Thủ tướng được quyền áp dụng ‘biện pháp cấp bách khác quy định pháp luật’

Sáng 18.2, với 463/465 đại biểu Quốc hội bấm nút tán thành, Quốc hội thông qua luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi).

Biện pháp cấp bách vì lợi ích quốc gia, nhân dân

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân định thẩm quyền, phân cấp, ủy quyền nhằm tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu, phát huy tính chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm…, luật sửa đổi bổ sung một số cơ chế, chính sách mới.

Trong đó, luật bổ sung quy định tại điểm h khoản 8 điều 10 về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ như sau: trên cơ sở được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện giải pháp khác với quy định của luật, nghị quyết, pháp lệnh hiện hành trong trường hợp cần huy động các nguồn lực để triển khai chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, sau đó báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Đồng thời, luật bổ sung vào điểm e khoản 4 điều 13 quy định về thẩm quyền của Thủ tướng như sau: trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân, Thủ tướng quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hiện hành, báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội trong thời gian gần nhất.

Thủ tướng không quyết định các vấn đề thuộc quyền và trách nhiệm của bộ trưởng

Quá trình thảo luận về dự án luật, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định bảo đảm nguyên tắc Thủ tướng không quyết định các vấn đề cụ thể thuộc thẩm quyền của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Ý kiến khác thì đề nghị nghiên cứu bổ sung theo hướng trong trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của cấp dưới để bảo đảm tính kịp thời, linh hoạt, hiệu quả trong tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Ủy ban Thường vụ đã tiếp thu và chỉnh lý cho rõ ràng, bao quát việc phân định thẩm quyền của Thủ tướng và các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ theo phân công của Chính phủ và đáp ứng yêu cầu thực tiễn quản lý.

Theo đó, Thủ tướng là người đứng đầu Chính phủ; lãnh đạo công tác của Chính phủ và chịu trách nhiệm trước Quốc hội về hoạt động của Chính phủ và những nhiệm vụ được giao, không quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ đối với ngành, lĩnh vực theo phân công của Chính phủ.

Trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương.

Kiểm soát quyền lực đối với bộ trưởng

Về nguyên tắc phân định thẩm quyền, có ý kiến đề nghị cần có cơ chế giám sát của Thủ tướng đối với bộ trưởng. Trường hợp bộ trưởng không hoàn thành nhiệm vụ, Thủ tướng có quyền kiến nghị Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm hoặc có biện pháp chấn chỉnh hoạt động của bộ đó.

Đồng thời, bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương khi thực hiện quyền được phân cấp, phân quyền; bảo đảm quyền lực kiểm soát hiệu quả thông qua cơ chế giám sát giữa Chính phủ, Quốc hội, TAND tối cao, Viện KSND tối cao và Kiểm toán nhà nước…

Tiếp thu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết đã chỉnh lý dự thảo luật theo hướng: việc phân quyền, phân cấp phải bảo đảm rõ chủ thể, nội dung, phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn, công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, giám sát, thanh tra, kiểm tra, kiểm soát quyền lực theo quy định của Hiến pháp và pháp luật.

Về thẩm quyền của Thủ tướng đối với bộ trưởng không hoàn thành nhiệm vụ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay, ngoài cơ chế giám sát thông qua bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội, dự thảo luật đã có quy định bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ “chịu trách nhiệm cá nhân trước Thủ tướng, Chính phủ và Quốc hội về ngành, lĩnh vực được phân công quản lý”.

Đồng thời, Thủ tướng có thẩm quyền “trình Quốc hội phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ; trong thời gian Quốc hội không họp, trình Chủ tịch nước quyết định tạm đình chỉ công tác của phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

Những quy định nêu trên nhằm bảo đảm kiểm soát quyền lực đối với các chức danh này.