Một người dân đi bộ gần tòa nhà chung cư bị hư hại sau cuộc tấn công bằng máy bay không người lái tại thành phố Kramatorsk, vùng Donetsk ngày 2/12 (Ảnh: Reuters).
Trong gần 4 năm, thành phố Kramatorsk ở vùng Donetsk phía đông đã trở thành một cứ điểm, một trung tâm hậu cần quan trọng cho quân đội Ukraine. Còn đối với người dân Ukraine, đây là một pháo đài, đứng vững trước các cuộc tiến công của Nga từ phía nam và phía đông.
Tuy nhiên, theo tầm nhìn hòa bình mới nhất của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, Ukraine sẽ buộc phải rút quân khỏi Kramatorsk và các khu vực còn lại ở Donetsk, nơi lực lượng Kiev đang kiểm soát. Theo kế hoạch hòa bình do Mỹ đề xuất, khu vực này sẽ trở thành một “vùng kinh tế tự do”.
“Điều đó thật vô lý”, Maksym Lysenko, một doanh nhân từ thành phố Pokrovsk của Ukraine, nơi đang bị tàn phá nặng nề, cho biết.
Lysenko đã mở một cửa hàng ở Kramatorsk vào mùa hè để bán những bộ quần áo mang tinh thần yêu nước. “Người dân đã thiệt mạng, đổ máu, rồi sao nữa, lại phải nhượng bộ lãnh thổ à?”, Lysenko đặt câu hỏi.
Lysenko cho biết trong tháng qua, ngày càng nhiều cư dân rời khỏi thành phố, vì vào tháng 11, Ukraine đã đình chỉ hoạt động đường sắt đến khu vực dân cư gần tiền tuyến vì lo ngại về an ninh.
Lysenko chưa có kế hoạch rời đi ngay lập tức, nhưng đang sắp xếp cho một số nhân viên của mình chuyển đến thủ đô Kiev vì “tình hình nguy hiểm”.
Sau gần 4 năm chiến tranh, Lysenko cho biết mọi người đều muốn cuộc chiến kết thúc, nhưng ông tin rằng việc từ bỏ lãnh thổ không phải là bước tiến tới hòa bình.
Tổng thống Volodymyr Zelensky (Ảnh: Reuters).
Sức ép với Tổng thống Ukraine
Tuần trước, khi được hỏi về những nhượng bộ khó khăn nào mà Ukraine sẵn sàng chấp nhận để có được hòa bình, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã đưa ra ý tưởng về một cuộc trưng cầu dân ý. Ông nói rằng chính người dân Ukraine sẽ đưa ra quyết định về vấn đề lãnh thổ.
Lysenko không coi đề xuất trưng cầu dân ý là cách để thăm dò ý kiến công chúng về một thỏa thuận, mà xem đó là nỗ lực của Tổng thống Zelensky nhằm xoa dịu Tổng thống Trump, người đã nhiều lần chỉ trích nhà lãnh đạo Ukraine.
“Ông Zelensky nói vậy để không làm phật lòng tổng thống Mỹ. Ông ấy nói: “Được rồi, các ông muốn trưng cầu dân ý, vậy hãy tổ chức trưng cầu dân ý””, Lysenko nói thêm.
Các vị trí của Nga hiện chỉ cách biên giới Kramatorsk chưa đầy 20km và thành phố này liên tục bị máy bay không người lái và tên lửa đe dọa. Trong bối cảnh đó, một số người trong hàng chục nghìn cư dân còn ở lại Kramatorsk đang đưa ra quyết định khó khăn về việc nên rời đi hay không, ngay cả khi tương lai của thành phố này vẫn là trọng tâm của các cuộc đàm phán đang diễn ra.
Trong khi đó, Tổng thống Trump cũng hối thúc Tổng thống Zelensky tổ chức bầu cử, đặt câu hỏi rằng liệu Ukraine có thể duy trì nền dân chủ được bao lâu nếu không tổ chức bầu cử. Đáp lại, ông Zelensky nói rằng Ukraine sẵn sàng cho một cuộc bỏ phiếu, với điều kiện Mỹ và các đồng minh khác phải đảm bảo an ninh.
Đề xuất này được xem như một cách để Tổng thống Zelensky ngầm đối phó với áp lực từ Mỹ về việc nhượng lãnh thổ cho Nga, để cuối cùng chuyển quyền quyết định cho công chúng Ukraine, những người phản đối ý tưởng nhượng lãnh thổ.
Thăm dò dư luận
Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy, trong khi đa số người Ukraine ủng hộ một thỏa thuận ngừng bắn nhằm đóng băng chiến sự dọc theo chiến tuyến, thì 3/4 số người được hỏi nói rằng họ không ủng hộ một thỏa thuận mà Ukraine phải chấp nhận những nhượng bộ lớn, bao gồm việc rút quân Ukraine khỏi vùng Donbass (gồm Donetsk và Lugansk).
Vào năm 2022, Nga đã tuyên bố sáp nhập Donetsk và Lugansk sau các cuộc trưng cầu dân ý, mặc dù Moscow chưa kiểm soát hoàn toàn các khu vực này. Ukraine và phương Tây cho đến nay vẫn phản đối quyết định sáp nhập của Nga.
“Người dân đã mệt mỏi, người dân muốn hòa bình. Người dân sẵn sàng nhượng bộ, nhưng không phải đầu hàng”, ông Anton Hrushetskyi, giám đốc điều hành của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev, cho biết.
