Thả hồn vào “kiến trúc sương mù”

BTheo kiến trúc sư Khoa Vũ, anh luôn dung hòa giữa sự cụ thể và trừu tượng khi sáng tạo, mà “Grayscale, architecture of fog” là một ví dụ.

1. Chúng tôi có dịp gặp gỡ, chuyện trò với kiến trúc sư Khoa Vũ (tên đầy đủ: Vũ Phước Đăng Khoa) vào những ngày cuối năm 2024, khi anh sang Việt Nam để chuẩn bị cho kế hoạch “trở về” bằng một công trình kiến trúc tâm huyết của mình.

Chàng trai sinh năm 1989, đang làm việc tại Tập đoàn Oxman (New York – Mỹ) này vốn lớn lên ở thành phố sương mù Đà Lạt. Năm 2010, anh sang Mỹ học kiến trúc tại Đại học California – Berkeley, sau đó học thạc sĩ ở Đại học Harvard và gây ấn tượng với luận án “Grayscale, architecture of fog”.

Khoa Vũ cho biết với 18 năm sinh sống ở Đà Lạt, con người và nơi chốn, văn hóa địa phương nói riêng, Việt Nam nói chung, luôn chiếm phần quan trọng trong tư duy thiết kế kiến trúc của anh. Khoa Vũ luôn mong muốn đóng góp cho Việt Nam nhiều hơn, qua các công trình sáng tạo của anh, tập trung vào nghiên cứu thiết kế bền vững.

Luận án thạc sĩ Đại học Harvard “Grayscale, architecture of fog” được xếp loại xuất sắc và đoạt giải thưởng kiến trúc toàn cầu Architecture Master Prize. Thiết kế này đáp ứng tiêu chí “all in one” (tất cả trong một). Đó là một trung tâm văn hóa và nghiên cứu nông nghiệp mới ở Đà Lạt, như một lời giải đáp về những vấn đề cơ sở hạ tầng và môi trường mà thành phố sương mù đang đối mặt.

Khoa Vũ hào hứng: “Với tôi, “fog” (sương mù) là cây cầu không gian giữa con người và môi trường, còn “grayscale” (thang độ xám) kết nối hai thái cực này. Tôi nghiên cứu tạo ra không gian kiến trúc tương tự con người đang đi trong sương mù, rất tự do nhưng rất riêng biệt. “Architecture of fog” (kiến trúc sương mù) ở đây mang ý nghĩa mô phỏng, không gian bên trong và bên ngoài được thiết kế tầng tầng lớp lớp, cho phép nhiều người khám phá và sử dụng một cách linh hoạt nhưng bảo đảm tính riêng biệt. Như thế, vật chất – ánh sáng – không khí kết hợp với nhau để toát lên hình ảnh mới về không gian kiến trúc mang tinh thần của thiên nhiên Đà Lạt”.

Theo Khoa Vũ, sương mù như là hình ảnh biểu tượng của Đà Lạt. Song, sự lan tràn của mô hình nông nghiệp nhà kính khiến sương mù biến dần. Dự án “Architecture of fog” của anh thiết kế dựa theo kiến trúc ga Đà Lạt. Làm sao thổi hồn vào kiến trúc cũ là trăn trở lớn nhất của Khoa Vũ. Cuối cùng, anh cũng tìm ra ý tưởng thiết kế “architecture as background” (kiến trúc làm nền), song hành và tôn vinh công trình cũ.

“Theo thiết kế, đó là mặt hồ nổi nhân tạo đường kính 106 m, nơi mà người từ phía đường ray sẽ thấy nhà ga đổ bóng – gợi lại hình ảsu7o7jng mùnh Thủy Tạ in bóng xuống hồ Xuân Hương. Mặt hồ này không chỉ mang yếu tố nghệ thuật mà còn là nơi tích trữ nước cho nông nghiệp và tương tác với khí hậu để tạo ra sương mù – như lời nhắc nhở bằng trải nghiệm, rằng chúng ta đang dần đánh mất sương mù, linh hồn của Đà Lạt” – anh giải thích.

Về thăm Đà Lạt lần này và nhận thấy thành phố sương mù có quá nhiều đổi thay, Khoa Vũ cho biết anh không khỏi lo ngại. “Đà Lạt trong tâm trí tôi là không gian thuần khiết, là sương mù, là nơi thời gian chầm chậm trôi, là mặt hồ phản chiếu đồi thông, là kiến trúc xen lẫn thiên nhiên, là không khí se lạnh và con người hiền hòa. Làm sao gìn giữ được những nét đặc trưng đó trong quá trình đô thị hóa Đà Lạt?” – anh trăn trở.

