Vụ bắt tàu dầu đốt nóng căng thẳng Mỹ – Venezuela

Trước khi bắt đầu cuộc họp bàn tròn tại Nhà Trắng ngày 10/12, Tổng thống Donald Trump cho hay Mỹ đã bắt một tàu dầu bị trừng phạt ngoài khơi Venezuela “với lý do rất chính đáng”.

Con tàu mang tên Skipper bị bắt trên vùng biển quốc tế khi đang chở khoảng 1,1 triệu thùng dầu thô xuất phát từ cảng Jose của Venezuela hồi đầu tháng này, theo thông tin vệ tinh được trang TankerTrackers phân tích.

Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Pam Bondi tuyên bố việc bắt tàu Skipper được thực hiện trên cơ sở lệnh khám xét liên quan đến hoạt động vận chuyển dầu từ Venezuela và Iran trước đây. Bà cho biết vụ bắt do Cơ quan Điều tra An ninh Nội địa và Tuần duyên Mỹ thực hiện với hỗ trợ từ Bộ Quốc phòng.

Mỹ bắt tàu chở dầu ngoài khơi Venezuela

Beth Sanner, cựu quan chức tình báo cấp cao của Mỹ, nói với CNN rằng việc Mỹ điều trực thăng đổ quân bắt một tàu dầu Venezuela trên vùng biển quốc tế là “hoàn toàn bình thường”, chỉ như một phần nỗ lực ngăn Caracas vận chuyển dầu, hành động bị cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt do Mỹ áp đặt.

Venezuela có trữ lượng dầu thô rất lớn và xuất khẩu dầu chiếm 96% nguồn thu của nước này. Tuy nhiên, Mỹ từ năm 2019 đã áp lệnh trừng phạt dầu mỏ với chính quyền Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro, cáo buộc họ “đàn áp” phe đối lập.

Tổng thống Maduro bác cáo buộc, yêu cầu Mỹ dỡ hoàn toàn lệnh trừng phạt cấm xuất khẩu dầu với Venezuela, dỡ lệnh trừng phạt áp đặt lên ông cùng quan chức chính phủ và đề nghị trả lại quyền kiểm soát với công ty con Citgo Petroleum của Tập đoàn dầu khí quốc gia Venezuela (PDVSA) tại Mỹ.

Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 26/2 tuyên bố hủy chính sách của cựu tổng thống Joe Biden về Venezuela, cho rằng Washington dưới thời người tiền nhiệm đã quá nhượng bộ Caracas trong các thỏa thuận về hợp tác dầu mỏ và tình hình bầu cử tại quốc gia Nam Mỹ.

“Giới chức Mỹ trước đây muốn bắt những loại tàu chở dầu này, nhưng không có hiện diện quân sự trong khu vực để làm điều đó”, Sanner nói. Tình hình thay đổi kể từ khi ông Trump ra lệnh tăng cường lực lượng quân sự, với hàng chục tàu chiến, máy bay trên vùng biển xung quanh Venezuela nhằm gia tăng sức ép với Tổng thống Maduro trong cuộc chiến ngăn ma túy tuồn vào Mỹ bằng đường biển.

Caracas đã lên án vụ bắt tàu dầu Skipper, cho rằng nó phản ánh rõ động cơ thực sự trong chiến dịch gây áp lực của ông Trump.

“Đó không phải là về vấn đề di cư, buôn bán ma túy hay dân chủ hoặc nhân quyền. Nó thực chất nhắm vào tài nguyên giàu có của chúng tôi, dầu mỏ và năng lượng của chúng tôi, những thứ thuộc về người dân Venezuela”, tuyên bố của chính phủ Venezuela nêu rõ.

Bộ Ngoại giao Venezuela gọi vụ bắt tàu dầu là “hành vi trộm cắp trắng trợn và cướp biển quốc tế”. “Họ bắt cóc thủy thủ đoàn, ăn cắp con tàu và mở ra kỷ nguyên mới của tội phạm cướp biển tại Caribe”, ông Maduro ngày 11/12 tuyên bố. “Venezuela sẽ bảo vệ mọi tàu để dầu mỏ của mình được giao dịch tự do trên khắp thế giới”.

Stephen Collinson, nhà phân tích của CNN, cho hay vụ bắt tàu dầu có thể được xem là “một trong những bước ngoặt kịch tính nhất” giữa lúc Mỹ tăng cường chiến dịch gây áp lực nhằm vào Venezuela. Mỹ đã phát động chiến dịch chống ma túy ở Caribe và Thái Bình Dương từ tháng 9, liên tiếp tung ra các đòn tập kích vào hơn 20 xuồng bị nghi chở ma túy, hạ sát ít nhất 87 người.