Tổ chức của ông Hrushetskyi thường xuyên tiến hành thăm dò ý kiến công chúng qua điện thoại trên khắp các vùng lãnh thổ mà Ukraine đang kiểm soát. Cuộc thăm dò gần đây nhất được thực hiện từ ngày 26/11 đến ngày 13/12, với 547 người tham gia.
Ông Hrushetskyi nói với kênh CBC News rằng, rất khó để đặt ra các câu hỏi nhằm thăm dò sự ủng hộ của công chúng đối với một thỏa thuận hòa bình tiềm năng, bởi vì không rõ các bên thực sự đang đàm phán những gì.
Mặc dù vậy, ông cho biết kết quả từ cuộc khảo sát gần đây nhất cho thấy, người Ukraine sẵn sàng “chịu đựng chiến tranh cho đến khi đạt được một số điều kiện tốt” cho hòa bình.
Ông nói rằng lập trường này vẫn chiếm ưu thế trong suốt cuộc xung đột, nhưng một yếu tố đã thay đổi là mức độ tin tưởng của người Ukraine vào Mỹ. Hiện nay, chỉ có 21% người Ukraine tin tưởng Washington, giảm so với 41% cùng kỳ năm ngoái.
Ông Hrushetskyi nhận định, ý tưởng trưng cầu dân ý của Tổng thống Zelensky chỉ là “một vỏ bọc” nhằm chứng minh với Mỹ rằng Ukraine đang đáp ứng các yêu cầu của Tổng thống Trump, còn việc thực hiện ý tưởng này trên thực tế sẽ gặp khó khăn về mặt hậu cần, vì trước hết nó đòi hỏi một lệnh ngừng bắn, điều mà Nga đã nhiều lần bác bỏ.
Nga cũng bác bỏ đề xuất trưng cầu dân ý. Ngày 12/12, ông Yuri Ushakov, cố vấn chính sách đối ngoại của Tổng thống Vladimir Putin, tuyên bố không thể tổ chức bỏ phiếu, bởi vì “khu vực đó là lãnh thổ của Nga”, ám chỉ phần còn lại của vùng Donbass.
Mikhail Alexseev, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Bang San Diego, cho rằng ý tưởng trưng cầu dân ý vẫn khả thi. Theo ông, cuộc trưng cầu dân ý có thể được thực hiện một phần qua điện thoại hoặc trực tuyến đối với các khu vực xa xôi.
Tuy nhiên, ông tin rằng người dân Ukraine sẽ phản đối mạnh mẽ bất kỳ kế hoạch nào yêu cầu Kiev phải nhượng bộ phần còn lại của Donbass cho Nga.
“Tôi nghĩ rằng nếu một cuộc trưng cầu dân ý diễn ra hôm nay, họ sẽ hoàn toàn không chấp nhận những đề xuất mà Nga đưa ra”, ông nói.
Vị trí các vùng lãnh thổ ở Ukraine mà Nga tuyên bố sáp nhập (Ảnh: Sky).
Một kế hoạch 28 điểm, do Mỹ và Nga soạn thảo và bị rò rỉ vào tháng trước, đã bị Ukraine và các đồng minh châu Âu chỉ trích là có lợi nhiều hơn cho Moscow. Theo kế hoạch này, Ukraine sẽ phải nhượng bộ một phần lãnh thổ, giảm quy mô quân đội và từ bỏ tham vọng gia nhập NATO để đổi lấy các đảm bảo an ninh.
Ukraine gần đây tuyên bố sẵn sàng từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO và đã đạt được những tiến triển thực sự trong việc soạn thảo các đảm bảo an ninh mạnh mẽ. Tuy nhiên, nhượng bộ lãnh thổ vẫn là vấn đề khó khăn nhất. Luật pháp Ukraine ngăn cấm việc tổ chức trưng cầu dân ý về các vấn đề có thể đe dọa toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.
“Trên thực tế, ông Zelensky có lẽ ôn hòa hơn công chúng Ukraine về những vấn đề này, bởi vì ông ấy hiểu về ngoại giao. Ông ấy hiểu tầm quan trọng của các mối quan hệ và tầm quan trọng của viện trợ quân sự cũng như nhiều vấn đề chính trị liên quan”, giáo sư Alexseev nhận định.
Giáo sư nói rằng, đối với công chúng Ukraine, bất cứ điều gì bị coi là đầu hàng đều “không thể chấp nhận được”.
Một cuộc khảo sát gần đây do Viện Xã hội học Quốc tế Kiev thực hiện cho thấy khoảng 75% người Ukraine phản đối bất kỳ kế hoạch nào liên quan đến việc rút quân Ukraine khỏi Donetsk, giới hạn quy mô của quân đội Ukraine và thiếu các đảm bảo an ninh cụ thể.
Nga nhiều lần yêu cầu Ukraine rút lực lượng khỏi vùng Donbass ở miền Đông. Donbass nổi tiếng là trung tâm công nghiệp và khai thác than của Ukraine, đồng thời cũng có những vùng nông nghiệp rộng lớn bao quanh các khu đô thị công nghiệp. Hai tỉnh Donetsk và Lugansk từ lâu là đầu tàu kinh tế, dựa vào ngành khai khoáng, luyện kim và sản xuất máy móc.
Theo các nhà phân tích, một trong những lý do khiến Nga muốn kiểm soát hoàn toàn Donbass có thể là yếu tố quân sự, trong bối cảnh Nga đã kiểm soát khoảng 19% lãnh thổ Ukraine.
Nguồn: https://dantri.com.vn/the-gioi/ukraine-co-san-sang-trung-cau-dan-y-ve-lanh-tho-20251218113423681.htm
