Thủ tướng được trao thêm quyền và trách nhiệm

Hôm qua (18-2), Quốc hội (QH) đã biểu quyết thông qua dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi), với 463/465 đại biểu có mặt tán thành.

Luật vừa được QH thông qua gồm 5 chương, với 32 điều, có hiệu lực từ ngày 1-3.

Đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân cấp, ủy quyền

Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật trước khi QH thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho hay quá trình thảo luận, một số ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát các quy định, đặc biệt là các quy định về phân cấp, phân quyền để bảo đảm phù hợp, đồng bộ, thống nhất với các quy định của hiến pháp, các luật và dự thảo luật trình QH xem xét, thông qua tại kỳ họp này.

Đồng thời, cần bổ sung nội dung việc phân cấp, phân quyền phải gắn với kiểm soát quyền lực và chống lạm quyền.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết luật sửa đổi lần này đã bổ sung một số cơ chế, chính sách mới nhằm đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân định thẩm quyền, phân cấp, ủy quyền. Điều này nhằm thực hiện chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu, phát huy tính chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của các cơ quan trong bộ máy nhà nước.

Qua đó, kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, thủ tục hành chính, khơi thông nguồn lực cho phát triển, chủ động ứng phó với những biến đổi của tình hình trong nước và quốc tế, vì mục tiêu tăng trưởng, phát triển chung của đất nước.

Đáng chú ý, quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, điểm h khoản 8 Điều 10 luật quy định: “Trên cơ sở được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH cho phép thực hiện giải pháp khác với quy định của luật, nghị quyết, pháp lệnh hiện hành trong trường hợp cần huy động các nguồn lực để triển khai chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, sau đó báo cáo QH tại kỳ họp gần nhất”.

Hay điểm e khoản 4 Điều 13 quy định về thẩm quyền của Thủ tướng: “Trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân, Thủ tướng quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hiện hành, báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, QH trong thời gian gần nhất”.

Thủ tướng không quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền bộ trưởng

Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định bảo đảm nguyên tắc: “Thủ tướng không quyết định các vấn đề cụ thể thuộc thẩm quyền của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ” với tư cách là thành viên Chính phủ đối với ngành, lĩnh vực được phân công quản lý vì chưa bảo đảm tường minh, chưa phù hợp với quy định về việc Thủ tướng “quyết định các vấn đề khi còn ý kiến khác nhau giữa các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ”.

Trong khi đó, ý kiến khác đề nghị nghiên cứu bổ sung vào Điều 6 nội dung: “Trong trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của cấp dưới để bảo đảm tính kịp thời, linh hoạt, hiệu quả trong tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn”.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, luật quy định: “Thủ tướng Chính phủ là người đứng đầu Chính phủ; lãnh đạo công tác của Chính phủ và chịu trách nhiệm trước QH về hoạt động của Chính phủ và những nhiệm vụ được giao, không quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ đối với ngành, lĩnh vực theo phân công của Chính phủ. Trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương”.

Ngoài ra, quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị cần xây dựng cơ chế giám sát của Thủ tướng đối với bộ trưởng. Trường hợp bộ trưởng không hoàn thành nhiệm vụ, Thủ tướng có quyền kiến nghị QH bỏ phiếu tín nhiệm hoặc có biện pháp chấn chỉnh hoạt động của bộ đó.

UBTVQH cho biết ngoài cơ chế giám sát thông qua bỏ phiếu tín nhiệm của QH, dự thảo luật quy định bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ “chịu trách nhiệm cá nhân trước Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ và QH về ngành, lĩnh vực được phân công quản lý”.

Bên cạnh đó, luật cũng quy định thẩm quyền của Thủ tướng trong việc trình QH phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Trong thời gian QH không họp, Thủ tướng trình Chủ tịch nước quyết định tạm đình chỉ công tác của phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

Các quy định trên của luật, theo UBTVQH, nhằm bảo đảm kiểm soát quyền lực đối với các chức danh này.

Cấp nào làm tốt, hiệu quả thì giao trực tiếp cho cấp đó

Một trong những nhiệm vụ quan trọng khi sửa luật lần này là quy định rõ các vấn đề về phân quyền, phân cấp, ủy quyền.

Tại báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, UBTVQH cho hay Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) được thiết kế đồng bộ với quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) về phân quyền. Trong đó, xác định rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp nhận quyền được quy định tại các luật, nghị quyết của QH.

Đối với những vấn đề đã phân quyền cho chính quyền địa phương theo nguyên tắc phân quyền quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương, chính quyền địa phương chủ động quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền.

Về phân cấp, UBTVQH đã chỉ đạo rà soát, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và xác định rõ về chủ thể phân cấp, chủ thể nhận phân cấp và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức thực hiện việc phân cấp.

Trên cơ sở nguyên tắc phân cấp tại luật này, khi thực hiện phân quyền, phân cấp, văn bản pháp luật chuyên ngành sẽ xác định cụ thể các vấn đề không được phân cấp.

Về ủy quyền, các nội dung trong luật đã được thiết kế đồng bộ với quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Cụ thể, xác định rõ chủ thể ủy quyền, chủ thể được ủy quyền và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức, nội dung, phạm vi, thời hạn ủy quyền và các điều kiện mang tính nguyên tắc trong việc thực hiện ủy quyền.

Báo cáo của UBTVQH cho hay quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị làm rõ trường hợp cấp dưới nhận việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền mà nhận thấy không đủ điều kiện thực hiện thì có quyền từ chối hay không.

Về nội dung này, cơ quan thường trực của QH cho rằng cơ chế từ chối nhận phân cấp, ủy quyền đã thể hiện tại khoản 5 Điều 8 và khoản 6 Điều 9, bảo đảm hài hòa giữa nguyên tắc thực thi công vụ tại khoản 2 Điều 5 “bảo đảm nguyên tắc cơ quan cấp dưới phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và chấp hành nghiêm chỉnh quyết định của cơ quan cấp trên” và việc cơ quan, tổ chức, người nhận phân cấp, ủy quyền được chủ động trong góp ý, đề nghị điều chỉnh nội dung phân cấp, ủy quyền khi không bảo đảm điều kiện thực hiện.

Theo UBTVQH, luật này thể hiện đúng chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, “cấp nào làm tốt, hiệu quả thì giao trực tiếp cho cấp đó”. Luật cũng đã bỏ quy định về phân cấp tiếp để tránh tạo ra khâu trung gian.

UBTVQH khẳng định Luật Tổ chức Chính phủ là luật gốc, luật chung về phân quyền, phân cấp nên chỉ quy định những vấn đề chung mang tính nguyên tắc. Còn với các nội dung phân cấp cụ thể và điều kiện phân cấp trong từng lĩnh vực quản lý nên để pháp luật chuyên ngành điều chỉnh sẽ bảo đảm linh hoạt, phù hợp với ngành, lĩnh vực và thực tiễn phát triển trong từng giai đoạn.