TP.HCM sẽ phát triển hệ thống dưỡng lão theo mô hình hệ sinh thái dài hạn

(PLO)- TP.HCM đang xây dựng Đề án phát triển hệ thống dưỡng lão làm cơ sở triển khai hệ sinh thái chăm sóc dài hạn đa tầng, liên thông, lấy người cao tuổi làm trung tâm.

Ngày 26-12, Sở Y tế TP.HCM tổ chức hội thảo lấy ý kiến chuyên gia về xây dựng đề án phát triển hệ thống cơ sở chăm sóc người cao tuổi trên địa bàn TP.HCM.

Cứ 6 người dân sẽ có hơn 1 người cao tuổi

Ông Nguyễn Tăng Minh, Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho biết già hóa dân số đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất của thế kỷ 21, không chỉ với thế giới mà cả Việt Nam.

Theo kết quả tổng điều tra dân số năm 2019, Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Dự báo đến năm 2030, tỉ lệ người từ 60 tuổi sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tương đương 17,5% dân số, tức cứ 6 người dân thì có hơn 1 người cao tuổi.

Việt Nam được dự báo sẽ bước vào giai đoạn “dân số già” vào giai đoạn 2036–2038 và trở thành quốc gia “siêu già” vào năm 2050, với tốc độ chuyển đổi thuộc nhóm nhanh nhất thế giới.

Riêng tại TP.HCM, TP chính thức bước vào thời kỳ già hóa dân số từ năm 2017, muộn hơn cả nước khoảng 6 năm, song tốc độ già hóa lại diễn ra rất nhanh.

Theo cơ sở dữ liệu dân cư của Bộ Công an, đến hết ngày 30-11-2025, TP.HCM có khoảng 1,6 triệu người trên 60 tuổi, chiếm 11% dân số.

“Tốc độ gia tăng này cho thấy già hóa dân số tại TP đang vượt qua các dự báo trước đây, đặt ra yêu cầu rất cấp thiết về chính sách, hạ tầng y tế và an sinh xã hội nhằm bảo đảm chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi” – ông Minh nhấn mạnh.

Theo ông Minh, thực tế hiện nay cho thấy TP đang đối mặt nhiều thách thức. Trước hết là số lượng cơ sở dưỡng lão còn quá thấp, toàn TP.HCM hiện chỉ có 36 cơ sở chăm sóc người cao tuổi, bao gồm cả công lập và tư nhân, để phục vụ cho hơn 1,6 triệu người cao tuổi, dẫn đến tình trạng cung không đủ cầu.

Cạnh đó, loại hình dịch vụ chăm sóc chưa đa dạng, đặc biệt thiếu các mô hình chăm sóc chuyên sâu như chăm sóc người sa sút trí tuệ, phục hồi chức năng sau tai biến, chăm sóc giảm nhẹ cuối đời hay các dịch vụ chăm sóc ngắn ngày.

Ngoài ra, chi phí chi trả và phạm vi phân bố không gian của các dịch vụ dưỡng lão cũng là rào cản lớn đối với khả năng tiếp cận của người cao tuổi và gia đình.

Hệ thống dưỡng lão còn nhiều hạn chế

PGS.TS.BS Tăng Chí Thượng, Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, nhận định việc phát triển hệ thống chăm sóc người cao tuổi, đặc biệt là hệ thống các cơ sở dưỡng lão, cần được nhìn nhận như một cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của TP, gắn kết chặt chẽ giữa kinh tế, an sinh xã hội và cộng đồng, thay vì chỉ dừng lại ở những giải pháp mang tính tình thế hoặc riêng lẻ như hiện nay.

Theo BS Thượng, TP.HCM đang chứng kiến sự gia tăng nhanh nhu cầu chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi trong khi mô hình gia đình truyền thống dần bị thu hẹp. Tuy nhiên, hệ thống dưỡng lão hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế cần được nhìn nhận thẳng thắn.

Cụ thể, cung dịch vụ chưa theo kịp cầu cả về quy mô lẫn cơ cấu các mô hình. Hoạt động chăm sóc hiện nay còn thiên về nuôi dưỡng tập trung, trong khi thiếu các mô hình linh hoạt như chăm sóc tại nhà, chăm sóc ban ngày, nhà ở có hỗ trợ hay chăm sóc giảm nhẹ cuối đời.

Ngoài ra, hệ thống còn phân mảnh, thiếu sự liên kết và điều phối theo địa bàn. Các cơ sở công lập, ngoài công lập và các mô hình thiện nguyện chưa được kết nối thành một mạng lưới dịch vụ chăm sóc liên thông. Việc chuyển tiếp người cao tuổi từ bệnh viện về cộng đồng hoặc vào cơ sở dưỡng lão còn thiếu quy trình chuẩn và cơ chế quản lý thống nhất.

Chất lượng dịch vụ và nguồn nhân lực chăm sóc vẫn là điểm nghẽn lớn. Chất lượng giữa các cơ sở chưa đồng đều; đội ngũ điều dưỡng đa khoa, trợ lý chăm sóc, nhân viên phục hồi chức năng, tâm lý và công tác xã hội còn thiếu và chưa được đào tạo một cách bài bản.

Cạnh đó, cơ chế tài chính cho dưỡng lão chưa bền vững. Phần lớn chi phí chăm sóc vẫn dựa vào sự tự chi trả của gia đình; các cơ chế hỗ trợ dài hạn, mua dịch vụ công hay chi trả theo mức độ phụ thuộc chưa được thiết kế đầy đủ.

Đặc biệt, việc chuyển đổi số trong lĩnh vực dưỡng lão vẫn chưa trở thành công cụ quản trị hệ thống. TP chưa có bộ chỉ số chất lượng thống nhất, chưa có dữ liệu dùng chung và các bảng điều khiển (dashboard) để theo dõi chất lượng, an toàn và phản hồi của người dân.

“Từ những thực tiễn trên, để định hướng giải pháp không dừng lại ở chủ trương mà được cụ thể hóa thành các chương trình hành động khả thi, việc xây dựng một đề án cấp TP về phát triển hệ thống dưỡng lão là hết sức cần thiết. Đây sẽ là khung pháp lý và định hướng quan trọng để huy động nguồn lực, tăng cường phối hợp liên ngành và tổ chức triển khai một cách đồng bộ, bền vững” – BS Thượng nhấn mạnh.

Theo đó, Sở Y tế TP.HCM sẽ chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan tham mưu UBND TP xây dựng Đề án phát triển hệ thống dưỡng lão TP.HCM giai đoạn 2025–2030 và những năm tiếp theo, làm cơ sở triển khai hệ sinh thái chăm sóc dài hạn đa tầng, liên thông, lấy người cao tuổi làm trung tâm.