Vì sao vùng Bình Thuận ngập lụt lịch sử?

Hai ngày sau khi nước rút, ông Nguyễn Văn Sỹ, 56 tuổi, ở thôn Kim Bình, phường Hàm Thắng chưa hết bàng hoàng. Trở về ngôi nhà cách sông Cái khoảng 200 m, ông xót xa khi thấy cảnh hàng rào đổ sập, đồ đạc hư hỏng nặng. Nước từng dâng hơn một mét nhấn chìm vườn thanh long rộng hơn 4.000 m2, khiến gần 400 trụ có nguy cơ thối rễ do ngâm nhiều ngày. “Cả nhà sống nhờ thanh long, giờ chắc chết đói”, ông nói.

Ông Sỹ kể nước sông Cái đột ngột dâng lên từ khuya 3/12, tràn qua bờ rồi đổ ập vào nhà dân. Tối hôm sau, nước từ đầu gối dâng lên gần nửa căn nhà khiến cả xóm phải chạy lên đường cao tránh nạn. Hơn 50 năm sống ở đây, ông chưa bao giờ thấy cảnh này.

Sống gần đó, ông Nguyễn Văn Sơn, 70 tuổi, cũng khẳng định đây là trận lũ “chưa từng có”. Nước ngập trắng cả thôn Kim Bình, đường bêtông nông thôn chìm sâu, nhiều nhà chỉ còn thấy nóc. Trước đây lũ xảy ra nhưng chỉ xấp xỉ mắt cá hoặc chưa tới đầu gối và rút nhanh, không dâng hàng mét như lần này.

Ông Sơn cho rằng ngập do hồ Sông Quao xả lũ gần 700 m3/s, nước đổ về quá nhanh. “Điều tiết bất cập nên mới ngập sâu như vậy”, ông nói.

Lũ đổ về còn khiến phường Hàm Thắng – khu vực cận kề Phan Thiết – ngập diện rộng. Hơn 1.500 nhà ngập trên nửa mét, 7.200 nhà ngập thấp hơn. Khoảng 520 ha cây trồng như lúa, thanh long, hoa màu, cây ăn quả bị ảnh hưởng. Các xã phía thượng nguồn sông Cái như Hàm Liêm, Hàm Thuận, Hàm Thuận Bắc đều thiệt hại nặng.

Tại xã Liên Hương cách khu vực Phan Thiết gần 100 km, việc hồ Sông Lòng Sông xả lũ tới 1.200 m3/s khiến hơn 1.000 nhà ở xóm biển Phước Thể bị ngập trong đêm 3/12 và sáng 4/12. Nước xiết đánh chìm 23 tàu cá, làm đứt dây neo cuốn trôi 23 tàu khác. Hàng trăm ha cây trồng, hoa màu bị ảnh hưởng.

Ông Nguyễn Ngọc Anh, Chủ tịch UBND xã Hàm Thuận, cho biết ngoài hoa màu và nhà cửa, nhiều tuyến giao thông nông thôn hư hỏng nặng. Từ trước tới nay địa phương chưa từng xảy ra lũ như vậy. Ngập lụt vừa qua một phần do hồ thủy lợi Sông Quao xả lũ quá lớn sau mưa.

Cùng quan điểm, Chủ tịch UBND xã Hàm Thuận Bắc, bà Trần Thị Mỹ Lệ, cũng cho rằng đợt lũ tàn phá nghiêm trọng do hồ Sông Quao xả lũ bất thường trong đêm, ở mức 600-700 m3/s, người dân và chính quyền không kịp trở tay. Từ khuya 3/12 đến sáng 4/12, hộ dân sống gần hồ bị cô lập. Chính quyền huy động lực lượng tại chỗ cùng canô của nhóm thiện nguyện đưa người dân ra khu vực an toàn.

Ông Nguyễn Hữu Huệ, Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Bình Thuận, nói các hồ xả lũ với lưu lượng quá lớn là một phần nguyên nhân gây ngập. Tuy nhiên, việc xả lũ là bất khả kháng do thời tiết cực đoan. Thời điểm đó, mưa lớn xảy ra trên diện rộng ở Bình Thuận, khu vực thượng nguồn nhiều hồ ghi nhận lượng mưa 100-300 mm. Nước đổ về vượt đỉnh lũ buộc hồ Sông Quao và Sông Lòng Sông phải xả để bảo đảm an toàn hồ đập.

Theo ông Huệ, hồ Sông Lòng Sông xả gần 1.200 m3/s, còn hồ Sông Quao xả 650 m3/s rồi giảm dần sau đó. Đến chiều 4/12, hồ Sông Quao giảm còn 360 m3/s, tối xuống 85 m3/s và 45 m3/s. Dù mưa giảm, nhiều người nghĩ nước sẽ rút, song thủy triều vào tối 4/12 (15/10 âm lịch) khiến nước biển dâng ngược vào cửa sông, lũ không thoát được. Khu vực Phú Long, Kim Ngọc, Phú Hài vì thế ngập sâu trong đêm.

Ông Huệ cho hay hệ thống dự báo và tính toán dữ liệu tích nước của địa phương còn hạn chế, nên chưa thể lường trước các tình huống mưa lớn bất thường như đợt vừa rồi. Trước đó đơn vị dự tính lắp thêm các trạm đo mưa có truyền dữ liệu ở thượng nguồn các hồ lớn, nhưng những vị trí này nằm trong vùng núi rừng không có điện, không sóng điện thoại nên chưa thể triển khai. Đơn vị đang tìm cách khắc phục hạn chế này.

Việt Quốc – Phước Tuấn