Từ “mịt mù khói bụi” đến “bầu trời xanh thường trực”

Ngày 23/5, tại Đại hội Khí đốt Thế giới lần thứ 29, Chủ nhiệm Ủy ban Phát triển và Cải cách thành phố Bắc Kinh Dương Tú Linh, cho biết cơ cấu năng lượng của Bắc Kinh đã đạt được sự tối ưu hóa mang tính lịch sử, với mức tiêu thụ than của thành phố giảm từ 21,8 triệu tấn năm 2012 xuống dưới 600.000 tấn vào năm 2024, chiếm chưa đến 1% tổng mức tiêu thụ năng lượng.

Sự thay đổi này có ý nghĩa như thế nào? Ông Vương Tự Phát, chuyên gia Viện Vật lý Khí quyển, Viện Khoa học Trung Quốc, giải thích rằng Bắc Kinh là một trong những thành phố có diện tích cung cấp khí sưởi lớn nhất miền bắc Trung Quốc, và nguồn năng lượng từ lâu chủ yếu dựa vào than đá. Hơn nữa, phân tích cơ cấu nguồn phát thải PM2.5 lần đầu tại Bắc Kinh cho thấy ô nhiễm do than đá là một trong những nguồn gây ô nhiễm chính.

Do đó, Bắc Kinh đã thực hiện chuyển đổi hệ thống sưởi sạch “từ than đá sang điện” trên quy mô lớn. Quận Tây Thành là quận đầu tiên ở Bắc Kinh triển khai chương trình chuyển đổi “than sang điện”.

Theo ông Vương Vũ, kỹ sư cấp cao tại Phòng Sinh thái và Môi trường quận Tây Thành, từ năm 2003 đến năm 2015, quận Tây Thành đã tổ chức 10 dự án chuyển đổi “than sang điện” quy mô lớn cho nhà một tầng và triển khai các dự án chuyển đổi “than sang điện” đơn giản hóa cho các tòa nhà cũ, tạo ra hệ thống sưởi ấm bằng điện cho gần 160.000 hộ gia đình. Đến cuối năm 2015, quận Tây Thành đã trở thành quận đầu tiên ở Bắc Kinh đạt được trạng thái “không than”, loại bỏ hoàn toàn ô nhiễm do than.

Bên cạnh việc nâng cấp hệ thống sưởi sạch, Bắc Kinh cũng đã thiết lập một hệ thống tiêu chuẩn nghiêm ngặt để thúc đẩy việc giảm thiểu than, ban hành và thực hiện các tiêu chuẩn phát thải ô nhiễm không khí cho các cơ sở khác nhau như tua-bin khí đốt cố định và lò hơi, đồng thời thiết lập hoặc thắt chặt các giới hạn liên quan. Đồng thời, tập trung điều tra và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật như vượt quá tiêu chuẩn khí thải và vận hành bất thường các thiết bị kiểm soát ô nhiễm, kết hợp việc thực thi pháp luật bằng công nghệ với kiểm tra tại chỗ để hình thành hệ thống giám sát ba chiều đối với các đơn vị sử dụng than trọng điểm, yêu cầu họ đáp ứng tiêu chuẩn khí thải và liên tục nâng cấp xanh hóa.

Nhờ những biện pháp này, tỷ trọng ô nhiễm than đá trong chỉ số bụi mịn PM2.5 tại Bắc Kinh đã giảm từ 22,4% năm 2013 xuống còn 3% năm 2017, đưa than đá ra khỏi danh sách các nguồn gây ô nhiễm chính. Nồng độ lưu huỳnh điôxít vốn liên quan mật thiết đến ô nhiễm do đốt than, cũng giảm xuống còn 3μg/m3 vào năm 2024 và duy trì ở mức một con số trong 8 năm liên tiếp từ 2017 đến 2024, tương đương với mức độ của các thành phố ven biển không có hệ thống sưởi vào mùa đông ở miền nam Trung Quốc.

Trên thực tế, bên cạnh than đá, Bắc Kinh cũng đã thực hiện nhiều biện pháp cắt giảm phát thải khác trong quá trình phát triển đô thị. Thí dụ, về cơ cấu công nghiệp, Bắc Kinh đã chủ động cập nhật danh sách các ngành công nghiệp bị cấm và hạn chế, đóng cửa tổng cộng hơn 3.000 doanh nghiệp sản xuất thông thường và gây ô nhiễm, đồng thời phân loại và chấn chỉnh hơn 12.000 doanh nghiệp phân tán và gây ô nhiễm. Về cơ cấu giao thông, việc thúc đẩy đồng bộ “phương tiện, nhiên liệu và đường xá” đã tạo điều kiện loại bỏ hơn 3 triệu phương tiện cũ…

Với sự cộng hưởng tích cực của các yếu tố: quyết sách của chính quyền, cơ chế chính sách, hỗ trợ công nghệ, phối hợp liên vùng và toàn dân hưởng ứng, siêu đô thị Bắc Kinh đã tạm biệt sự phát triển ồ ạt và bắt đầu hành trình “đoạn, xả, ly” (đoạn tuyệt với những gì không cần thiết, vứt bỏ những gì dư thừa, thoát ly sự phụ thuộc quá mức vào vật chất): tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và phát triển xanh.

Khi chất lượng không khí được cải thiện đáng kể, dư địa giảm phát thải đang thu hẹp lại và khó khăn trong việc cải thiện chất lượng không khí đang dần tăng lên. Bắc Kinh đã đề xuất thêm hành động “0,1microgam”, mở rộng nỗ lực giảm phát thải đi vào chiều sâu, chi tiết hơn.

Bà Tạ Kim Khai cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ việc sử dụng xe năng lượng mới, phấn đấu năm 2025 xe năng lượng mới đạt tỷ lệ 50% trong số xe ô-tô đăng ký; đồng thời tiếp tục khuyến khích các doanh nghiệp giảm phát thải ô nhiễm, đạt mục tiêu tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải carbon hơn nữa. Thông qua những nỗ lực cụ thể, tiếp tục hiện thực hóa và củng cố các mục tiêu giảm phát thải, bảo vệ ‘Bắc Kinh Xanh’ với chiến dịch ‘0,1 microgam’”.