Trực thăng vũ trang của Không quân VN: Mi-24 huyền thoại

Huyền thoại “xe tăng bay”

Trực thăng vũ trang Mi-24 hay còn gọi là “xe tăng bay” là dòng trực thăng tấn công các mục tiêu mặt đất, sông biển và yểm trợ cho lục quân. Hỏa lực của Mi-24 gồm súng máy/pháo 23-30 mm ở mũi, rocket, bom và tên lửa chống tăng… Được hãng Mil của Liên Xô (cũ) chế tạo từ cuối những năm 1960, trực thăng Mi-24 bay lần đầu vào tháng 9.1969 và đến năm 1972 được trang bị cho Không quân Xô Viết.

Ngay sau khi nổ ra cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc (tháng 2.1979), Liên Xô viện trợ khẩn cấp cho ta một số vũ khí hiện đại, trong đó có trực thăng Mi-24. Ngày 9.8.1979, một số tổ bay sang Liên Xô nhận trực thăng vũ trang Mi-24. Cuối năm 1979, đoàn về nước cùng với một số trực thăng Mi-24 được viện trợ đợt 1.

Ngày 11.1.1980, phi đội trực thăng vũ trang Mi-24 đầu tiên của Không quân VN được thành lập (phiên hiệu “phi đội 304”), thuộc Trung đoàn 916. Do các tổ bay Mi-24 có nhiều phi công đã qua chiến đấu trên trực thăng vũ trang UH-1 ở biên giới Tây Nam, nên kinh nghiệm thực tế được áp dụng ngay trong huấn luyện. Cuối năm 1980, Trung đoàn 916 có 15 tổ bay Mi-24 hoàn chỉnh.

Nỗi kinh hoàng của tàn quân Khmer Đỏ

Mùa khô 1984-1985, quân tình nguyện VN mở các đợt truy quét tàn quân Khmer Đỏ và liên tục yêu cầu trực thăng vũ trang chi viện hỏa lực. Lúc này, trực thăng vũ trang UH-1 sau gần 10 năm hoạt động đã quá hạn sử dụng, không phụ tùng thay thế, phải bảo quản dài hạn. Việc yểm trợ hỏa lực dồn hết cho trực thăng Mi-8T, nhưng do máy bay ít, trang bị hỏa lực không mạnh, nên Bộ Quốc phòng quyết định đưa trực thăng vũ trang Mi-24 vào chiến đấu.

Cuối tháng 10.1984, phi đội trực thăng vũ trang Mi-24 của Trung đoàn Không quân 916 (Sư đoàn Không quân 371) cơ động từ căn cứ Hòa Lạc (Hà Tây) vào sân bay Tân Sơn Nhất để phối hợp chiến đấu chi viện cho quân tình nguyện VN ở chiến trường Campuchia.

Ngày 28.11.1984, lần đầu tiên trực thăng vũ trang Mi-24 của Không quân Việt Nam tham gia chiến đấu. 2 biên đội gồm 6 máy bay đã nhiều lần công kích, đánh vào trận địa của Sư đoàn 980 tàn quân Khmer Đỏ, bắn chìm, bắn cháy 8 tàu thuyền và tiêu diệt nhiều sinh lực địch.

Đại tá Đỗ Thanh Hồng, nguyên Trung đoàn trưởng 917 – phi công Mi-24 – kể: “Hỏa lực rất mạnh, khả năng chế áp cao, nên trực thăng Mi-24 trở thành nỗi kinh hoàng của địch. Hồi ấy chúng tôi ham đánh, có tổ bay đã sà xuống quá thấp, nằm trong tầm uy hiếp của súng bộ binh”…

Trong chiến dịch mùa khô 1984 – 1985, phi đội Mi-24 của Trung đoàn 916 tham gia 6 đợt chiến đấu, xuất kích chiến đấu 81 lần chiếc, tiêu diệt nhiều cứ điểm địch. Sau chiến dịch, các trực thăng Mi-24 trở về căn cứ Hòa Lạc.

Tháng 5.1985, một số trực thăng vũ trang Mi-24 của Trung đoàn 916 lại được điều động vào miền Nam, bay chiến đấu ở chiến trường Campuchia. “Khó khăn nhất là thời tiết tại sân bay trực chiến và khu vực chiến đấu thay đổi bất thường. Mục tiêu cần tấn công nhỏ, lẩn khuất, rải rác, khó phát hiện. Chúng tôi phải chọn ra 3 máy bay Mi-24 và 4 tổ bay để thực hiện nhiệm vụ. Trong chiến dịch mùa mưa 1985, trực thăng Mi-24 của Trung đoàn 916 đã xuất kích chiến đấu 41 lần chiếc, tiêu diệt nhiều cứ điểm – sinh lực địch”, đại tá Đỗ Thanh Hồng nhớ lại.

