Thông điệp mới trước nguy cơ suy giảm dân số tại Việt Nam

Vận động “Yêu nước là sinh đủ hai con”

Theo báo Người lao động, một điểm mới quan trọng là bãi bỏ quy định hạn chế số con, khuyến khích mỗi cặp vợ chồng sinh đủ hai con. Cụm từ “mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ một đến hai con” tại Luật Bảo vệ sức khỏe nhân dân chính thức được xóa bỏ. Thay vào đó, Nhà nước thực hiện chính sách duy trì mức sinh thay thế, bình quân 2,1 con/phụ nữ; quyền quyết định số con, thời điểm và khoảng cách sinh thuộc về mỗi cá nhân, cặp vợ chồng.

Từ mức sinh 6-7 con/phụ nữ vài thập kỷ trước, tổng tỉ suất sinh của Việt Nam đã giảm nhanh và rơi xuống dưới mức sinh thay thế. Số liệu cho thấy mức sinh lần lượt là 2,01 con/phụ nữ năm 2022, 1,96 con năm 2023 và 1,91 con năm 2024, thấp nhất trong lịch sử và được dự báo còn tiếp tục giảm.

Chất lượng dân số cũng cải thiện rõ rệt, thể hiện qua Chỉ số Phát triển con người (HDI) tăng mạnh so với giai đoạn đầu đổi mới, đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có mức phát triển con người trung bình – cao.

Luật Dân số đồng thời mở rộng quyền lợi khi sinh con thứ hai: lao động nữ được nghỉ thai sản 7 tháng (tăng một tháng so với hiện hành); lao động nam được nghỉ 10 ngày làm việc khi vợ sinh con thứ hai hoặc sinh đôi.

Luật cũng quy định nhiều chính sách hỗ trợ trực tiếp nhằm khuyến khích sinh đủ hai con và nâng cao chất lượng dân số. Theo đó, Nhà nước hỗ trợ tài chính cho phụ nữ thuộc vùng dân tộc thiểu số rất ít người, phụ nữ tại các địa phương có mức sinh thấp và đặc biệt là phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi.

Theo ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), trọng tâm công tác dân số từ năm 2026 và các năm tiếp theo là vận động các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, với thông điệp “yêu nước là sinh đủ 2 con”.

Cần xây dựng hệ thống chính sách đồng bộ

TTXVN thông tin, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh, trong năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước với nhiều chủ trương, chính sách quan trọng được ban hành. Bộ Chính trị, Chính phủ và Quốc hội đã thông qua các nghị quyết, chương trình hành động nhằm cụ thể hóa định hướng chiến lược về dân số và phát triển, chăm sóc sức khỏe nhân dân giai đoạn 2026-2035, tạo nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng dân số, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

Vừa qua, Quốc hội thông qua Luật Dân số đã đặt một dấu mốc quan trọng chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Một bước ngoặt quan trọng trong chính sách dân số là Luật Dân số 2025 vừa được Quốc hội thông qua và sẽ có hiệu lực từ tháng 7/2026. Luật đánh dấu sự chuyển đổi rõ nét từ tư duy kế hoạch hóa gia đình sang bảo đảm quyền sinh sản, trao quyền cho mỗi cá nhân, cặp vợ chồng tự quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách sinh, trên cơ sở phù hợp với sức khỏe, điều kiện kinh tế và khả năng nuôi dạy con.

Luật Dân số 2025 quy định tăng thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ sinh con thứ hai lên 7 tháng, đồng thời người chồng được nghỉ 10 ngày làm việc để chia sẻ trách nhiệm chăm sóc gia đình. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong chính sách an sinh, góp phần giảm áp lực cho phụ nữ và tạo điều kiện thực chất để các gia đình yên tâm sinh con.

Luật còn mở rộng hỗ trợ kinh tế-xã hội cho các gia đình sinh đủ hai con, như hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ sinh con tại vùng mức sinh thấp hoặc thuộc đồng bào dân tộc thiểu số rất ít người; đồng thời ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với các gia đình có từ hai con trở lên. Những chính sách này trực tiếp tác động vào các điểm nghẽn lớn nhất của quyết định sinh con: tài chính và chỗ ở.

Đặc biệt, Luật Dân số 2025 cũng siết chặt các biện pháp nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, nghiêm cấm mọi hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, quy định rõ chế tài đối với người hành nghề y vi phạm, đồng thời yêu cầu công bố định kỳ số liệu mất cân bằng giới tính khi sinh để làm căn cứ xây dựng chính sách can thiệp phù hợp.

Để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của công tác dân số trong thời gian tới, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên đề nghị cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, các bộ, ngành… tiếp tục quan tâm chỉ đạo, lãnh đạo, bảo đảm nguồn lực cho cho công tác dân số trong điều kiện thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp; tổ chức triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách của Luật Dân số và Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.

Sở Y tế các tỉnh, thành tham mưu để tiếp tục củng cố và ổn định tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở bảo đảm đủ mạnh để thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh, công tác dân số cần đẩy mạnh truyền thông, bảo đảm thanh niên và các cơ sở khám, chữa bệnh nắm vững kiến thức về tư vấn tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh, giúp trẻ sinh ra khỏe mạnh.

Theo Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng, để nâng mức sinh trong tương lai, yếu tố then chốt không nằm ở một chính sách đơn lẻ, mà ở việc xây dựng được một hệ thống chính sách đồng bộ, lâu dài, gắn chặt giữa phát triển kinh tế-xã hội với công tác dân số. Trong đó, sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp và sự đồng thuận, tham gia của toàn xã hội giữ vai trò quyết định.

Cùng với hoàn thiện cơ chế, chính sách, ngành y tế sẽ tăng cường truyền thông, định hướng xã hội về giá trị của gia đình và sinh đủ hai con, chuyển từ tuyên truyền mang tính vận động sang cung cấp thông tin để khơi dậy tinh thần và nhận thức dựa trên lợi ích dài hạn của cá nhân, gia đình và xã hội.