Thông điệp của Mỹ khi bán hơn 11 tỷ USD vũ khí cho Đài Loan

Mỹ ngày 17/12 phê duyệt thương vụ vũ khí trị giá 11,1 tỷ USD, gồm các tổ hợp pháo phản lực HIMARS, hệ thống pháo tự hành, tên lửa chống tăng Javelin, UAV và các trang thiết bị liên quan cho Đài Loan. Đây là thương vụ vũ khí thứ hai từ trước tới nay và là lớn nhất dành cho hòn đảo được công bố trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Donald Trump.

“Mỹ tiếp tục hỗ trợ Đài Loan duy trì năng lực tự vệ đầy đủ, nhanh chóng củng cố sức mạnh răn đe và phát huy lợi thế chiến tranh bất đối xứng, nhằm tạo nền tảng duy trì hòa bình và ổn định khu vực”, Bộ Ngoại giao Mỹ cho hay.

Mỹ có quan hệ ngoại giao chính thức với Bắc Kinh, song duy trì quan hệ không chính thức với Đài Loan và là nhà cung cấp vũ khí quan trọng hàng đầu cho hòn đảo. Nếu bỏ qua con số hơn 11 tỷ USD, hầu hết các hệ thống vũ khí công bố trong thương vụ này từng được bán cho Đài Loan.

Thương vụ này gồm 82 tổ hợp pháo phản lực HIMARS và 420 Tên lửa Chiến thuật Lục quân (ATACMS) trị giá hơn 4 tỷ USD, cùng 60 hệ thống pháo tự hành cũng trị giá 4 tỷ USD. Đây là những vũ khí hạng nặng có khả năng tấn công tầm xa mà Đài Loan đã đặt mua từ lâu.

Điều đáng chú ý trong gói vũ khí này là số tên lửa chống tăng Javelin trị giá 375 triệu USD, cùng UAV tự sát Altius trị giá hơn 1 tỷ USD. Đây đều là những vũ khí giá rẻ đã chứng minh hiệu quả trên chiến trường Ukraine. Mỹ trong nhiều năm qua đã kêu gọi Đài Loan bớt chú ý vào các hệ thống vũ khí lớn, đắt tiền, thay vào đó tập trung vào các khí tài bất tương xứng giá rẻ như UAV, phù hợp với chiến lược phòng thủ kiểu “con nhím” của họ.

“Gói vũ khí mới không phải là sự xoay trục đột ngột về vấn đề Đài Loan, mà là sự tiếp nối chính sách của Mỹ, nhưng với góc cạnh sắc bén hơn. Washington đang đầu tư mạnh mẽ vào năng lực răn đe, ngay cả khi đang tìm cách hạ nhiệt căng thẳng kinh tế với Bắc Kinh”, Craig Singleton, chuyên gia cấp cao về Trung Quốc tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ (FDD) ở Washington, nhận xét.

Rush Doshi, chuyên gia về Trung Quốc từng làm việc tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, cũng đánh giá thương vụ là dấu hiệu của sự kế thừa chính sách từ thời tổng thống Joe Biden.

“Có lẽ cách tiếp cận của chính quyền ông Trump với Đài Loan sẽ giống với chính quyền tiền nhiệm hơn những gì nhiều người nghĩ”, Doshi viết trên mạng xã hội X.

Bonnie Glaser, phó chủ tịch Quỹ German Marshall của Mỹ, cho hay nhiều người ở Đài Loan từng lo ngại khi ông Trump tuyên bố muốn đạt thỏa thuận thương mại với Trung Quốc.

“Họ nghĩ rằng Tổng thống Mỹ đang dịu giọng với Trung Quốc, rằng ông ấy sẵn sàng coi Đài Loan như lá bài mặc cả, rằng ông ấy không thực sự quan tâm lắm đến an ninh của Đài Loan”, Glaser nói.

Tuy nhiên, thương vụ mới cho thấy Mỹ vẫn tăng cường khả năng răn đe xung đột ở eo biển Đài Loan thông qua củng cố năng lực tự vệ cho hòn đảo. Điều này có thể phát đi thông điệp giúp trấn an Đài Loan rằng Tổng thống Trump “không theo đuổi chiến lược tự cô lập hơn, hoặc giảm cam kết với hòn đảo”.

Động thái mới cũng cho thấy chính sách của Mỹ với Đài Loan ít biến động giữa các đời tổng thống, khi vấn đề này nhận được ủng hộ mạnh mẽ từ quốc hội và giới quân sự, theo Doshi. Nội các của ông Trump cũng có nhiều người ủng hộ Đài Loan, trong đó có Ngoại trưởng Marco Rubio.

Trong nhiều thập niên, Mỹ đã duy trì “sự mơ hồ chiến lược” trong lập trường về Đài Loan, với mục tiêu vừa để Bắc Kinh không chắc Mỹ có can thiệp nếu xung đột nổ ra hay không, vừa kiềm chế Đài Loan tuyên bố độc lập, theo James T. Areddy, nhà phân tích của WSJ.

Tuy nhiên, các động thái quyết liệt từ quân đội Trung Quốc quanh đảo Đài Loan đã thách thức chính sách này. Trong khi ông Biden nhiều lần ám chỉ Mỹ sẽ bảo vệ Đài Loan nếu xảy ra xung đột, ông Trump lại hạ thấp mối đe dọa và cho rằng Trung Quốc sẽ không tấn công hòn đảo khi ông còn tại nhiệm.

Chiến lược An ninh Quốc gia Mỹ mới vẫn tái khẳng định Washington phản đối các thay đổi đơn phương với hiện trạng ở eo biển Đài Loan, dù ngôn từ mềm mỏng hơn so với thời ông Biden.

Glaser nhận xét một trong những ưu tiên hàng đầu của ông Trump là tránh để Mỹ bị cuốn vào các cuộc chiến. “Ông ấy muốn Đài Loan chi nhiều hơn cho quốc phòng và sở hữu các năng lực tự vệ. Gói vũ khí này phù hợp với logic đó”, bà nói.

Nhưng động thái của Mỹ đã khiến Trung Quốc bất bình. Bắc Kinh luôn xem đảo Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời và sẵn sàng sử dụng mọi biện pháp để thống nhất.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố thương vụ vũ khí làm “suy yếu nghiêm trọng hòa bình và ổn định” ở eo biển Đài Loan, đồng thời yêu cầu Mỹ chấm dứt ngay giao dịch. Văn phòng Các vấn đề Đài Loan của Trung Quốc đại lục cho rằng động thái của Mỹ vi phạm chủ quyền của Trung Quốc và “là sự can thiệp vào công việc nội bộ” của Bắc Kinh.

Thanh Tâm (Theo Xinhua, PBS, CBC, WSJ, SCMP)