Tham nhũng ngoài Nhà nước diễn biến phức tạp, xuất hiện trong nhiều lĩnh vực

Ngày 9-12, Thanh tra Chính phủ phối hợp với Văn phòng Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc tại Việt Nam tổ chức hội thảo “Phòng, chống tham nhũng trong khu vực ngoài Nhà nước”.

“Tham nhũng ngày càng xâm nhập sâu rộng vào khu vực ngoài Nhà nước”

Phát biểu tại hội thảo, Phó tổng thanh tra thường trực Thanh tra Chính phủ Nguyễn Quốc Đoàn nhận định tham nhũng là một trong những vấn nạn cố hữu của nhiều quốc gia, tác động tiêu cực đến đời sống xã hội, đe dọa sự ổn định và cản trở phát triển kinh tế – xã hội.

Dẫn chứng thực tiễn điều tra, xử lý các vụ việc thời gian qua, ông Nguyễn Quốc Đoàn nhận định tình trạng tham nhũng ngoài Nhà nước ngày càng diễn biến phức tạp, xuất hiện trong nhiều lĩnh vực như bất động sản, ngân hàng, chứng khoán, trái phiếu…, với phạm vi ảnh hưởng và mức độ thiệt hại lớn.

“Không chỉ tồn tại trong khu vực Nhà nước, tham nhũng ngày càng xâm nhập sâu rộng vào khu vực ngoài Nhà nước”, ông Đoàn nhấn mạnh.

Theo Phó tổng thanh tra Nguyễn Quốc Đoàn, các hành vi tham nhũng thường được thực hiện bằng thủ đoạn tinh vi, thông qua cấu kết giữa doanh nghiệp và người có chức vụ, quyền hạn.

Tham nhũng khu vực ngoài Nhà nước còn được thực hiện bằng các thủ đoạn bảo kê cho doanh nghiệp “thân hữu, sân sau” nhằm trúng thầu, giành lợi thế kinh doanh, chiếm đoạt tài sản hoặc móc ngoặc, hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc vì vụ lợi.

“Nhận thức rõ tác hại của tham nhũng ngoài khu vực Nhà nước, Việt Nam đã nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý phòng, chống tham nhũng, trong đó Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 lần đầu mở rộng phạm vi điều chỉnh sang khu vực ngoài Nhà nước, đánh dấu bước ngoặt quan trọng, thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong bảo đảm minh bạch, liêm chính và công bằng giữa hai khu vực.

Việt Nam tiếp tục xây dựng, bổ sung chính sách nhằm tăng cường minh bạch, kiểm soát xung đột lợi ích, nâng cao trách nhiệm giải trình và củng cố quản trị doanh nghiệp”, ông Đoàn chia sẻ tại hội thảo.

Tham nhũng trong doanh nghiệp tư nhân thường diễn ra kín đáo

Chia sẻ tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Cảnh, Cục trưởng Cục Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Thanh tra Chính phủ), cho biết Việt Nam đã bước đầu thiết lập cơ sở pháp lý phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư tại Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 và các nghị định liên quan.

Tuy nhiên quy định hiện hành vẫn còn thiếu hướng dẫn cụ thể khi triển khai thực tế. “Nhiều nội dung quan trọng như kiểm soát xung đột lợi ích, minh bạch chi phí hoa hồng, thù lao trong giao dịch, trách nhiệm người đứng đầu doanh nghiệp… vẫn còn bỏ ngỏ”, ông Cảnh nhận định.

Theo ông Cảnh, minh bạch khu vực tư chỉ bền vững khi doanh nghiệp tự xây dựng văn hóa liêm chính nội bộ. Nhà nước cần ban hành quy tắc ứng xử mẫu, hướng dẫn cơ chế kiểm soát nội bộ, tăng chế tài với hành vi thông đồng, che giấu lợi ích.

“Cơ quan công quyền không thể làm thay doanh nghiệp. Luật phải trao quyền, trao trách nhiệm và buộc doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình”, ông Cảnh nhấn mạnh.

Thượng tá Nguyễn Văn Thực, Phó trưởng Phòng 1, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Bộ Công an), cho biết các vụ án tham nhũng trong doanh nghiệp tư nhân thường diễn ra kín đáo, thông qua nâng khống hợp đồng, chi hoa hồng trái phép, lách thuế, thông đồng đấu thầu… khiến việc truy vết vô cùng khó khăn.

“Với cơ quan điều tra, rào cản lớn nhất không phải thiếu quy định xử lý, mà là thiếu công cụ tiếp cận dữ liệu tài chính minh bạch”, thượng tá Thực chia sẻ.

Ông Thực đề xuất bắt buộc doanh nghiệp áp dụng kế toán số hóa, hóa đơn điện tử đối với giao dịch giá trị lớn, công khai báo cáo tài chính định kỳ, nhằm tạo nguồn dữ liệu phục vụ điều tra. Đồng thời cần có cơ chế bảo vệ người tố cáo nội bộ, vì nhiều vụ chỉ được phát hiện nhờ khai báo từ bên trong.