Trao quyền, giao trách nhiệm cho doanh nghiệp tư nhân

Tổng Bí thư Tô Lâm vừa có bài viết “Phát triển kinh tế tư nhân – Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”, trong đó ghi nhận vai trò, đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân, đồng thời nêu rõ: “nếu có môi trường phát triển thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa, cạnh tranh sòng phẳng với thế giới”.

Sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân đã có bước phát triển đột phá với gần 1 triệu doanh nghiệp hoạt động chính thức, 5 triệu hộ kinh doanh, đảm nhiệm vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

Việt Nam đã có một số doanh nghiệp tư nhân lớn, khẳng định được vai trò và vị thế của mình qua việc xây dựng các công trình hạ tầng quan trọng quốc gia (sân bay quốc tế, đường cao tốc, cảng biển) hay đã sản xuất được ôtô với thương hiệu nổi tiếng. Tuy vậy, các doanh nghiệp tư nhân lớn đa số vẫn phụ thuộc vào bất động sản, tài chính. Chúng ta còn quá ít những tên tuổi có năng lực sản xuất, có thương hiệu nổi bật có thể cạnh tranh được với các nước và còn rất thiếu các doanh nghiệp sản xuất cỡ vừa, có công nghệ, chủ động tham gia chuỗi sản xuất toàn cầu.

Khu vực kinh tế tư nhân nhỏ và siêu nhỏ (hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh) tuy đông đảo, tạo ra công ăn việc làm và đóng góp GDP lớn, nhưng vẫn hoạt động trong vùng “xám” – chưa đăng ký doanh nghiệp. Đáng lo ngại là lực lượng chưa chính thức này lại không có động lực để chuyển lên hoạt động chính thức thành doanh nghiệp, không nâng cấp quản trị của mình. Theo đó, chẳng những hạn chế việc tăng trưởng về quy mô mà còn là rào cản trong việc áp dụng khoa học công nghệ, áp dụng về quản trị, tham gia những chương trình hỗ trợ của Nhà nước.

Đã đến lúc chúng ta cần có chiến lược bài bản hơn, để thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân khẳng định vai trò quan trọng hơn nữa trong nền kinh tế.

Doanh nghiệp tư nhân trong nước còn chịu thiệt thòi

Mặc dù theo nhiều tiêu chí đánh giá, như đóng góp vào GDP, tạo ra công ăn việc làm… thì khu vực doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò quan trọng số một (tính theo tỉ lệ khu vực chính thức và không chính thức), nhưng chế độ đãi ngộ, định hướng hỗ trợ hiện nay vẫn còn mờ nhạt, thậm chí có những điểm chưa bình đẳng so với doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Chẳng hạn ở khía cạnh tiếp cận nguồn lực kinh doanh như về đất đai, DNNN có lợi thế về đất đai, thậm chí được miễn tiền thuê đất hoặc thuê đất với giá rẻ; doanh nghiệp FDI thường có sẵn khu công nghiệp mà Nhà nước đầu tư hạ tầng tương đối cơ bản, họ cũng có nhiều vốn để thuê đất tại các khu công nghiệp (KCN) và có thể được miễn tiền thuê đất, miễn thuế rất lớn. Ngược lại, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vào các KCN hiện nay rất khiêm tốn, do họ không có lợi thế, không được ưu đãi, không có hỗ trợ trong tiếp cận đất đai, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Về vốn, trong khi DNNN có thể tiếp cận nguồn vốn ngân hàng thuận lợi hơn nhờ tín nhiệm cao hơn, doanh nghiệp FDI có thể tiếp cận nhiều nguồn vốn, đặc biệt là những nguồn vốn có chi phí rẻ thì doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hầu hết phải vay ngân hàng với lãi suất tương đối cao so với các nước khác. Dẫn đến, cạnh tranh về chi phí vốn của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam gặp khó khăn hơn so với doanh nghiệp của các nước.

Về thủ tục hành chính, tuy đây là khó khăn chung của cộng đồng doanh nghiệp nhưng mức độ tương tác, mức độ ảnh hưởng của DNNN đối với chính quyền tốt hơn, doanh nghiệp FDI có vị thế, tiếng nói được chính quyền nể trọng hơn, còn phần nhiều doanh nghiệp tư nhân lại chưa có sự quan tâm, hỗ trợ.

Trong khuôn khổ pháp luật, các chính sách ưu đãi, hỗ trợ  doanh nghiệp nước ngoài nhiều song với doanh nghiệp tư nhân thì ngược lại. Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ban hành năm 2017, trong đó có quy định giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, một chính sách được đánh giá tốt, nhưng sau nhiều năm, chúng ta vẫn chưa triển khai được quy định này. Đến nay, các doanh nghiệp này vẫn chưa được thụ hưởng chính sách giảm thuế do luật thuế thu nhập doanh nghiệp vẫn chưa được sửa đổi.

