chuyên gia Cancian cho rằng Mỹ cần đóng tàu mới ngay lập tức, thay vì khởi động những chương trình đắt đỏ và sẽ kéo dài nhiều năm như lớp Trump.
“Tốt hơn hết là nâng cấp những thiết kế sẵn có và đã được chứng minh trong thực tế, đồng thời tăng năng suất. Đó là cách để đạt số lượng chiến hạm lớn mà Tổng thống Trump đã đề cập, cũng như mở rộng hiện diện của Mỹ trên khắp các đại dương”, ông nêu quan điểm.
Nguyễn Tiến (Theo Asia Times, AFP, AP, Reuters)
Nguồn: https://vnexpress.net/nhung-rao-can-co-the-khien-du-an-chien-ham-lop-trump-do-vo-4998254.html
