Sự tích cánh đồng ánh sáng

(PLO)- Ở TP Paso Robles của Mỹ có một cánh đồng ánh sáng nhưng đó là tác phẩm nghệ thuật sắp đặt, còn ở Bình Thuận cũng sắp đặt nhưng là tác phẩm của hàng ngàn “nghệ sĩ nông dân”.

Cuối năm 2024, sau gần 40 năm sinh ra và lớn lên tại TP Paso Robles, bang California (Mỹ), Nguyen mới trở về thăm quê ngoại ở Bình Thuận và có dịp trải nghiệm qua đêm trên núi Tà Cú. Từ độ cao hơn 400 m so với mực nước biển, Nguyen đã choáng ngợp khi chứng kiến cánh đồng ánh sáng khổng lồ dưới chân núi rộng hàng trăm hecta với đủ sắc màu vàng đỏ.

Từ chong đèn canh trộm

“Ở TP Paso Robles có một cánh đồng ánh sáng chỉ 6 ha là tác phẩm nghệ thuật sắp đặt của nghệ sĩ người Anh Bruce Munro còn ở đây cũng là sắp đặt nhưng là tác phẩm của hàng ngàn “nghệ sĩ nông dân” với diện tích khổng lồ” – Nguyen dí dỏm so sánh khi được giải thích đó là cách nông dân chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ.

Nguyen càng ngạc nhiên hơn khi biết năm 2025 này là tròn 30 năm phương pháp chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ làm đổi thay cả một vùng đất nhờ vô tình chong đèn… canh trộm.

Chuyện là cuối năm 1995, ông Sáu “rún” ở xã Hàm Mỹ, huyện Hàm Thuận Nam mua đàn vịt cỡ chục con về chuẩn bị ăn Tết nhốt ở vườn thanh long sau nhà. Sợ trộm nên ông Sáu kéo cái bóng đèn tròn ra chong mỗi đêm. Qua Tết, ăn hết đàn vịt nên tắt đèn, thu dây và chỉ mấy ngày sau, ông Sáu đã tròn mắt khi thấy những búp như nút áo mọc dày đặc trên các cành thanh long chỗ chong đèn.

Phát hiện “động trời” của ông Sáu khiến những kỹ sư canh nông cũng phải ngã ngửa ngạc nhiên bởi trước năm 1995, thanh long chủ yếu trồng trên trụ gỗ, trồng ăn chơi cho vui, trái nhiều thì cắt ra chợ ngồi bán theo kiểu bán cà rem.

Vài năm sau, cả nông dân lẫn người tiêu dùng đều khá ngạc nhiên khi loài cây xuất xứ từ Colombia, Mexico lại vô cùng thích hợp với thổ nhưỡng, khí hậu ở Bình Thuận thậm chí cả hình dáng và chất lượng đều vượt trội. Tuy nhiên, thanh long chỉ ra trái từ tháng 4 đến tháng 10 hằng năm và nông dân chỉ hái bán được sáu tháng còn sáu tháng chống cằm ngồi nhìn.

Thời điểm đó tại nhiều vùng nông thôn ở Bình Thuận muốn giăng điện lưới phải đóng tiền tương đương tới mấy chỉ vàng nên ít nhà dám thực hiện. Vậy là nhiều người hùn nhau mua máy phát điện để vừa chong đèn cho vườn nhà mình vừa làm “nghề không ngủ”, hằng đêm thức canh chong đèn thuê cho những nhà có nhu cầu. Thanh long bắt đầu có mặt trên mâm ngũ quả ngày Tết từ đó. Sau này, nhà nhà, người người hạ thế bình điện để chong đèn cho thanh long.

Đến đèn thanh long ngọn vàng, ngọn đỏ

Diện tích cây thanh long ở Bình Thuận trước năm 1995 chỉ vài trăm hecta, đến nay khoảng 26.900 ha, sản lượng đạt 460.000 tấn/năm. Toàn tỉnh có 12 chuỗi cung ứng thanh long an toàn, trong đó có chín chuỗi thanh long tươi với sản lượng 90.610 tấn/năm và ba chuỗi sản phẩm thanh long chế biến với sản lượng 165 tấn/năm.

Từ là cây xóa đói giảm nghèo, sau khi áp dụng phương pháp chong đèn, hàng chục ngàn nông dân thoát nghèo, thậm chí giàu có. Nhiều làng tỉ phú mọc lên, xe hơi đậu sát đuôi nhau. Đến nay, nông dân ở đây cũng đã thay đổi bóng đèn tròn vàng vọt 60 W vô cùng tốn điện bằng đèn LED để tăng hiệu quả kinh tế và thân thiện với môi trường.

Theo PGS-TS Nguyễn Văn Bé, nguyên giảng viên Trường ĐH Cần Thơ, nhiều kỹ sư và nông dân những năm qua đã phối hợp triển khai thực hiện mô hình khảo nghiệm đèn LED 5 W chuyên dụng để kích thích ra hoa thanh long tại Bình Thuận.

Cụ thể, các kỹ sư đã triển khai 20 thí nghiệm vào mùa nghịch trong hai năm 2023 và 2024, kết quả đèn LED 5 W (ánh sáng đỏ) mắc 2 m/bóng với 1.785 bóng/ha có khả năng kích thích ra hoa thanh long giống như đèn LED 9 W (ánh sáng vàng) mắc 1,5 m/bóng với 2.380 bóng/ha, tiết kiệm 48% chi phí điện, giảm 10,25% tổng chi phí sản xuất. Vì vậy, nông dân nên sử dụng đèn LED 5 W màu đỏ để xử lý ra hoa thanh long trái vụ, vừa tiết kiệm điện, giảm thiểu tác động đến môi trường, tăng lợi nhuận.

30 năm qua từ phương pháp “xông” thanh long bằng đèn tròn 60 W đến đèn compact 20 W, đèn LED vàng 9 W và nay là đèn LED đỏ 5 W khiến những vườn thanh long rộng lớn ở Bình Thuận luôn lung linh sắc màu ngọn vàng, ngọn đỏ về đêm.

Và đừng quên những trái thanh long đỏ rực trên mâm ngũ quả ngày Tết ở mỗi gia đình là cả một cuộc cách mạng về ánh sáng với hơn 1/4 thế kỷ của những người nông dân chân đất.