Ra mắt tiểu thuyết ‘Đời gió bụi’ của Nguyễn Phan Quế Mai

Sách từng được phát hành bản tiếng Anh ở Mỹ vào tháng 2/2023, nhận giải Tiểu thuyết lịch sử xuất sắc cùng năm do bạn đọc tạp chí She Reads bình chọn, lọt vào vòng chung khảo Giải thưởng Dayton vì hòa bình. Năm nay, ấn phẩm được vinh danh Tiểu thuyết nước ngoài xuất sắc tại hội chợ sách Créstail en poche, Paris, Pháp. Hiện tác phẩm đã được xuất bản ở 20 quốc gia, bằng 14 ngôn ngữ.

Trong buổi ra mắt Đời gió bụi tại Hà Nội, sáng 12/12, tác giả xúc động bởi luôn ao ước tiểu thuyết được ”trở về” quê hương. Sau khi sách được xuất bản hai năm trước, chị từng thử dịch sang tiếng Việt nhưng tự thấy cách diễn đạt chưa bám sát tác phẩm gốc. Nhà văn kết hợp dịch giả Thiên Nga để hoàn thành việc chuyển ngữ, đồng thời viết lại một số chỗ để văn phong thêm bay bổng. Chị đặt là Đời gió bụi, thay cho Bụi đời bởi muốn tựa sách bao dung hơn, đề cao tính người, gửi gắm khát vọng sống.

Năm 2015, Nguyễn Phan Quế Mai viết bài báo Tiếng gọi của quá khứ, dựa trên các cuộc phỏng vấn với cựu binh Mỹ từng có con với phụ nữ Việt khi tham chiến ở Việt Nam. Qua những lần trò chuyện, tác giả cảm nhận nỗi day dứt trong họ, mong muốn giúp các cựu binh ấy tìm lại những đứa con bị bỏ rơi. Bài báo của chị đã trực tiếp, gián tiếp giúp một số người đoàn tụ sau hơn 46 năm. Tuy nhiên ngoài niềm hạnh phúc, các cuộc gặp ấy còn chất chứa nỗi đau mà chiến tranh để lại.

Cũng trong năm này, nhà văn triển khai dự án nghiên cứu về trải nghiệm của những người con lai Mỹ ở Việt Nam. Sau khi phỏng vấn các đối tượng thuộc phạm vi nghiên cứu, chị quyết định viết cuốn tiểu thuyết Đời gió bụi. Dù được nghe nhiều câu chuyện có thật, chị viết theo trí tưởng tượng của mình về chiến tranh và cuộc đời các nạn nhân, coi đây như một sản phẩm hư cấu. Để hoàn thành tiểu thuyết, tác giả đọc nhiều sách viết về con lai và gia đình họ, từ tiếng Anh đến tiếng Việt, nghiên cứu hội chứng chấn thương tâm lý thời hậu chiến.

22 bài viết trong ấn phẩm là các câu chuyện đan xen giữa quá khứ và hiện tại, phản ánh những tổn thương của con người do chiến tranh. Phong, người đàn ông lai Mỹ – Việt bị mẹ bỏ rơi từ bé, sống chật vật vì luôn bị kỳ thị. Khi trưởng thành, anh nỗ lực tìm kiếm người thân, mong muốn về Mỹ để mình và vợ con thoát khỏi cuộc sống cơ cực.

Hai chị em Trang, Quỳnh rời làng lên Sài Gòn để kiếm tiền phụ bố mẹ trả nợ nhưng lại trở thành gái quán bar. Giữa khói lửa chiến tranh cuối thập niên 1960, Trang bị cuốn vào mối tình với Dan – một phi công trực thăng người Mỹ. Nhiều thập niên sau, Dan cùng vợ – Linda – quay lại Việt Nam để tìm cách chữa những ám ảnh tâm lý, đồng thời đối diện bí mật tình cảm năm xưa.

Sách lôi cuốn người đọc bởi giọng văn cảm xúc, giàu chất thơ, tô đậm nét đẹp tình người. Nhà văn đưa người đọc về vùng quê Kiên Giang, nơi có căn chòi được lợp bằng lá dừa khô của Trang và Quỳnh. Dù nghèo khó, họ được cha mẹ yêu thương, động viên học hành. Hay tình cảm mà sơ Nhã – nữ tu Công giáo đã đón nhận, nuôi dạy Phong – dành cho anh cũng gây xúc động. Trước khi qua đời, bà gắng gượng đưa cho Phong một số thông tin để tìm lại cha mẹ ruột, trao chuỗi mân côi của mình như một cách bảo vệ anh.

Nhà văn Nguyễn Thanh Việt, người đoạt giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu năm 2016, nhận định Đời gió bụi là ”một thành tựu xuất sắc, mạnh mẽ, đau đớn và đầy thấu cảm”. Tờ Washington Post đánh giá tác phẩm có cốt truyện tinh vi, tài tình, còn báo Library Journal nhận xét nội dung sách ”chân thật đến nhói lòng và cũng đầy hy vọng”.