Trung Quốc bắt tay châu Âu ‘đấu’ thuế với Mỹ

Theo báo Financial Times, kế hoạch công bố thỏa thuận thuế tối thiểu toàn cầu dự kiến diễn ra ngày 11-12 đã bị hủy sau khi Trung Quốc cùng Estonia, Ba Lan và Czech phản đối việc Mỹ muốn miễn trừ một phần nghĩa vụ cho các tập đoàn đa quốc gia lớn của nước này, trong khuôn khổ thuế tối thiểu toàn cầu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD). 

Điều này làm dấy lên nguy cơ chính quyền của Tổng thống Trump tái kích hoạt “thuế trả đũa” đối với đầu tư nước ngoài và hàng hóa từ các đối tác không đồng thuận.

Mỹ tìm đặc quyền cho doanh nghiệp

Căng thẳng xuất phát từ đàm phán một thỏa thuận trong khuôn khổ hội nghị G7 hồi tháng 6-2025. Theo đó, nhóm các nước công nghiệp phát triển nhất thế giới đồng ý với một cơ chế song song, cho phép các doanh nghiệp Mỹ tuân thủ hệ thống thuế này thông qua cơ chế nội địa của Washington, sau khi ông Trump dọa sẽ áp thuế trả đũa.

Nỗ lực của Mỹ bắt nguồn từ áp lực chính trị phải bảo vệ lợi thế cho các doanh nghiệp lớn trong nước, vốn lo ngại quy định thuế tối thiểu sẽ làm tăng chi phí hoạt động và giảm lợi nhuận sau thuế. 

Điều này cũng đi theo xu hướng chính sách dưới thời chính quyền Trump 2.0 khi ông từng ban hành nhiều sắc lệnh thuế và thương mại nhằm bảo vệ vị thế cạnh tranh của Mỹ trên thương trường toàn cầu. Ông Trump từng chỉ trích thuế tối thiểu toàn cầu “trao quyền đánh thuế của Mỹ cho các quốc gia khác” và khẳng định Washington sẽ đáp trả bằng thuế quan.

Tuy nhiên, sự ưu ái này vấp phải phản đối mạnh mẽ từ Trung Quốc và một số nước thành viên EU. Trong các cuộc đàm phán, Trung Quốc cũng đòi hưởng những ưu đãi tương tự như đối thủ lớn nhất của mình. 

Trong khi đó, các nước EU cho rằng việc tạo ra ngoại lệ cho doanh nghiệp Mỹ sẽ làm “xói mòn” tính công bằng của hệ thống thuế toàn cầu và gây bất lợi cho châu Âu.

Trong bối cảnh EU đang tiến hành cải cách để triển khai hệ thống thuế này, việc miễn trừ cho các công ty Mỹ sẽ gây ra gánh nặng không công bằng cho các công ty châu Âu vốn phải tuân thủ các tiêu chuẩn chặt chẽ hơn, chưa kể chi phí hành chính khổng lồ để tuân thủ. 

“Chúng tôi không coi sáng kiến này là phù hợp với Estonia ngay từ đầu, và bây giờ càng không phù hợp hơn khi Mỹ, nước khởi xướng nỗ lực này, lại từ chối tự mình thực hiện nó”, Bộ trưởng Tài chính Estonia Jürgen Ligi nói.

Nguy cơ đổ vỡ và thuế trả đũa

Báo Financial Times dẫn các nguồn tin thân cận với đàm phán cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu thừa nhận rõ ràng rủi ro đổ vỡ đã tăng lên, mà theo một quan chức so sánh là “trong tình trạng nguy kịch”. Trong khi đó, một nguồn tin khác cho rằng đây chỉ là “khói xám”, có nghĩa là các cuộc đàm phán đang bế tắc nhưng chưa chấm dứt.

Nếu thỏa thuận về cơ chế thuế tối thiểu không thể hoàn tất vào cuối năm 2025 như kỳ vọng, nó có nguy cơ bị trì hoãn nghiêm trọng hoặc thậm chí đổ vỡ. Điều này cũng làm tăng nguy cơ bùng nổ căng thẳng mới trong cuộc cạnh tranh giữa các siêu cường về việc định hình luật lệ và tiêu chuẩn kinh tế toàn cầu.

Trước đó, các nghị sĩ Đảng Cộng hòa đã sẵn sàng biện pháp đáp trả bằng một loại “thuế trả đũa” nhằm phạt các quốc gia áp dụng thuế tối thiểu gây thiệt hại cho doanh nghiệp Mỹ. Các nhà lập pháp đã rút lại biện pháp sau khi G7 chấp nhận nhượng bộ ông Trump. Nhưng với thỏa thuận sửa đổi hiện đang bị chặn, Mỹ có thể quay trở lại chính sách này.

Tại một phiên điều trần của Quốc hội trong tháng này, ông Jason Smith, Chủ tịch Ủy ban Thuế vụ Hạ viện, cảnh báo rằng họ đang mất dần kiên nhẫn. “Chúng tôi đã kiên nhẫn để tạo điều kiện cho tất cả các bên đàm phán có đủ thời gian cần thiết để đạt được thỏa thuận, nhưng họ nhất định phải đạt được thỏa thuận”, ông Smith nói.