Những điều trên cho thấy vẫn còn bất cập, khó khăn, trở ngại đối với hoạt động của doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam.

Để kinh tế tư nhân phát triển đột phá hơn

Theo tôi, chiến lược phát triển kinh tế tư nhân tới đây cần tập trung vào những vấn đề sau:

Thứ nhất, doanh nghiệp tư nhân lớn cần được mạnh dạn giao nhiều trách nhiệm hơn, tham gia nhiều hơn vào các dự án mang tính chiến lược, các dự án quan trọng, trọng điểm của quốc gia như đường sắt cao tốc, năng lượng, sân bay… để nâng cao hơn nữa năng lực và khẳng định vai trò của khối doanh nghiệp này. Đây là khối doanh nghiệp tư nhân dân tộc, gắn với thương hiệu quốc gia, làm không chỉ vì lợi nhuận, hiệu quả kinh doanh, mà còn vì lợi ích cho đất nước.

Thứ hai, nhóm doanh nghiệp tư nhân quy mô nhỏ, quy mô nhỏ và vừa, cần có chiến lược tăng cường chất lượng quản trị, ứng dụng công nghệ để hoạt động hiệu quả và tham gia sâu hơn nữa đối với chuỗi sản xuất toàn cầu. Trong bối cảnh nền kinh tế đang thay đổi, chuyển đổi rất nhanh, doanh nghiệp nhỏ có ưu thế là mức độ thích ứng cao, có những lợi thế của những người đi sau, như tiếp xúc với công nghệ mới.

Thứ ba, với nhóm doanh nghiệp siêu nhỏ, các hộ kinh doanh, cần thúc đẩy khu vực này chính thức hóa, làm quen dần với hình thức quản trị, hoạt động minh bạch. Tuy nhiên, để chính thức hóa cần phải có động lực về kinh tế; những thay đổi về mặt pháp luật, về thuế, phí quản trị, thủ tục cho nhóm đối tượng này phải rất đơn giản, thân thiện.

Chiến lược đối với doanh nghiệp tư nhân Việt Nam bao gồm các nhóm khác nhau hướng tới những đối tượng khác nhau.

Một là nhóm về thể chế, phải tiếp tục cải cách thủ tục hành chính mạnh mẽ như Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo, cắt giảm về điều kiện kinh doanh, chi phí tuân thủ. Việt Nam phải là một trong 3 nước của ASEAN đứng đầu về sự thuận lợi trong môi trường kinh doanh.

Theo đó, chúng ta cần rà soát các quy định pháp luật theo hướng tạo thuận lợi hơn nữa cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào nhiều lĩnh vực, và Nhà nước có thể thoái lui trong một số lĩnh vực. Nhóm giải pháp này có thể tập trung tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tư nhân về đất đai, vốn, tài chính.

Hai là nhóm chính sách liên quan đến trao quyền, tức là tăng nhiệm vụ cho doanh nghiệp tư nhân. Nhóm chính sách này có thể hướng đến các doanh nghiệp lớn, đặt hàng, giao việc cho những doanh nghiệp tư nhân lớn để thực hiện những công trình quan trọng; khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia nhiều lĩnh vực hơn nữa.

Ba là nhóm hỗ trợ, đào tạo với những chương trình đi theo hướng thị trường hơn, thay vì cách truyền thống là tổ chức bộ máy Nhà nước tự tuyển dụng và trực tiếp cung cấp.

Chẳng hạn như có những luật sư công, những kế toán do Nhà nước trả tiền, cung cấp dịch vụ cho nhóm doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Có những chương trình hỗ trợ tìm kiếm thị trường, xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu hàng hóa nông sản Việt Nam…

Khi Nhà nước có chương trình, hoạt động mang tính chuyên nghiệp và đầu tư nguồn lực nhiều hơn, tin rằng sẽ hữu ích cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Ngoài ra, tính liên kết của doanh nghiệp Việt Nam tương đối kém, vẫn có tình trạng cạnh tranh không lành mạnh. Để doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững, cần thúc đẩy liên kết của các doanh nghiệp, đưa ra những cách thức để nâng cao văn hóa kinh doanh, thúc đẩy vai trò của các hiệp hội doanh nghiệp.

Xin được nhắc lại thông điệp mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu: Kinh tế tư nhân góp phần rất quan trọng định hình tương lai của nền kinh tế Việt Nam. Nếu Nhà nước có thể chế phù hợp, chính sách đúng đắn và môi trường kinh doanh thuận lợi, kinh tế tư nhân sẽ được ươm dưỡng để sinh trưởng khỏe mạnh, bứt phá mạnh mẽ.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!