Sáp nhập tỉnh để hướng đến tương lai thịnh vượng

Chủ trương cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy nhà nước hiện nay đặt ra một yêu cầu quan trọng và cấp bách là sáp nhập tỉnh và bỏ cấp huyện, hướng tới một nền quản trị hiệu quả, giảm thiểu chi phí và thúc đẩy phát triển bền vững.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, TS Tô Văn Trường, chuyên gia độc lập về Tài nguyên – Môi trường, nhìn nhận để chủ trương này đi vào thực tiễn một cách hiệu quả, cần có lộ trình hợp lý, giải pháp phù hợp với đặc điểm từng địa phương và quan trọng nhất là đảm bảo hài hòa lợi ích của người dân. Nếu không có thể dẫn đến những xáo trộn không mong muốn, ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển bền vững.

Những lợi ích của sáp nhập tỉnh

. Phóng viên: Hiện, cả hệ thống chính trị đang tập trung toàn lực cho tiến trình sáp nhập tỉnh, xã, bỏ cấp huyện. Ông nhìn nhận như thế nào về “cuộc cách mạng” này?

+ TS Tô Văn Trường: Nếu như sáp nhập các bộ, ngành ở Trung ương chủ yếu ảnh hưởng đến cơ chế vận hành và cơ cấu tổ chức nội bộ thì sáp nhập cấp tỉnh, bỏ cấp huyện phức tạp hơn rất nhiều. Nó không chỉ tác động đến hệ thống hành chính mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế – văn hoá – xã hội, tâm lý người dân và đặc biệt là đời sống của hàng triệu con người.

Có ý kiến cho rằng nếu triển khai đồng thời cả ba nhiệm vụ sáp nhập tỉnh, xã và bỏ cấp huyện sẽ gây xáo trộn lớn về cơ cấu tổ chức, vận hành cũng như quản lý nhân sự, vì vậy nên sắp xếp lại đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp xã trước, sau đó mới xem xét đến bỏ cấp huyện, đảm bảo sự điều chỉnh diễn ra một cách có kiểm soát. Nhưng tôi cho rằng cải cách hành chính không chỉ đơn thuần là tái cấu trúc bộ máy, mà còn cần đảm bảo sự đồng bộ và hài hòa trong thực hiện nhiệm vụ giữa các cấp, các ngành.

Nếu sáp nhập xã không đi đôi với lộ trình hợp lý khi bỏ cấp huyện có thể nảy sinh những hệ lụy không mong muốn, đặc biệt là khó khăn trong sắp xếp nhân sự tại địa phương, ảnh hưởng đến tiến độ tổ chức đại hội Đảng các cấp và sự ổn định chung của hệ thống chính trị. Do đó, cải cách cần được thực hiện một cách khẩn trương nhưng thận trọng, có kế hoạch chặt chẽ, vừa đảm bảo tính hiệu quả, vừa duy trì sự ổn định lâu dài cho bộ máy nhà nước.

. Đảng ủy Chính phủ đã thống nhất trình cấp có thẩm quyền phương án sáp nhập giảm khoảng 50% ĐVHC cấp tỉnh. Ông hình dung bức tranh ĐVHC cấp tỉnh sẽ được tổ chức lại như thế nào?

+ Tôi muốn nhấn mạnh rằng việc sáp nhập tỉnh sẽ giúp tăng cường nguồn lực phát triển. Khi hai hay ba tỉnh được hợp nhất, nguồn ngân sách địa phương có thể được phân bổ hiệu quả hơn, giảm bớt sự chồng chéo trong quản lý, từ đó có điều kiện tập trung đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục và các ngành kinh tế mũi nhọn.

Sáp nhập tỉnh sẽ tận dụng tốt hơn lợi thế vùng miền. Khi chúng ta biết cách kết hợp hợp lý, tỉnh mới có thể phát triển toàn diện cả về kinh tế và văn hoá – xã hội mà khi còn là tỉnh nhỏ không có đủ lợi thế. Đồng thời giảm được bộ máy hành chính, tăng hiệu quả quản lý. Một tỉnh lớn hơn đồng nghĩa với việc có thể tinh gọn bộ máy, giảm chi phí vận hành hành chính và tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước.

Hơn nữa sáp nhập tỉnh cũng góp phần nâng cao vị thế của tỉnh mới. Bởi một tỉnh có quy mô lớn hơn sẽ có sức ảnh hưởng mạnh mẽ hơn trên bản đồ kinh tế – chính trị, thu hút đầu tư tốt hơn và có tiếng nói quan trọng hơn trong chiến lược phát triển vùng cũng như quốc gia.

Những thách thức, khó khăn

. Nhưng hẳn quá trình đó cũng gặp không ít khó khăn, thách thức?

+ Đúng vậy. Khó khăn đầu tiên là khi sắp xếp lại các cơ quan chính quyền, thay đổi địa giới, thủ phủ và tên tỉnh sẽ gây ảnh hưởng lớn đến nhiều cơ quan, ban ngành và hệ thống vận hành hiện tại.

Kế đó là khó khăn trong chuyển đổi giấy tờ, thủ tục pháp lý. Khi sáp nhập, đổi tên tỉnh, toàn bộ giấy tờ từ hộ khẩu, căn cước công dân, sổ đỏ, giấy phép kinh doanh… đều phải thay đổi, gây ra phiền hà và tốn kém lớn cho người dân.

Đặc biệt, dân cư các tỉnh đã quen với địa giới hành chính và hệ thống quản lý hiện tại, đặc biệt là tâm lý lâu đời “quê cha đất tổ”. Do đó, khi sáp nhập sẽ không tránh khỏi có sự băn khoăn, so sánh. Hơn nữa, mỗi tỉnh có văn hóa, phong tục tập quán, đặc trưng phát triển kinh tế riêng nên việc sáp nhập cũng có thể dẫn đến sự mất cân bằng trong định hướng phát triển.

Ngoài ra, tinh gọn, sáp nhập ĐVHC không chỉ tác động đến bộ máy quản lý nhà nước mà còn ảnh hưởng lớn đến cơ cấu tổ chức của các doanh nghiệp hoạt động theo địa bàn hành chính. Những doanh nghiệp có mô hình tổ chức theo ngành dọc từ trung ương tới địa phương như điện lực, viễn thông… phải được tái cấu trúc theo ĐVHC cấp tỉnh mới.

Khi bỏ cấp huyện, bộ máy tổ chức ở cấp cơ sở cũng phải điều chỉnh theo, điều này có thể gây ra những xáo trộn không nhỏ trong hoạt động quản lý, vận hành và cung ứng dịch vụ.

Thách thức đặt ra vào thời điểm này là triển khai đồng thời lộ trình sáp nhập xã, bỏ cấp huyện, sáp nhập tỉnh làm sao để kịp tiến độ tổ chức Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội XIV của Đảng vào đầu năm 2026 theo đúng kế hoạch đề ra.

Quá trình này đòi hỏi một chiến lược tổng thể, đồng bộ và linh hoạt để vừa đảm bảo tiến độ cải cách, vừa giữ vững sự ổn định và liên tục trong hệ thống chính trị.

TS TÔ VĂN TRƯỜNG

Hài hòa lợi ích, cùng hướng đến tương lai thịnh vượng

. Như những phân tích của ông ở trên, chúng ta cần chuẩn bị những gì để quá trình sắp xếp này đạt được mục đích là tăng cường nguồn lực phát triển cho các địa phương?

+ Đầu tiên chúng ta cần thực hiện lộ trình, kế hoạch cải cách đảm bảo sự chuẩn bị kỹ lưỡng nhất có thể về hành chính, cơ sở hạ tầng và tâm lý xã hội.

Kế đó, lắng nghe và tiếp thu có chọn lọc ý kiến của lãnh đạo các tỉnh, TP và người dân. Mọi quyết định lớn mang tầm quốc gia đều cần có sự đồng thuận cao của nhân dân, trong đó cần giữ ổn định tối đa các yếu tố thiết yếu.

Ở giai đoạn chuyển đổi cũng cần có chính sách hỗ trợ để giảm thiểu khó khăn cho người dân khi thay đổi giấy tờ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp duy trì hoạt động bình thường, đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa các vùng, không để khu vực nào bị bỏ lại phía sau. Đồng thời, phát triển phải dựa trên sự cân bằng giữa đô thị và nông thôn, công nghiệp và nông nghiệp, đất liền và biển đảo.

Chẳng hạn, quê tôi ở Thái Bình, khi sáp nhập với một tỉnh khác thì đó không đơn thuần là sự thay đổi ranh giới hành chính mà còn có sự tác động mạnh mẽ đến sự phát triển kinh tế, văn hóa, truyền thống và tâm lý cộng đồng. Chính vì vậy nó đòi hỏi một cách tiếp cận thận trọng, toàn diện…

Việc tính toán, quyết định vị trí đặt trung tâm hành chính của tỉnh mới sau sáp nhập cần được cân nhắc kỹ lưỡng trên nhiều khía cạnh, từ lịch sử, địa lý, kinh tế đến chiến lược phát triển lâu dài. Điều này không chỉ đảm bảo tính hợp lý, hợp tình như tôi vừa phân tích ở trên mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển, tận dụng được lợi thế tự nhiên và địa kinh tế của khu vực.

Quan trọng hơn, mọi quyết định và lộ trình sáp nhập cần được công khai minh bạch, giúp người dân hiểu rõ lợi ích chung. Tổ chức các cuộc đối thoại với người dân là điều cần thiết để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và tạo sự đồng thuận cao. Đồng thời, chính quyền phải bảo đảm an sinh xã hội, phân bổ ngân sách công bằng, thực hiện các dự án phát triển mang lại lợi ích thực tế, đồng đều cho người dân; chất lượng giáo dục, y tế và phúc lợi xã hội cần được ưu tiên duy trì và nâng cao…

Tôi tin rằng khi quá trình sáp nhập được thực hiện một cách khoa học, minh bạch và có tầm nhìn dài hạn thì các địa phương sẽ có cơ hội phát triển trong một tỉnh mới vững mạnh hơn, hài hòa lợi ích và cùng hướng đến tương lai thịnh vượng.

. Xin cảm ơn ông.