Vì sao bạn có cảm giác đau khi bị tổn thương?

Phó giáo sư Yenisel Cruz-Almeida, nhà khoa học thần kinh công tác tại Trung tâm Nghiên cứu và Can thiệp giảm đau, Trường Đại học Florida, Mỹ, cho biết công việc của bà là nghiên cứu xem vì sao và mức độ mọi người có cảm giác đau để giúp các bác sĩ tìm cách điều trị tốt hơn.

Cảm giác đau là gì?

Để hiểu vì sao mọi người cảm thấy đau, trước tiên chúng ta cùng xem cảm giác đau là gì. Đau là một cảm giác khó chịu khi cơ thể bạn bị tổn thương hoặc bạn nghĩ là bị tổn thương.

Mỗi người có cảm giác đau khác nhau, tùy theo độ tuổi, giới tính, tâm sinh lý… (Ảnh: Medium).

Không phải ai cũng trải qua cảm giác đau theo cùng một cách. Đau là trải nghiệm khác biệt ở từng người do ảnh hưởng của nhiều yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội.

Ví dụ, nghiên cứu cho thấy cảm giác đau rất khác nhau giữa nam và nữ, giữa người trẻ và người già, và thậm chí cả những người thuộc các nền văn hóa khác nhau.

Những dấu hiệu nguy hiểm

Khắp cơ thể con người, có một mạng lưới dây thần kinh như những sợi dây len lỏi từ đầu ngón tay, ngón chân, qua lưng trong tủy sống và lên đến não. Các cơ quan thụ cảm chuyên cảm nhận cảm giác đau có ở đầu các dây thần kinh trên da, cơ, khớp và các cơ quan nội tạng.

Mỗi cơ quan thụ cảm đau có khả năng kích hoạt dây thần kinh của nó nếu phát hiện ra dấu hiệu nguy hiểm. Các nhà khoa học dựa vào loại tín hiệu nguy hiểm kích hoạt dây thần kinh để phân loại các cơ quan thụ cảm đau.

Cơ quan thụ cảm đau cơ học phản ứng với các tổn thương vật lý, chẳng hạn như vết cắt hoặc áp lực, trong khi cơ quan thụ cảm đau nhiệt phản ứng với nhiệt độ khắc nghiệt.

Các cơ quan thụ cảm đau hóa học được kích hoạt bởi các hóa chất mà các mô của cơ thể giải phóng khi chúng bị tổn thương.

Những thụ thể này cũng có thể được kích hoạt bởi các chất kích thích bên ngoài, chẳng hạn như chất hóa học capsaicin, chất mang lại vị cay cho ớt. Đây là lý do tại sao ăn đồ cay có thể khiến bạn thấy đau trong miệng.

Ngoài ra, có những cơ quan thụ cảm đau được kích hoạt bằng sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau.

Ví dụ, một trong những thụ thể này trên da của bạn có thể được kích hoạt khi bị một vật sắc nhọn chọc vào, cái lạnh của túi nước đá, hơi nóng từ một cốc ca cao, vết bỏng hóa chất từ thuốc tẩy gia dụng hoặc sự kết hợp của cả ba loại kích thích.

Dây thần kinh chạy từ các bộ phận trên cơ thể qua tủy sống và lên não (Ảnh: Getty Images).

Cảm giác đau đi qua cơ thể như thế nào?

Khi bạn ngã và bị trầy xước, cơ quan thụ cảm đau cơ học trên da sẽ hoạt động. Chúng sẽ kích hoạt tín hiệu điện truyền qua các dây thần kinh gần đó đến tủy sống và lên não. Não của bạn diễn giải những tín hiệu này để xác định vị trí trên cơ thể đang bị tổn thương và xác định mức độ đau đến đâu.

Bộ não của bạn biết rằng tín hiệu đau là một thông điệp “cần cấp cứu” từ cơ thể rằng có điều gì đó không ổn. Vì vậy, nó kích hoạt nhiều hệ thống cùng một lúc để giúp bạn thoát khỏi nguy hiểm.

Bộ não có thể yêu cầu các bộ phận khác trong hệ thống thần kinh giải phóng các chất hóa học gọi là endorphin giúp giảm đau.

Ví dụ, nó có thể yêu cầu hệ thống nội tiết của bạn giải phóng các hormone chuẩn bị cho cơ thể đối phó với căng thẳng khi bạn bị ngã bằng cách tăng nhịp tim. Và nó có thể ra lệnh cho hệ thống miễn dịch của bạn gửi các tế bào miễn dịch đặc biệt đến vị trí vết xước để giúp kiểm soát sưng tấy và chữa lành da của bạn.

Trong lúc tất cả những điều này diễn ra, bộ não sẽ tiếp nhận thông tin về vị trí của bạn đang ở đâu để bạn có thể phản hồi tương ứng. Bạn có cần phải tránh xa điều gì đó làm tổn thương bạn không? Bạn bị ngã giữa đường và bây giờ có cần phải tránh đường cho xe ô tô đang chạy không?

Bộ não không chỉ hoạt động để giữ cho bạn an toàn trong những khoảnh khắc sau khi bị ngã mà còn tìm cách ngăn chặn tình huống này xảy ra lần nữa.

Các tín hiệu đau từ cú ngã của bạn sẽ kích hoạt các bộ phận trong não gọi là hồi hải mã và vỏ não trước là nơi xử lý trí nhớ và cảm xúc. Chúng sẽ giúp bạn nhớ lại cảm giác tồi tệ khi bị ngã để bạn học cách tránh điều đó trong tương lai.

Vì sao chúng ta cần cảm thấy đau?

Ví dụ trên đã cho thấy cơn đau giống như một tín hiệu cảnh báo mà cơ thể bạn phát ra. Nó giúp bảo vệ bạn bằng cách cho biết khi có điều gì đó không ổn để bạn có thể ngừng làm việc đó và tránh bị tổn thương nhiều hơn.

Trên thực tế, sẽ có vấn đề nếu bạn không cảm thấy đau. Một số người có đột biến gen làm thay đổi cách thức hoạt động của cơ quan thụ cảm đau và không cảm thấy đau chút nào. Điều này có thể rất nguy hiểm vì họ không biết khi nào mình bị tổn thương.

Có thể nói cảm giác đau sẽ giúp bạn an toàn không bị tổn hại thêm về sau.