Tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động báo chí

Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi với đại biểu PHẠM NAM TIẾN – đại biểu hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội – về việc tiếp thu, các điểm mới của dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trước khi được bấm nút thông qua.

Đại biểu Phạm Nam Tiến cho hay tại kỳ họp thứ 10 của Quốc hội, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) được các đại biểu rất quan tâm và có nhiều ý kiến đóng góp tại các phiên thảo luận tổ và thảo luận tại hội trường.

Sau khi nghiên cứu các ý kiến góp ý của đại biểu và tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội và Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã phối hợp chặt chẽ để cùng chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật trên tinh thần tiếp thu tối đa tất cả các ý kiến góp ý.

Khi nào có thể lập cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện địa phương?

* Qua thảo luận tại hội trường và tổ, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đã đề nghị thay đổi thuật ngữ “cơ quan truyền thông chủ lực, đa phương tiện” và thí điểm mô hình tổ hợp hoặc tập đoàn báo chí chủ lực đa phương tiện tại thủ đô Hà Nội và TP.HCM. Việc này đã được tiếp thu thế nào, thưa ông?

– Qua nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy rằng phạm vi điều chỉnh của Luật Báo chí tập trung vào các quy định liên quan đến báo chí. Do đó, việc sử dụng thuật ngữ “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” trong luật là phù hợp hơn.

Về đề xuất mô hình cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện tại Hà Nội và TP.HCM, hiện nay Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch tổng kết Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí, trong đó có xem xét thành lập cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương. 

Vấn đề này sẽ được Chính phủ, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch thông tin trong thời gian tới.

* Khi thảo luận có ý kiến đề xuất cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc. Ông thấy sao về đề xuất này, và nội dung này có được tiếp thu vào dự luật?

– Đề xuất mở rộng nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc nhằm phát triển cơ quan báo và phát thanh, truyền hình ở một số địa phương có hoạt động báo chí sôi động là rất xác đáng. Dự thảo luật đã quy định: “Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí”.

Về đề xuất cho phép báo và phát thanh, truyền hình địa phương thành lập cơ quan báo chí trực thuộc, ngày 23-9-2025 Ban Bí thư đã ban hành quyết định số 373-QĐ/TW quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của cơ quan báo, phát thanh, truyền hình thuộc Đảng bộ tỉnh, thành phố.

Trường hợp được cấp có thẩm quyền phê duyệt là cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, cơ quan báo và phát thanh, truyền hình địa phương sẽ được phép có cơ quan báo chí trực thuộc. Vì vậy, dự thảo luật không quy định cụ thể vấn đề này.

Nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ báo chí

* Nhiều ý kiến đề nghị bổ sung các quy định để quản lý hiệu quả hơn báo chí trên môi trường mạng cũng như cần có biện pháp ràng buộc pháp lý để yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới (như Google, Facebook, TikTok…) phải trả phí bản quyền và chia sẻ doanh thu khi sử dụng thông tin của cơ quan báo chí. Dự luật sau tiếp thu đã bổ sung các quy định này thế nào?

– Về nội dung này, tại điều 29 dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) đã quy định biện pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí trên không gian mạng tương tự như đối với bốn loại hình báo chí truyền thống, đồng thời tích hợp dịch vụ trực tuyến, bảo đảm nguyên vẹn nội dung thông tin đã đăng, phát trên nền tảng số báo chí quốc gia.

Bên cạnh đó, để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, dự thảo luật đã bổ sung khoản 2 điều 39 quy định: Cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm báo chí của cơ quan báo chí phải có thỏa thuận với cơ quan báo chí theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ.

* Thực tiễn trong thời gian qua, hoạt động của báo chí gặp nhiều khó khăn, do vậy, yêu cầu đặt ra cần có chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính cho báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị, công ích và cho việc đầu tư công nghệ số trong hoạt động báo chí hiện đại. Việc này đã được dự luật thể hiện, tiếp thu ra sao?

– Tiếp thu ý kiến của đại biểu, dự thảo luật đã được chỉnh lý theo hướng bổ sung quy định Nhà nước có chính sách ưu đãi thuế theo quy định của pháp luật (mức thuế suất ưu đãi cho báo chí hiện nay là 10% theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp).

Cùng với đó là chính sách giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ cước vận chuyển, chi phí đăng tải, truyền dẫn, phát sóng để báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền về tình trạng khẩn cấp, thông tin đối ngoại, truyền thông chính sách, phục vụ thiếu niên, nhi đồng, người khiếm thính, khiếm thị, đồng bào vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn, miền núi, biên giới, hải đảo và các nhiệm vụ trọng yếu khác.

Về đầu tư cho báo chí, khoản 2 điều 9 dự thảo luật quy định Nhà nước đầu tư có trọng tâm, trọng điểm trong các lĩnh vực: đào tạo, bồi dưỡng nhân lực về chuyên môn, nghiệp vụ, phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số báo chí và quản lý hoạt động báo chí, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ hiện đại cho các cơ quan báo chí, nền tảng số báo chí quốc gia, hạ tầng dữ liệu báo chí số, công cụ số để thực hiện giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng.

* Một vấn đề rất đáng chú ý hiện nay là sự phát triển mạnh của trí tuệ nhân tạo với hoạt động của báo chí. Dự luật sau tiếp thu đã bổ sung các quy định thế nào về nội dung này?

– Từ kỳ họp thứ 5 của Quốc hội khóa XV, tôi đã phát biểu về vấn đề đẩy mạnh, đầu tư ứng dụng các công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, trong hoạt động thông tin truyền thông để cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho cộng đồng, nâng cao chất lượng, công khai minh bạch trong truyền thông, nghiên cứu và sáng tạo nhiều tác phẩm truyền thông phù hợp.

Tại kỳ họp này, tiếp thu các ý kiến góp ý, dự thảo luật đã bổ sung điều 39 quy định cơ quan báo chí, tác giả tác phẩm báo chí sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ trong hoạt động báo chí phải tuân thủ quy định về sở hữu trí tuệ, trí tuệ nhân tạo và đạo đức nghề nghiệp. 

Dự thảo luật cũng giao Chính phủ quy định chi tiết về trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để phù hợp với dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo.