Xứ sở đầy rắn

Ngày bé, tối ngày tôi chăn trâu, cắm câu, giăng lưới, cấy gặt ngoài đồng, trên rừng… và thường xuyên tiếp xúc với rắn. Đây là một xứ sở đầy rắn.

Nhà quê ngày xưa không có thói quen đi chợ mà sống theo kiểu “cây nhà lá vườn”, “mùa nào thức ấy”. Cũng không ai sai bảo, tôi trở thành đứa kiếm tôm cá làm thức ăn cho gia đình. Tôi vốn có sở trường mà người quê gọi là “sát cá”. Trong làng, họa hoằn chỉ có một vài đứa trẻ giỏi bắt tôm cá, cũng là chuyện khó lý giải ở nông thôn.

Cứ đi học về hoặc làm xong việc đồng áng là tôi quảy giỏ ra đồng. Đồng làng tôi ngập quanh năm, mùa mưa nước ngọt, mùa hạn nước mặn, trồng lúa thì trần ai khoai củ nhưng tôm cá nhiều không kể xiết. Ra đồng 1 – 2 giờ là có thể bắt vài ký cua, cá. Hôm nào ăn những thứ này ngán thì tôi bắt rắn, phổ biến nhất là ri cá. Rắn ri cá không độc nên dễ bắt, có con nặng 3 – 4 kg. Tôi bắt một buổi là quảy giỏ về không nổi.

Từ khi trời mưa gió cho đến mùa gặt, bọn trẻ làng tôi ra đồng kiếm thức ăn cũng “chuyển nghề” sang giăng câu, thả lưới. Bực nhất là khi dở câu lên không dính cá lóc mà toàn là rắn râu, rắn nước, bông súng, ri tượng… Chúng mập ú, to bằng bắp tay trẻ con. Mỗi lần kéo lưới lên mà dính những con rắn ri tượng cụt ngủn, mập ú thì coi như xúi quẩy, vì chúng cuốn hư cả tấm lưới.

Làng tôi lúc xưa nằm trên bờ kênh xáng. Người dân lần hồi tìm đến, dọn những cụm rừng chồi mà ở. Làng giống như nằm giữa rừng, mặt tiền giáp sông. Chỗ cao ráo, rừng rậm vốn là nơi trú ngụ của rắn. Thế là bao nhiêu “bi kịch” xảy ra.

Một tối, tôi rủ mấy đứa bạn hàng xóm ghé nhà người anh rể chơi, nằm võng nghe vọng cổ. Bỗng nhiên, một con gà kêu thất thanh rồi chạy từ ngoài vào, lăn ra chết dưới võng. Tôi vội mang cây đèn cóc ra chuồng gà xem. Một con rắn hổ đất nằm khoanh tròn đang chén chú gà con. Tôi hô hoán lên và cùng mọi người xúm lại đập nó.

12 giờ khuya, tôi và thằng Lư, thằng Thống hàng xóm ra về. Tôi cầm chiếc lồng đèn đốt dầu sáng tù mù đi trước. Đến cụm rừng gần nhà, tôi suýt giẫm lên vật gì đó nằm chắn ngang đường. Vội vã rút chân lại, tôi lấy đèn soi kỹ: Một con rắn hổ đất đen sì, khoảng 2 – 3 kg! Nếu không kịp rút chân lại thì tôi đã đạp phải con rắn và không biết điều gì xảy ra.

Vốn bặm trợn, thằng Lư nhào đến nắm đuôi con rắn lôi ra, quay vù vù trên không rồi đập xuống mặt đường cho đến khi không còn cử động. Lúc nó quay, đầu rắn va vào người tôi một cái đau điếng. Về đến nhà, tôi cứ lo ngay ngáy, không biết lúc nãy khi đầu rắn va vào người có bị nó cắn không.

Xứ tôi ngày ấy ở đâu cũng có rắn. Năm đó, tôi và người anh ruột ôm rơm từ sau hè ra đậy lên liếp rau mới trồng. Đến ôm rơm cuối cùng, bên dưới là một con rắn hổ ngựa to đùng đang nằm lột da, nếu không thì tôi đã dính một cái táp rồi. Con rắn dài đến hơn 3 m và nặng hơn 10 kg. Nhìn nó, gia đình tôi ai cũng sợ.

Năm 1968, vùng tôi ở chiến tranh trở nên ác liệt. Gia đình tôi phải dời nhà sang nơi khác hơn một năm để tránh đạn pháo. Khi trở về, hầm tránh pháo của gia đình đã biến thành ổ rắn. Ba tôi soi đèn vào, thấy chúng nằm tầng tầng lớp lớp, không biết bao nhiêu con. Ông phải đốt rơm xông khói rồi lấy khí đá bỏ vào, chúng mới chịu kéo đi.

Trên rừng, nơi đất cao thì nhiều rắn độc, phổ biến là hổ đất, mai gầm, hổ mây, hổ chúa… Còn dưới đồng thì hầu hết là loại không độc, như rắn nước, ri tượng, hổ sậy, bông súng, hổ dọ, hổ hành… Có thể nói, đời sống nhà nông ở quê tôi gắn liền và chung đụng với rắn. Những gia đình bình thường ít khi săn bắt rắn, song chúng nhiều quá nên nhiều sự cố đã xảy ra.

Cháu gái tôi hồi đó 12 – 13 tuổi, chạng vạng tối đi ra sau hè lùa gà vào chuồng giẫm phải rắn hổ và bị cắn. Lúc ấy không có vắc-xin, chủ yếu tự chữa trị bằng các bài thuốc dân gian hay đưa đến các ông thầy rắn.

Nghe tin, cả xóm chạy đến. Người ta buộc chặt garo gần vết cắn, không để máu mang nọc độc lan ra cơ thể con bé. Sau đó, họ kêu một người đàn ông tiểu vào ly, mang cho con bé uống rồi đưa nó lên nhà ông Bảy Dực, thầy trị nọc rắn trong xóm. Ông cho cháu gái tôi uống một thứ rau cỏ bí truyền, vậy mà con bé qua khỏi.

Xóm nào của làng quê Bạc Liêu thuở ấy cũng có người bị rắn cắn chết. Đó là nỗi lo sợ thường trực ở nông thôn. Sợ đến nỗi, nhiều người không dám học những bài thuốc trị rắn cắn, vì nông thôn loan truyền chuyện rắn độc hay “thử tài” thầy thuốc!

Ở bán đảo Cà Mau ngày trước, xóm nào cũng có một thầy rắn. Đó là những ông già được người đời trọng thị nhưng nhìn cứ thấy có vẻ kỳ bí và nghe nói là… ít khi tắm.

Năm ấy, một người bị rắn độc cắn được đưa đến nhà ông thầy rắn ở xóm tôi. Người này đã bất tỉnh, miệng trào đờm. Vậy mà ông thầy vẫn thủng thỉnh ra sau vườn hái thứ lá gì đó, nhai kỹ rồi nhả nước vào miệng nạn nhân, lấy xác lá đắp chỗ vết cắn. Chỉ có vậy mà 2 giờ sau, người bị rắn cắn đã ngồi dậy nói chuyện leo lẻo, còn người nhà anh ta thì vái lạy ông thầy như tế sao!

Hầu hết thầy rắn ở nông thôn thời đó đều gắn liền với việc bắt rắn. Họ chỉ bắt những loại rắn độc. Tay nghề bắt rắn của họ cũng rất thâm hậu, chỉ cần quan sát miệng hang là biết loại gì, còn “ở nhà” hay đã đi kiếm ăn, thậm chí ước lượng được con to hay nhỏ.

Người thường ai cũng sợ rắn độc đến phát khiếp, vậy mà các thầy rắn thì đùa giỡn với chúng như thú cưng. Nhưng rồi cũng có chuyện đau thương xảy đến. Không ít thầy rắn đã bị hổ mang chúa nhỏ – trên đầu có mồng, hay núp dưới bụng rắn lớn – cắn vào tay, thuốc đổ không chạy. Dù mang danh thầy rắn, họ cũng đành nhắm mắt xuôi tay.

Sống ở xứ sở đầy rắn, bọn trẻ quê hồi đó sớm thích nghi, 7 – 8 tuổi đã phân biệt được loại nào có nọc độc chết người. Với loại rắn vô hại, chỉ cắn chảy máu thì lũ trẻ chúng tôi vô tư đùa giỡn, khi nắm đuôi, lúc chặn đầu…