Trường hợp được nghỉ hưu trước tuổi từ 1/1/2026

Bộ Luật Lao động quy định từ ngày 1/1/2026, tuổi nghỉ hưu trong điều kiện làm việc bình thường của nam là 61 tuổi 6 tháng, nữ là 57 tuổi. Lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu mỗi năm thêm ba tháng với lao động nam cho đến khi đạt 62 tuổi vào năm 2028, và thêm bốn tháng với lao động nữ cho đến khi đạt 60 tuổi vào năm 2035.

Luật Nhà giáo có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 nêu hai trường hợp giáo viên được nghỉ hưu sớm hơn hoặc muộn hơn tuổi quy định. Tại cơ sở giáo dục mầm non, nhà giáo có nguyện vọng được nghỉ hưu sớm nhưng không quá 5 tuổi so với quy định chung. Người đóng đủ 15 năm bảo hiểm xã hội trở lên sẽ không bị trừ tỷ lệ hưởng khi nghỉ trước tuổi. Theo đó, từ năm 2026, thầy giáo mầm non được nghỉ hưu nếu đủ 56 tuổi 6 tháng; cô giáo mầm non là 52 tuổi, với điều kiện đóng đủ 15 năm bảo hiểm xã hội.

Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành quy định người về hưu trước tuổi bị trừ 2% mức hưởng cho mỗi năm nghỉ sớm. Nghỉ trước tuổi dưới 6 tháng thì không bị trừ, từ đủ 6 tháng đến dưới 12 tháng bị trừ 1%. Tuy nhiên, Luật Nhà giáo bổ sung quy định mức lương hưu hàng tháng của nhà giáo mầm non nghỉ hưu trước tuổi vẫn được tính như bình thường. Cụ thể, với 15 năm tham gia bảo hiểm xã hội, mức hưởng của nhà giáo nữ là 45% bình quân tiền lương làm căn cứ đóng, với nam là 40%.

Trong cơ sở giáo dục công lập, chính sách nghỉ hưu ở tuổi cao hơn áp dụng với nhà giáo có chức danh giáo sư, phó giáo sư, trình độ tiến sĩ hoặc làm việc trong ngành, lĩnh vực chuyên sâu đặc thù. Điều kiện là cơ sở giáo dục có nhu cầu, nhà giáo đủ sức khỏe, tự nguyện và đáp ứng tiêu chuẩn của đơn vị.

Thời gian nghỉ hưu ở tuổi cao hơn không quá 5 năm với người có trình độ tiến sĩ; không quá 7 năm với phó giáo sư và không quá 10 năm với giáo sư. Nhà giáo nghỉ hưu ở tuổi cao hơn sẽ không được giữ chức vụ quản lý. Như vậy, vào năm 2026, nhà giáo nếu nghỉ hưu muộn hơn so với quy định thì không quá 66 tuổi 6 tháng với nam, 62 tuổi với nữ có trình độ tiến sĩ; không quá 68 tuổi 6 tháng với nam, 64 tuổi với nữ có chức danh phó giáo sư; không quá 71 tuổi 6 tháng với nam và 67 tuổi với nữ có chức danh giáo sư.

Một số trường hợp người lao động được nghỉ hưu sớm hoặc muộn hơn theo Luật Bảo hiểm xã hội đã thực thi từ ngày 1/7/2025. Nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn không quá 5 năm áp dụng với người suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%. Mỗi năm nghỉ trước tuổi bị khấu trừ 2% tỷ lệ hưởng, tối đa 10%. Người suy giảm dưới 61% không đủ điều kiện nghỉ hưu sớm; nếu muốn nghỉ việc và nhận lương hưu thì thời gian đóng bảo hiểm xã hội sẽ được bảo lưu cho đến khi đủ tuổi, và không bị trừ tỷ lệ hưởng.

Chính sách cũng áp dụng với người làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm việc ở vùng đặc biệt khó khăn. Điều kiện là tổng thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 15 năm khi làm các công việc trên, hoặc công tác tại vùng đặc biệt khó khăn, kể cả nơi có phụ cấp khu vực 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021.

Ngoài ra, lực lượng vũ trang gồm công an, quân đội, cơ yếu, dân quân thường trực, (trừ trường hợp được quy định khác tại luật chuyên ngành) cũng được nghỉ hưu trước tuổi – không quá 56 tuổi 6 tháng với nam và 52 tuổi với nữ.

Nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn không quá 10 năm áp dụng với người suy giảm khả năng lao động trên 81%; lao động khai thác than trong hầm lò; người nhiễm HIV/AIDS do tai nạn khi làm nhiệm vụ, với điều kiện đóng đủ 15 năm bảo hiểm xã hội trở lên.

Ở khu vực bảo hiểm xã hội tự nguyện, người tham gia trước ngày 1/1/2021 và đóng đủ 20 năm trở lên đủ điều kiện hưởng lương hưu ở tuổi 60 với nam, 55 với nữ. Tuy nhiên, chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện thực hiện từ năm 2008, đến nay mới 17 năm nên chưa có người đủ thời gian để hưởng chính sách trên.

Các chính sách trong Luật Bảo hiểm xã hội và Bộ Luật Lao động giúp tăng số người làm việc đến hết tuổi lao động, giảm tình trạng nghỉ việc hưởng lương hưu sớm. Năm 2016, tuổi nghỉ hưu trung bình của lao động là 55,8 đã tăng lên 56,6 tuổi vào năm 2022. Bình quân lao động nữ nghỉ hưu ở tuổi 54,4 và nam 58,7 tuổi.

Khi tuổi nghỉ hưu tăng, số người được giải quyết lương hưu hàng năm giảm từ khoảng 112.500 người năm 2020 xuống còn 72.600 người năm 2022. Người nghỉ hưu trước tuổi do suy giảm khả năng lao động (61%–81%) cũng giảm, khiến tuổi nghỉ hưu bình quân của nhóm này tăng từ 51,6 tuổi năm 2016 lên 53,9 tuổi năm 2022.

Cả nước hiện có gần 3,4 triệu người hưởng các chế độ hưu trí và trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng. Lương hưu bình quân năm 2024 của người hưởng từ Quỹ Bảo hiểm xã hội đạt gần 7 triệu đồng mỗi tháng; tách riêng khu vực dân sự, mức hưởng đạt khoảng 6,2 triệu đồng.

Hồng Chiêu