Trẻ em tiếp xúc màn hình sớm dễ chậm nói, thu mình trong thế giới ảo

(PLO)- Nhiều trẻ em tiếp xúc điện thoại, tivi từ sớm dẫn đến chậm phát triển ngôn ngữ, hạn chế giao tiếp xã hội, cần phụ huynh đồng hành. 

Ngày 16-12, Hội Bảo vệ Quyền Trẻ em TP.HCM tổ chức hội thảo “Tác động của màn hình đối với sự phát triển toàn diện của trẻ em trong những năm đầu đời”.

Hội thảo đánh giá tác động khi trẻ tiếp xúc sớm với màn hình và đề xuất giải pháp đồng hành giúp trẻ phát triển lành mạnh trong môi trường số.

Nhiều trẻ thu mình trong thế giới ảo

Trao đổi với PLO, TS Lê Thị Mai Liên, Trưởng khoa Tâm lý học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM, cho biết bà gặp không ít trường hợp trẻ sử dụng màn hình quá nhiều dẫn đến chậm phát triển ngôn ngữ, phải can thiệp sớm.

Nhiều trẻ tiếp xúc với màn hình từ rất sớm và với thời lượng kéo dài, dẫn đến chậm nói, rối loạn phát triển ngôn ngữ, buộc gia đình phải đưa trẻ đi can thiệp chuyên sâu. Khi lớn hơn, không ít em chuyển từ nghiện điện thoại, tivi sang nghiện game, dần thu mình trong thế giới điện tử, hạn chế giao tiếp ngoài đời thực, khiến khả năng tương tác xã hội bị kém.

“Có những bạn 2 giờ sáng mới đi ngủ, thậm chí thức đến 4-5 giờ sáng. Ở nhiều gia đình, điện thoại trở thành nguyên nhân gây xung đột, là vấn đề nổi cộm trong sinh hoạt hằng ngày” – bà Liên cho hay.

Bà Liên kể lại chuyến công tác tại một địa phương vùng cao ở Lâm Đồng, nơi nhiều phụ huynh là người dân tộc thiểu số bày tỏ sự bất lực khi con em mình “suốt ngày chỉ cầm điện thoại”.

“Điều này cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở bản thân đứa trẻ, mà còn ở môi trường sống chưa tạo ra đủ cơ hội vui chơi, trải nghiệm lành mạnh cho trẻ” – bà Liên phân tích.

Thậm chí, TS Lê Thị Mai Liên cho hay có trẻ tiếp xúc thiết bị điện tử từ 1-2 tuổi, đến 3 tuổi đã chậm phát triển ngôn ngữ nghiêm trọng, phải can thiệp gần một năm.

Trẻ 3 tuổi có thể sử dụng khoảng 600-1.000 từ vựng, trong khi trường hợp này chỉ có hơn 100 từ, chủ yếu là từ đơn hoặc từ đôi, chưa hình thành được câu hoàn chỉnh, nên cần tiếp tục can thiệp lâu dài.

Đây là một rối loạn phát triển, không phải trẻ tự kỷ, nguyên nhân được xác định liên quan đến thiếu kiến thức chăm sóc trẻ của người mẹ, trong khi người cha lại lớn tuổi, hạn chế trong việc hỗ trợ quá trình nuôi dạy con.

Từ đó, bà Liên cho rằng người lớn cần tự đặt lại vấn đề về môi trường vui chơi dành cho trẻ. Không thể chỉ yêu cầu trẻ thay đổi hành vi, mà người lớn phải thay đổi trước, chủ động tạo môi trường, hoạt động phù hợp và đồng hành cùng trẻ trong quá trình phát triển.

Cha mẹ đồng hành cùng trẻ trong thế giới số

Cùng quan điểm, TS Bùi Hồng Quân, Ủy viên Trung ương Hội Tâm lý học Việt Nam, Trưởng khoa Giáo dục Mầm non Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho hay việc tiếp xúc kéo dài với video ngắn và mạng xã hội khiến trẻ hình thành thói quen “lướt nhanh”, làm suy giảm khả năng tập trung, tư duy sâu và sáng tạo.

Tuy nhiên, TS Bùi Hồng Quân cho rằng không nên cực đoan bài trừ công nghệ. Nếu cha mẹ cùng xem, cùng trao đổi và định hướng nội dung phù hợp, việc sử dụng màn hình vẫn có thể mang lại những tác động tích cực.

Vấn đề then chốt là sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm, trong đó vai trò đồng hành của phụ huynh và nhà giáo dục giữ ý nghĩa quyết định, nhằm giúp trẻ phát triển toàn diện trong môi trường số.

Cũng tại hội thảo, TS Nguyễn Minh Nhựt, Phó trưởng Ban Văn hóa – Xã hội, HĐND TP.HCM, cho biết TP.HCM hiện có hơn 14 triệu dân, là một siêu đô thị, trong đó có khoảng 2,6 triệu trẻ em từ 0 đến dưới 16 tuổi, chiếm gần 18% dân số.

Đáng chú ý, khoảng 500.000 trẻ em đang ở giai đoạn đầu đời, chiếm gần 19% tổng số trẻ em toàn TP. Đây là nhóm đối tượng đặc biệt quan trọng cần được quan tâm, đầu tư đúng mức.

Theo TS Nguyễn Minh Nhựt, trong bối cảnh mức sinh của TP.HCM chỉ đạt khoảng 1,39 con/cặp vợ chồng và Việt Nam dự kiến kết thúc thời kỳ dân số vàng vào năm 2030, tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên hiện đã chiếm khoảng 11%, cho thấy xã hội đang già hóa nhanh.

“Nếu không đầu tư thỏa đáng cho trẻ em hôm nay, sự phát triển ổn định, bền vững của xã hội trong tương lai sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng” – TS Nguyễn Minh Nhựt cho hay.

Do đó, TS Nguyễn Minh Nhựt cho rằng cần biên soạn một cuốn cẩm nang làm cơ sở khoa học và thực tiễn, đồng thời xây dựng chương trình chuẩn cho từng nhóm đối tượng, hình thành mạng lưới huấn luyện nòng cốt và tập huấn đại trà.