Vì sao Nhật Bản tụt hậu trong cuộc đua robot hình người?

Khi robot hình người từ Trung Quốc và Mỹ đang thu hút sự chú ý lớn của cộng đồng nhờ khả năng phục vụ đồ uống, tham gia các giải đấu quyền Anh, biểu diễn trên sân khấu hay chạy marathon. Một câu hỏi lớn được đặt ra: Robot của Nhật Bản đang ở đâu trong làn sóng bùng nổ này?

Lịch sử lẫy lừng của robot Nhật Bản

Nhật Bản đã bắt đầu lĩnh vực robot hình người từ những năm 1960, khởi đầu với robot trong nhà máy. Đến năm 1970, Đại học Waseda cho ra mắt WABOT-1, được xem là robot hình người kích thước thật đầu tiên trên thế giới. Robot có khả năng đi lại, nói chuyện và cầm nắm đồ vật. Bản kế nhiệm WABOT-2, được giới thiệu vào những năm 1980, thậm chí còn có thể chơi đàn.

Hãng sản xuất ô tô Honda cũng bắt đầu nghiên cứu robot hình người vào cùng thập kỷ. Sau nhiều năm cải tiến, năm 2000, hãng cho ra mắt Asimo – người máy được biết đến rộng rãi nhất trên thế giới. Cỗ máy hai chân giống như phi hành gia này thậm chí còn chơi bóng đá với cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama trong chuyến thăm Tokyo năm 2014. Tuy nhiên, đến năm 2018, Honda ngừng phát triển Asimo khi không tìm kiếm được bài toán kinh doanh.

Pepper, robot hình người có bánh xe của SoftBank Group ra mắt năm 2014 sau đó trở thành biểu tượng của Nhật Bản về thế hệ robot tương tác cảm xúc. Tuy nhiên, việc sản xuất đã bị ngừng vào năm 2021 do nhu cầu yếu.

Ông Takaaki Shigemitsu, Chủ tịch của Techshare, cho biết việc các dự án robot hình người sớm phát triển rồi tạm ngưng đã khiến Nhật Bản thờ ơ khi cơn sốt gần đây được dẫn dắt bởi Mỹ, Trung Quốc. “35 năm trước, robot hình người ở Nhật Bản đã biết nhảy múa. Nhưng chúng không đóng góp gì vào ngành công nghiệp, chỉ để giải trí. Sự quan tâm của công chúng nguội dần”, ông Shigemitsu nói.

‘Bộ não’ lạc hậu đang cố gắng bắt kịp thời đại

SCMP dẫn lời nhà nghiên cứu Tang Jin tại Ngân hàng Mizuho cho biết: “Robot công nghiệp là thế mạnh truyền thống của Nhật Bản. Trung Quốc đang cạnh tranh trong lĩnh vực mới, không có giới hạn rõ ràng và chưa bị chi phối bởi các ông lớn lâu đời”. 

Không giống các thế hệ robot trước đây được chế tạo dựa trên hành động được lập trình sẵn, robot hình người ngày nay được kỳ vọng sẽ tự học và phát triển các khả năng tổng quát hơn. “Bộ não” được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo (AI) mới là yếu tố tạo ra sự khác biệt. Trong khi Nhật Bản tập trung vào kỹ thuật sản xuất, lĩnh vực AI lại đang bị thiếu hụt. 

Các công ty Nhật Bản vẫn duy trì khả năng cạnh tranh cao trong lĩnh vực robot truyền thống, chiếm 38% sản lượng toàn cầu theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), nhưng cũng chính thành công đó đã khiến việc chuyển hướng chiến lược trở nên khó khăn hơn.

Trong khi đó, ngành sản xuất của Trung Quốc đã tăng trưởng nhanh chóng. Robot và các chuỗi cung ứng liên quan là những ưu tiên chiến lược, tập trung vào robot công nghiệp và robot dịch vụ.

Theo số liệu của IFR, đến năm 2024, Trung Quốc đã lắp đặt 295.000 robot công nghiệp, chiếm 54% nhu cầu toàn cầu, trong khi các nhà cung cấp trong nước lần đầu tiên vượt qua các đối thủ nước ngoài, chiếm 57% thị trường nội địa.

Giờ đây, Nhật Bản đang cố gắng bắt kịp đối thủ trong bối cảnh cuộc đua AI ngày càng khốc liệt. Hiệp hội Robot hình người Kyoto, được thành lập vào tháng 8, nhằm mục đích hồi sinh ngành công nghiệp robot, bằng cách tập hợp các nhà sản xuất và giới học thuật.

Tại triển lãm robot IREX (Nhật Bản) vừa qua, Kawasaki đã giới thiệu phiên bản mới nhất của robot hình người Kaleido. Mẫu robot cao 191 cm này có thể dọn rác và hỗ trợ cứu hỏa qua điều khiển bằng thực tế ảo. 

Tuy nhiên, vẫn chưa có gì chắc chắn làn sóng bùng nổ robot hình người hiện tại ở Trung Quốc, Mỹ có bị rơi vào quên lãng như những gì đã xảy ra ở Nhật Bản 30 năm trước. Câu hỏi “robot hình người có giá trị thực tiễn không?” vẫn để trống lời giải.

Trong một báo cáo nghiên cứu hồi tháng 12, Morgan Stanley cũng tỏ ra thận trọng. Họ cho rằng nhiều công ty đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng cho năm 2026, nhưng vẫn còn những trở ngại ngắn hạn. “Ngành công nghiệp này cần được xác nhận về khả năng thương mại hóa trước khi hiện thực hóa tiềm năng dài hạn”, ngân hàng Morgan Stanley nhận định.