Sức hút bền bỉ của ‘Kính vạn hoa’ sau 30 năm

Sáng 20.12, tại Nhà Thiếu nhi TP.HCM, NXB Kim Đồng tổ chức chuỗi hoạt động giao lưu, ký tặng và trao giải cuộc thi viết – vlog Kính vạn hoa mở ra thế giới, nhân kỷ niệm 30 năm ra đời bộ sách Kính vạn hoa (1995–2025).

Không khí buổi giao lưu mang nhiều cảm xúc đặc biệt, khi những trang sách từng được chuyền tay trong cặp học trò nay trở thành ký ức chung của cả một thế hệ. Đó là cuộc hội ngộ của những độc giả đã trưởng thành, của phụ huynh đưa con đến gặp lại thế giới tuổi thơ mình từng yêu mến. Dù họa sĩ Đỗ Hoàng Tường không thể có mặt vì lý do sức khỏe, tinh thần gắn bó của những người góp phần tạo nên Kính vạn hoa vẫn hiện diện trọn vẹn trong câu chuyện được sẻ chia.

Nhắc lại hành trình khởi đầu, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cho biết một trong những thách thức lớn nhất khi bắt tay vào bộ truyện chính là việc đặt tên. Với ông, một tác phẩm bao quát nhiều lát cắt đời sống từ gia đình, bạn bè đến trường lớp cần một cái tên vừa gần gũi, vừa mang tính khái quát, lại đủ sức gợi mở trí tưởng tượng.

Kính vạn hoa được lựa chọn bởi đó là món đồ chơi kỳ thú của tuổi thơ, mỗi lần xoay mở lại hiện ra một thế giới mới, cũng như tinh thần xuyên suốt của bộ truyện.Từ đó, áp lực sáng tác nhanh chóng nối tiếp. Việc phát hành định kỳ khiến nhà văn gần như không có khoảng nghỉ. Mỗi tập phải đảm bảo đủ 10 chương, trọn 192 trang và quan trọng nhất là không được lặp lại chính mình. 

Nguyễn Nhật Ánh thừa nhận, càng viết càng thấy khó, có lúc cảm giác như “mang giày có sạn bên trong”. Tuy vậy, chính áp lực ấy buộc ông phải tự làm mới mình, không cho phép sự dễ dãi trong sáng tạo.Ý tưởng xây dựng Kính vạn hoa thành một bộ truyện dài hơi cũng xuất phát từ thực tế thị trường. Thời điểm đó, thiếu nhi Việt Nam say mê nhiều series truyện dài của Nhật Bản, trong khi văn học trong nước lại chưa có tác phẩm tương tự. Từ những câu chuyện đời sống học đường rất đỗi quen thuộc, Nguyễn Nhật Ánh đã kiên trì xây dựng nên một thế giới gần gũi, đa dạng và đủ sức đồng hành cùng bạn đọc suốt nhiều năm.

Ra mắt tập đầu tiên Nhà ảo thuật vào tháng 12.1995, Kính vạn hoa nhanh chóng tạo dấu ấn trong đời sống đọc sách, đưa tên tuổi Nguyễn Nhật Ánh trở thành hiện tượng đặc biệt của văn học thiếu nhi Việt Nam. 

Kính vạn hoa trong mắt bạn đọc

Sự bền bỉ ấy được phản chiếu rõ nét qua cảm xúc của người đọc. Có mặt tại buổi giao lưu, chị Nguyễn Thị Thơm (41 tuổi, TP.HCM) chia sẻ, Kính vạn hoa là một phần ký ức tuổi thơ mà chị vẫn giữ nguyên cảm xúc khi đọc lại. “Ngày nhỏ tôi đọc để cười, để thấy mình trong những trò nghịch ngợm của Quý ròm. Bây giờ đọc cùng con, tôi nhận ra mình đã từng vô tư và hồn nhiên đến thế”, chị nói.

Theo nhiều độc giả, sức sống của Kính vạn hoa không chỉ nằm ở câu chuyện hấp dẫn, mà còn ở cách tác giả tôn trọng thế giới trẻ thơ. Nguyễn Nhật Ánh không áp đặt bài học, không lên giọng dạy dỗ, mà để nhân vật tự trải nghiệm, tự va vấp và tự lớn lên. Những thông điệp về tình bạn, lòng trung thực hay sự sẻ chia vì thế được tiếp nhận một cách tự nhiên, nhẹ nhàng.

Nhà thơ Nguyễn Hoàng Sơn nhận định, việc các bạn nhỏ trên khắp cả nước gửi thư về “Cửa hiệu Kính vạn hoa”, trò chuyện với Quý ròm, nhỏ Hạnh, Tiểu Long như những người bạn có thật, là minh chứng cho thành công của tác phẩm. Ngôn ngữ sáng sủa, cách sử dụng tiếng địa phương, tiếng lóng chừng mực đã góp phần tạo nên tính phổ cập và sức lan tỏa lâu dài của bộ truyện.

Bên cạnh sự thành công của Kính vạn hoa, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cũng mong rằng sẽ có nhiều phiên bản Kính vạn hoa ra đời bởi những cây bút tiếp nối. Ông thừa nhận từng có lúc nghĩ đến việc dừng lại với Kính vạn hoa, khi áp lực sáng tác trở nên quá lớn. Tuy nhiên, việc đi trọn hành trình ấy khiến nhà văn tin rằng điều mình làm được hôm nay sẽ mở đường cho thế hệ tiếp nối. Theo ông, các cây bút trẻ hoàn toàn có thể làm được, thậm chí có thể đi xa và hay hơn thế hệ đi trước.

Đồng quan điểm, nhà thơ Lê Minh Quốc nhận định, thành công của Nguyễn Nhật Ánh là minh chứng rõ ràng cho khả năng sáng tạo bền bỉ của người viết Việt Nam. “Nguyễn Nhật Ánh đã làm được, thì tôi tin rằng các bạn trẻ hôm nay cũng sẽ làm được, nếu đủ đam mê, kiên trì và dám theo đuổi những dự án văn học dài hơi cho thiếu nhi”, ông chia sẻ.

Dịp kỷ niệm 30 năm, Kính vạn hoa được giới thiệu trọn bộ 54 tập, đóng thành 9 boxset, với hình thức trình bày mới nhưng vẫn giữ tinh thần nguyên bản. Đó không chỉ là sự làm mới về hình thức, mà còn là cách bộ sách tiếp tục đồng hành cùng bạn đọc hôm nay.

3 thập niên nhìn lại, Kính vạn hoa không chỉ là một bộ truyện thiếu nhi thành công, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của văn chương viết từ sự thấu hiểu và chân thành. Khi những câu chuyện được kể bằng tình yêu dành cho tuổi thơ, chúng có thể vượt qua thời gian, ở lại như một miền ký ức trong trẻo, nhiều thế hệ từng soi thấy chính mình và mang theo suốt hành trình trưởng thành.