Sĩ quan tình báo Việt Nam giữa điểm nóng Trung Phi

Mỗi buổi sáng ở Phòng Tình báo Phân khu Đông bắt đầu bằng phiên giao ban. Không khí gần như lặng tuyệt đối, chỉ có tiếng máy chiếu, tiếng lật tài liệu và những phân tích ngắn gọn về dữ liệu thu thập được trong 24 giờ. Từng manh mối, từ biến động giá hàng thiết yếu đến việc xuất hiện đoàn xe lạ, đều được rà soát, đối chiếu và kiểm chứng.

“Một chi tiết nhỏ như đoàn xe vũ trang xuất hiện ở Ndélé hay giá muối tăng bất thường ở Kouango đều có thể mở ra hướng đánh giá mới về tình hình an ninh”, đại úy Nguyễn Anh Tuấn, sĩ quan tình báo Việt Nam, nói.

Đại úy Tuấn được triển khai tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc ở Trung Phi (MINUSCA) từ tháng 2, phụ trách tổng hợp dữ liệu tình báo và quản lý các hoạt động giám sát, trinh sát tại Phân khu Đông. Đây là nơi nhiều nhóm vũ trang hoạt động, đặc biệt quanh tuyến biên giới Sudan và Nam Sudan.

Anh mô tả công việc giống như “giải một câu đố lớn, trong đó các mảnh ghép nằm rải rác khắp nơi”. Một đoàn xe đi qua thị trấn đôi khi là sinh hoạt thường nhật, nhưng nếu trùng khớp với thông tin thủ lĩnh nhóm vũ trang biến mất, nó có thể là tín hiệu của cuộc họp hoặc chiến dịch sắp diễn ra. Một báo cáo về giá hàng thiết yếu tăng kéo theo hàng loạt câu hỏi: nguồn cung bị cắt ở đâu, đơn vị nào kiểm soát tuyến đường, liệu có lực lượng nào đang siết kiểm soát khu vực.

Ở những vùng xa như Zemio, tin đồn mâu thuẫn cộng đồng nếu nhìn riêng lẻ không mang nhiều ý nghĩa. Nhưng khi đặt trong bức tranh tổng thể từ báo cáo tuần tra, phản ánh của dân và bản đồ di chuyển của các nhóm vũ trang, nguy cơ xung đột hiện lên rõ ràng hơn. Vì thế, công việc tình báo không chỉ diễn ra trong phòng làm việc.

Sĩ quan phải trực tiếp xuống địa bàn, gặp người dân, trao đổi với lãnh đạo bản địa, phối hợp cùng lực lượng Nepal, Campuchia để kiểm chứng thông tin. Nhiều khi, một câu chuyện ngắn từ trưởng làng về đoàn người đi đêm hay xe tải chở gạo rời thị trấn lại có giá trị hơn hàng chục trang báo cáo.

Căng thẳng gia tăng vào tháng 12/2025, khi Trung Phi tổ chức bầu cử trong bối cảnh nhiều biến động. Tại Phân khu Đông, mâu thuẫn sắc tộc giữa cộng đồng Hồi giáo và Công giáo diễn biến phức tạp, các cuộc đối đầu gây thương vong và khiến nhiều dân thường phải rời nhà, tìm nơi trú ẩn gần doanh trại của Liên Hợp Quốc.

Phòng Tình báo nhanh chóng tiếp nhận dữ liệu, phân tích diễn biến và giao từng sĩ quan xác minh từng mẩu tin nhỏ nhất. Phái bộ sau đó triển khai lực lượng tới các điểm nóng, ngăn chặn nguy cơ bạo lực và bảo vệ dân thường. Nhờ vậy, quá trình bầu cử diễn ra an toàn, các âm mưu gây rối bị phát hiện và xử lý sớm.

Trong giai đoạn này, đại úy Tuấn trực tiếp phối hợp các phòng ban để xây dựng kế hoạch bảo đảm an ninh, tuần tra và thu thập thông tin quanh các khu vực chuẩn bị tổ chức sự kiện giải trừ quân bị. Anh chịu trách nhiệm phân tích động thái nhóm vũ trang ở khu vực Đông Nam, đánh giá rủi ro đối với dân cư và lực lượng Liên Hợp Quốc, đồng thời phối hợp chặt chẽ cùng bộ binh, quan sát viên quân sự và quân đội sở tại nhằm duy trì dòng thông tin liên tục.

Điều kiện tác nghiệp tại Trung Phi không hề dễ dàng. Đường sá hư hỏng, rừng rậm chia cắt khu dân cư khiến việc tiếp cận hiện trường khó khăn. Đại úy Tuấn chia sẻ thách thức lớn nhất là thiếu thông tin đầu vào, nên việc xây dựng lòng tin với người dân trở thành yêu cầu then chốt. Có lúc, một lời chào thân thiện hay cuộc trò chuyện trên đường lại giúp mở ra hướng phân tích quan trọng hơn cả một bộ hồ sơ.

Trong lực lượng gìn giữ hòa bình, sĩ quan tình báo được ví như “bộ não thứ hai”. Họ là nơi dữ liệu được gom, lọc, phân tích và chuyển hóa thành thông tin phục vụ điều phối lực lượng, đánh giá rủi ro và bảo vệ dân thường. Một báo cáo chính xác có thể ngăn chặn một vụ tấn công, trong khi sai lệch nhỏ có thể khiến tình hình chuyển biến tiêu cực.

Tại Phân khu Đông, sự xuất hiện của nhóm vũ trang mới, cộng với nguy cơ lạm quyền tại các vùng xa khiến nhiệm vụ tình báo trở thành công việc liên tục, đòi hỏi bản lĩnh, sự kiên nhẫn và khả năng phối hợp đa quốc gia. Bên cạnh chuyên môn, các sĩ quan Việt Nam còn tham gia hỗ trợ y tế, giáo dục, hoạt động cộng đồng – những nhiệm vụ giúp họ xây dựng quan hệ với dân địa phương và tạo hình ảnh tích cực về Việt Nam: kỷ luật, mềm mỏng, biết lắng nghe và sẵn sàng hợp tác.

Nhân dịp Quốc khánh 2025, Tư lệnh Phái bộ MINUSCA gửi thư chúc mừng lực lượng Việt Nam, ghi nhận sự đóng góp của các sĩ quan tình báo trong nỗ lực duy trì hòa bình. Đây không chỉ là sự ghi nhận cá nhân, mà còn là minh chứng cho vị thế ngày càng rõ của Việt Nam trong các hoạt động gìn giữ hòa bình quốc tế.

Sơn Hà – Minh Đăng