“Việc bắt tàu Skipper chắc chắn sẽ được coi là lời cảnh báo ngầm đối với các tàu dầu khác về rủi ro khi nhập hàng từ Venezuela và hoạt động xung quanh vùng biển nước này. Nó cũng sẽ là đòn giáng vào đội tàu bí mật đang giúp các quốc gia như Iran buôn bán dầu bị trừng phạt”, Collinson nhận xét.

Giới quan sát nhấn mạnh vụ bắt tàu còn đặt ra những lo ngại về nguy cơ Mỹ mở rộng chiến dịch nhắm vào tàu thuyền và những lời đe dọa hành động quân sự trên đất liền Venezuela của Tổng thống Trump.

Khi được hỏi liệu Mỹ có tiến sát bờ vực chiến tranh với Venezuela hơn hay không, nghị sĩ đảng Dân chủ Chrissy Houlahan, thành viên Ủy ban Quân vụ Hạ viện, cho hay “làm sao có thể nói là không khi chúng ta triển khai binh sĩ đổ bộ từ trực thăng lên tàu chở dầu dân sự mang cờ của một nước khác. Điều đó chắc chắn là hành động leo thang”.

Bà nói thêm rằng nếu mục tiêu của ông Trump là thay đổi chính phủ của ông Maduro bằng vũ lực, lãnh đạo Mỹ phải nhận được sự cho phép của quốc hội. Tuy nhiên, bà tin rằng bước đi như vậy không nằm trong danh sách lựa chọn tiềm năng của Mỹ.

Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer cho biết những tuyên bố của ông Trump mơ hồ đến nỗi không biết ý định thực sự của Tổng thống là gì.

Tổng thống Trump thường đưa ra rất ít thông tin rõ ràng và minh bạch về các mục tiêu của chính quyền, bởi ông vốn coi trọng sự khó đoán. Ông đã không giải thích với người dân Mỹ tại sao nước này tăng cường hiện diện quân sự ngoài khơi Venezuela, dù việc triển khai lực lượng lớn ở xa bờ như vậy rất tốn kém, theo Collinson.

Nhiều nhà quan sát cho rằng ông Trump đã tự đẩy mình vào thế buộc phải hành động. Phil Gunson, chuyên gia của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế tại Venezuela, nhận định chính quyền ông Trump có thể sẽ cảm thấy “mất mặt” nếu ra lệnh rút quân sau gần 4 tháng triển khai lực lượng hùng hậu ở Caribe mà không thu được kết quả nào đáng kể, ngoài một số xuồng bị bắn nổ.

Do đó, ông chủ Nhà Trắng có thể sẽ ra lệnh tiến hành một chiến dịch không kích hạn chế vào mục tiêu trên đất liền và tuyên bố “hoàn thành nhiệm vụ”. Trong kịch bản này, Mỹ có thể ném bom, phóng tên lửa các cơ sở sản xuất ma túy bất hợp pháp hoặc căn cứ của một số băng đảng ma túy, theo Gunson.

Rất ít người nghĩ rằng Tổng thống Mỹ thực sự quan tâm tới việc phát động một chiến dịch toàn diện nhắm vào Venezuela, quốc gia có 31 triệu dân. Việc lật đổ chính quyền của ông Maduro và tiếp quản đất nước có nền kinh tế suy thoái trong nhiều năm qua sẽ là nhiệm vụ đầy khó khăn, ít nhận được ủng hộ của người dân Mỹ.

Tuy nhiên, giới quan sát không loại trừ khả năng Mỹ tiến hành các bước đi rủi ro cao hơn như tấn công trực tiếp vào các mục tiêu chính phủ hoặc quân sự Venezuela. Quân đội Venezuela khi đó chắc chắn sẽ đáp trả, dù hoàn toàn bị áp đảo trước hỏa lực Mỹ.

Will Freeman, nghiên cứu viên về Mỹ Latin tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho rằng nhiều khả năng những động thái gần đây của Mỹ và bình luận của ông Trump chỉ là “đòn tâm lý” đối với chính phủ Venezuela. “Mục tiêu chính là gây ra sự lo lắng và sợ hãi”, Freeman nói.

Nhận định này càng được củng cố khi Bộ Tài chính Mỹ hôm 11/12 thông báo áp đặt các biện pháp trừng phạt với người thân của Tổng thống Venezuela và 6 công ty vận chuyển dầu cho nước này. Lệnh trừng phạt cũng được áp dụng với 6 tàu chở dầu mà Washington cho rằng liên quan đến “hoạt động vận chuyển gian dối, không an toàn” và đang cung cấp nguồn tài chính cho Caracas.

Thanh Tâm (Theo CNN, SCMP)