‘Ông trùm’ đất hiếm chi 500 triệu mừng sinh nhật tổng cục trưởng

Viện KSND tối cao mới đây ban hành cáo trạng truy tố bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn Thái Dương (gọi tắt là Công ty Thái Dương), do có hàng loạt sai phạm liên quan đến mỏ đất hiếm ở xã Yên Phú, H.Văn Yên, tỉnh Yên Bái.

Ông Huấn bị cáo buộc 3 tội danh, gồm vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; gây ô nhiễm môi trường.

Vụ án còn có hàng loạt cựu lãnh đạo, cán bộ bị truy tố tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí. Trong đó có ông Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ TN-MT và ông Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản.

Món quà sinh nhật 500 triệu đồng

Theo cáo trạng, Bộ TN-MT chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về khoáng sản trong phạm vi cả nước, bao gồm việc cấp, gia hạn, thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản. Trong khi đó, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản là đơn vị tiếp nhận, thẩm định hồ sơ và trình lãnh đạo bộ quyết định cấp phép khai thác khoáng sản.

Tháng 5.2011, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản tiếp nhận hồ sơ xin cấp phép khai thác đất hiếm tại mỏ Yên Phú của Công ty Thái Dương.

Kết quả điều tra cho thấy, hồ sơ của Công ty Thái Dương chỉ có giấy chứng nhận đầu tư dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp (đã hết hạn nhưng chưa được gia hạn hoặc cấp mới), không có giấy chứng nhận đầu tư dự án nhà máy thủy luyện, nhà máy chiết tách.

Chưa kể, theo quy định thì vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp phải đảm bảo 30% tổng số vốn đầu tư của dự án. Thực tế, Công ty Thái Dương chỉ có 200 tỉ đồng, trong khi tổng mức đầu tư dự án là 1.953 tỉ đồng, tức chỉ đạt hơn 10%.

Dù hồ sơ của doanh nghiệp “thiếu thốn đủ bề”, nhưng khi thẩm định, ông Nguyễn Văn Thuấn, Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản và một số cán bộ thuộc đơn vị này vẫn nhận xét là “đủ điều kiện”.

Từ cơ sở trên, ông Nguyễn Linh Ngọc, với tư cách Thứ trưởng Bộ TN-MT đã ký cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho Công ty Thái Dương.

Sau khi được cấp giấy phép, nhân dịp sinh nhật ông Thuấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương Đoàn Văn Huấn đến gặp, cảm ơn 500 triệu đồng. Cựu tổng cục trưởng khai đã sử dụng số tiền này vào các công việc cá nhân.

Vẫn theo cáo trạng, mặc dù được cấp giấy phép nhưng do năng lực tài chính không đảm bảo, Công ty Thái Dương không thể xây dựng nhà máy thủy luyện và chiết tách để chế biến sâu đất hiếm như đã được thẩm định, phê duyệt. Bị can Huấn do đó chỉ đạo nhân viên tổ chức khai thác, tiêu thụ trái phép hàng ngàn tấn quặng đất hiếm và quặng sắt, gây thất thoát hơn 736 tỉ đồng.

ẢNH: ĐẠI ĐOÀN KẾT

Đất hiếm bị bán “chui” sang Trung Quốc

Cáo trạng của Viện KSND tối cao cho thấy, với số quặng có được từ việc khai thác trái phép, Chủ tịch Công ty Thái Dương Đoàn Văn Huấn bán cho 4 nguồn khác nhau.

Nguồn thứ nhất là Công ty Đất hiếm Việt Nam, do bị can Lưu Anh Tuấn làm Chủ tịch HĐQT. Từ năm 2019 – 2023, Công ty Thái Dương bán cho Công ty Đất hiếm Việt Nam hơn 3.500 tấn quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-20% với tổng số tiền thanh toán hơn 142 tỉ đồng.

Quá trình mua bán, hai bên thống nhất phía Thái Dương chỉ xuất 3 hóa đơn đối với hơn 765 tấn quặng, đơn giá bình quân 14.000 đồng/kg (thực tế là hơn 40.000 đồng/kg). Số quặng còn lại không có hợp đồng, không xuất hóa đơn, tiền thu được để ngoài sổ sách kế toán.

Nguồn thứ hai là Công ty Hợp Thành Phát, do Đặng Trần Chí làm giám đốc. Doanh nghiệp này đã mua hơn 24.400 tấn quặng sắt, trị giá gần 30 tỉ đồng từ Công ty Thái Dương. Tuy nhiên, theo thỏa thuận hai bên, số tiền ghi trên hóa đơn giá trị gia tăng chỉ là hơn 22,3 tỉ đồng, chênh lệch hơn 7,6 tỉ đồng.

Nguồn thứ ba là bị can Lưu Đức Hoa (quốc tịch Trung Quốc). Từ tháng 10 – 11.2021, người này mua hơn 2.160 tấn quặng hàm lượng 14 – 17% của Đoàn Văn Huấn tại mỏ Yên Phú. Do việc mua bán quặng đất hiếm không có hóa đơn, giấy tờ hợp pháp, Lưu Đức Hoa đã chỉ đạo công nhân trộn hóa chất, nhiệt luyện, thủy luyện tạo thành hỗn hợp Oxalate chứa tinh quặng đất hiếm nhằm che giấu các cơ quan chức năng, rồi làm thủ tục xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc.

Nguồn thứ tư là Lưu Vũ, quốc tịch Trung Quốc. Từ tháng 5.2020 – 6.2021, Vũ 4 lần thỏa thuận với Đoàn Văn Huấn để mua tổng số hơn 1.953 tấn đất hiếm với số tiền hơn 70 tỉ đồng (đã thanh toán gần 60 tỉ đồng). Khi mua bán, Huấn nói rõ số đất hiếm chưa đủ điều kiện để khai thác và bán nên không thể xuất hóa đơn, Vũ vẫn đồng ý mua.

Trong số những người mua quặng từ Công ty Thái Dương, Lưu Anh Tuấn (Chủ tịch HĐQT Công ty Đất hiếm Việt Nam) bị truy tố tội buôn lậu và vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, Đặng Trần Chí (Giám đốc Công ty Hợp Thành Phát) tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, Lưu Vũ tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.

Riêng bị can Lưu Đức Hoa bị cáo buộc phạm tội buôn lậu nhưng đã xuất cảnh về Trung Quốc trước khi vụ án bị khởi tố. Bộ Công an đã làm thủ tục truy nã quốc tế nhưng chưa có kết quả, nên quyết định tách vụ án, tạm đình chỉ điều tra.