Khoa Vũ nhớ lại trong quá trình nghiên cứu về giải pháp kiến trúc cho Đà Lạt, anh rất ấn tượng với cụm từ “architecture of fog”. Kiến trúc và môi trường gần như là một. Anh cho rằng để phát triển Đà Lạt thành một thành phố du lịch đa chức năng quy mô quốc tế, cần xây dựng lại khu trung tâm một cách cẩn trọng. Đà Lạt cần xây dựng các công trình công cộng, công trình phục vụ việc tổ chức hội nghị, festival… nhưng phải bảo đảm không gian cho “lõi xanh”; chú trọng việc tái tạo, bảo vệ thiên nhiên, hệ sinh thái.

Khoa Vũ tiết lộ trong sáng tạo kiến trúc, anh luôn chú trọng dung hòa, cân bằng giữa sự cụ thể và trừu tượng. Dẫn lời kiến trúc sư nổi tiếng thế giới Le Corbusier – “Mục đích của xây dựng là kết nối mọi thứ với nhau, mục đích của kiến trúc là tạo ra sự rung động trong cảm xúc con người”, anh ví von: “Ngôn ngữ của âm nhạc là âm thanh, còn ngôn ngữ của kiến trúc là không gian”.

2. Trong thời gian học thạc sĩ ở Đại học Harvard, Khoa Vũ nhận được 2 giải thưởng quan trọng. Trong đó, “Araldo A. Cossutta annual prize for design excellence” là học bổng toàn phần một năm trong 2 năm đầu; còn “Department of Architecture faculty design award” được trao sau khi tốt nghiệp. Ngoài ra, anh đã đoạt giải thiết kế “Lexus design award” cùng một cộng sự; được chọn là một trong 2 học viên tham gia chương trình Exchange Program tại Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ…

Khoa Vũ còn xuất bản tập sách “Grayscale” bằng tiếng Anh. Grayscale là phương pháp nền tảng mà anh sử dụng để tiếp cận lĩnh vực kiến trúc, tập trung vào nguyên lý thiết lập và tổ chức không gian. “Grayscale” bản tiếng Việt cũng được anh chuẩn bị xuất bản đầu năm 2025. “Mong rằng sách này được phổ biến rộng rãi đến giới sinh viên và kiến trúc sư Việt Nam” – anh bày tỏ.

Với Khoa Vũ, qua “Grayscale” bản tiếng Việt, anh có dịp chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và suy nghĩ của mình bằng ngôn ngữ mẹ đẻ. Được đóng góp cho quê hương nói chung, cho lĩnh vực kiến trúc tại Việt Nam nói riêng, là điều anh luôn ấp ủ.

Khoa Vũ cho rằng anh may mắn khi từng được làm việc ở nhiều văn phòng kiến trúc có ảnh hưởng toàn cầu, như Kengo Kuma & Associates tại Tokyo – Nhật Bản, Michael Maltzan Architecture tại Los Angeles – Mỹ… và hiện nay là Oxman – nơi tập trung nghiên cứu thiết kế bền vững. Tháng 6-2024, anh đã vinh dự đại diện Việt Nam làm diễn giả tại hội nghị chuyên đề Đông Nam Á do AIA International – Viện Kiến trúc sư Mỹ tổ chức, trao đổi về đề tài kiến trúc bền vững.

Theo Khoa Vũ, kiến trúc luôn gắn liền với nơi chốn, văn hóa, con người nên tính bản địa hết sức quan trọng. Những năm gần đây, anh chú trọng kết nối với nhiều kiến trúc sư trong nước, vừa để chuẩn bị cho việc xuất bản “Grayscale” tiếng Việt vừa là bước khởi đầu để anh có thể đóng góp cho quê hương. “Kiến trúc Việt Nam đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Làm sao để thiết kế những công trình kiến trúc bền vững, đồng thời thổi hồn sự sáng tạo, nét riêng Việt Nam vào đó luôn là nỗi trăn trở của tôi” – anh thổ lộ.

Lần này về Việt Nam, Khoa Vũ còn dự định cùng kiến trúc sư Nguyễn Văn Thiên – người sáng lập TAA Design – xây dựng một phòng nghiên cứu thiết kế, kết hợp giữa trong và ngoài nước. Đây sẽ là nơi đào tạo các kiến trúc sư trẻ vừa nghiên cứu vừa thực hành thiết kế, ưu tiên những đồ án mang tính thử nghiệm.