Trong chiến dịch mùa khô 1985 – 1986, trực thăng vũ trang Mi-24 của Trung đoàn 916 tăng cường tham gia chiến đấu 53 trận, xuất kích 176 lần chiếc.

Tăng hạn sử dụng gần 30 năm

Đầu tháng 6.1986, phi đội trực thăng vũ trang Mi-24 của Trung đoàn Không quân trực thăng 916 (Sư đoàn Không quân 371) chính thức được chuyển vào Trung đoàn Không quân trực thăng 917 (Sư đoàn Không quân 370). Khi tiếp nhận phi đội Mi-24, Trung đoàn 917 đã vượt qua nhiều khó khăn trong bảo đảm kỹ thuật, bởi Mi-24 hoạt động trong điều kiện khí hậu nhiệt đới khắc nghiệt, tuổi thọ giảm, hỏng hóc phát sinh nhiều và rất bất thường; cơ sở vật chất bảo đảm rất thiếu và không đồng bộ…

Trận đầu tiên trực thăng vũ trang Mi-24 tham gia chiến đấu trong đội hình Trung đoàn 917 là ngày 15.8.1986. Tiếp đó, Mi-24 tập trung đánh phá các căn cứ của Khmer Đỏ ở vùng tây bắc Campuchia và đông bắc Kampong Chhnang.

Ngày 14.12.1986, trực thăng Mi-24 do trung úy Đỗ Thanh Hồng lái chính trong khi chiến đấu thì bị hỏng hệ thống dầu đỏ, phải hạ cánh bắt buộc. Sau khi khắc phục xong, trực thăng tiếp tục cất cánh tham gia đợt đánh phá thứ 2 trong ngày.

Ngày 23.12.1986, biên đội 3 chiếc Mi-24 (443, 439, 419) cất cánh từ sân bay Siem Reap, tiêu diệt 3 trung đoàn Khmer Đỏ ở đông bắc thị xã Battambang. Đây là trận đánh cuối cùng của trực thăng vũ trang Mi-24 tại chiến trường Campuchia, bởi gần 2 tháng sau đó xảy ra vụ tai nạn cấp 1 đối với Mi-24.

Sáng 12.2.1987, trực thăng vũ trang Mi-24 số hiệu 437 bay huấn luyện. Khi vừa bay đến khu vực công tác thì động cơ trái đột ngột bốc cháy. Tổ bay hạ cánh bắt buộc nhưng không thành công, dẫn đến tai nạn khiến 4 phi công hy sinh (thượng úy Nguyễn Kim Sơn và Nguyễn Văn Liêm, trung úy Lê Hồng Khôi và Hoàng Thanh Nghị) tại xã Tân Hiệp, H.Hóc Môn (cũ), TP.HCM. Ngay sau khi xảy ra tai nạn, Bộ Quốc phòng đã lệnh ngừng bay trực thăng vũ trang Mi-24 để tổng kiểm tra kỹ thuật và đảm bảo an toàn bay.

Gần 2 năm sau, cuối tháng 11.1988, trực thăng vũ trang Mi-24 mới được bay lại, nhưng chỉ huấn luyện và bay yểm trợ. Tháng 9.1989, khi quân tình nguyện VN rút về nước, trực thăng vũ trang Mi-24 còn được huy động chở quân.

Đầu năm 2005, trực thăng vũ trang Mi-24 dừng hoạt động do hết thời gian sử dụng, mặc dù đã được tăng hạn nhiều lần, có chiếc lên gần 30 năm. (còn tiếp)

Lắp rocket Mỹ lên máy bay Liên Xô

Cuối năm 1985, các trực thăng vũ trang Mi-24 chiến đấu trên chiến trường Campuchia lâm vào tình trạng thiếu đạn rocket. Trong khi đó, tại các kho ở phía nam đang giữ hàng vạn quả đạn rocket do Mỹ sản xuất, chất lượng tốt. Xưởng A41 (nay là Nhà máy A41 Không quân) được giao nhiệm vụ cải tiến hệ thống hỏa lực, lắp rocket của Mỹ trên trực thăng Mi-24 của Liên Xô. Xưởng phó lúc đó là ông Nguyễn Thanh Lâm (sau là đại tá, Giám đốc Nhà máy A41) cùng các kỹ sư đã tận dụng ống phóng rocket của máy bay U-17 ghép lại thành thùng 12 – 16 ống, tạo hình giảm lực cản, bảo đảm độ vững chắc, đồng trục và cải tạo mạng điện điều khiển, phù hợp với đầu cắm của thùng rocket trên Mi-24. Loại thùng phóng 12 ống đầu tiên mang ký hiệu TP-12, sau đó lắp thêm 4 ống, đặt ký hiệu TP-16. Tháng 3.1986, sau khi hoàn tất các lần bắn thử nghiệm đạt yêu cầu, TP-16 đã được lắp đặt, tăng cường hỏa lực cho trực thăng Mi-24.