Làm sao để hài hòa bảng giá đất và mục tiêu giảm giá nhà?

Bài toán khó

Tại Hà Nội và TPHCM, bảng giá đất mới đã và sắp được ban hành có mức điều chỉnh tăng đáng kể so với hiện hành, đặc biệt ở các khu vực ven đô. Việc tăng giá này thể hiện nỗ lực của các địa phương trong việc tiệm cận giá thị trường, minh bạch hóa cơ sở tính thuế và nghĩa vụ tài chính liên quan đến đất đai.

Tuy vậy, trong ngắn hạn, mức tăng này khiến nhiều ý kiến lo ngại về khả năng tạo ra hiệu ứng lan truyền lên giá nhà, chi phí triển khai dự án cũng như giảm khả năng tiếp cận nhà ở của người dân.

Luật sư Phạm Thanh Tuấn (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng việc ban hành bảng giá đất mới là xu hướng tất yếu nhằm đáp ứng yêu cầu của Luật Đất đai 2024. Theo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế tháo gỡ khó khăn trong tổ chức thực thi luật, bảng giá đất và hệ số điều chỉnh (hệ số K) sẽ trở thành công cụ thống nhất để xác định nghĩa vụ tài chính cho cả doanh nghiệp và người dân.

Ông Tuấn phân tích, hiện nay với các dự án bất động sản, cơ quan Nhà nước phần lớn áp dụng phương pháp thặng dư để xác định nghĩa vụ tài chính, vốn không phụ thuộc vào bảng giá đất hay hệ số K. Do đó, việc điều chỉnh tăng bảng giá đất tại thời điểm hiện nay về nguyên tắc chưa tác động lên nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp. Cơ chế mới chỉ ảnh hưởng khi chính thức áp dụng công thức bảng giá đất nhân hệ số K, dự kiến từ năm sau.

Đối với hộ gia đình và cá nhân, nghĩa vụ tài chính khi cấp sổ đỏ hoặc chuyển mục đích sử dụng đất hiện đang tính theo bảng giá do địa phương ban hành. Khi bảng giá đất tăng, số tiền người dân phải nộp sẽ tăng tương ứng. Vì vậy, để giảm gánh nặng tài chính, theo ông Tuấn, giải pháp phù hợp không phải là hạn chế điều chỉnh bảng giá đất mà cần xem xét điều chỉnh tỷ lệ, mức thu tiền sử dụng đất.

Theo đánh giá của luật sư, bài toán đặt ra là làm sao bảng giá đất tiệm cận giá thị trường để phục vụ quản lý Nhà nước, nhưng không đẩy giá nhà tăng theo. Thực tế, khi chi phí sử dụng đất tăng, giá chuyển nhượng có xu hướng biến động tỷ lệ thuận.

Do đó, việc bình ổn giá nhà không thể kỳ vọng vào việc kìm bảng giá đất, mà phải sử dụng các công cụ khác như áp thuế lũy tiến theo thời gian nắm giữ; áp dụng chính sách tín dụng phù hợp; hạn chế đầu cơ; minh bạch thông tin giao dịch; xây dựng sàn giao dịch tập trung; đồng thời tăng mạnh nguồn cung nhà ở vừa túi tiền và nhà ở xã hội.

Bảng giá đất dấy lên lo ngại ảnh hưởng đến giá nhà (Ảnh: Trịnh Nguyễn).

Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) cho rằng giá căn hộ tại TPHCM sẽ đối mặt với áp lực lớn nếu áp dụng cách xác định nghĩa vụ tài chính theo công thức “bảng giá đất nhân hệ số K”. Theo phân tích của HoREA, cách tính này cho ra mức giá đất cao hơn đáng kể so với phương pháp thặng dư hiện được sử dụng, từ đó làm tăng chi phí đất trong cơ cấu giá bán nhà.

Trên cơ sở đó, HoREA đề nghị không sử dụng một hệ số K chung cho tất cả dự án, bởi mỗi loại sản phẩm, mật độ xây dựng và suất đầu tư đều có đặc thù riêng. Hiệp hội đề xuất chia hệ số K thành ba nhóm: K1 để điều chỉnh bảng giá đất phổ thông; K2 áp dụng trong xác định giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất; và K3 phục vụ tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với dự án thương mại.

Theo HoREA, phân tách hệ số theo từng nhóm mục đích sẽ tạo dư địa cho địa phương linh hoạt hơn trong điều hành, phản ánh sát giá trị đất thực tế, đồng thời hạn chế việc chi phí đất bị đẩy quá cao, từ đó góp phần ổn định giá nhà.

Cần các giải pháp tổng thể

Bày tỏ quan điểm, ông Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi – cho rằng trong bối cảnh nhiều địa phương ban hành bảng giá đất mới với mức tăng đáng kể, câu chuyện “làm sao để giá nhà không tăng thêm” tiếp tục trở thành vấn đề lớn đối với thị trường và người dân.

Theo ông Huy, thay vì chỉ tập trung vào mục tiêu kiểm soát tăng giá trực tiếp, cần tiếp cận vấn đề theo hướng dài hạn hơn: Tăng khả năng tiếp cận nhà ở thông qua mở rộng nguồn cung, nâng cấp hạ tầng và tổ chức lại cấu trúc đô thị – kinh tế vùng.

Hiện thị trường thiếu sản phẩm phù hợp với nhóm thu nhập trung bình – thấp, trong khi nhu cầu cao, dẫn đến áp lực tăng giá. Vì vậy, việc phát triển nhà ở xã hội với mô hình quy mô lớn, tiện ích đồng bộ và thiết kế hiện đại là giải pháp then chốt. Những dự án này cần được quy hoạch tích hợp đầy đủ hạ tầng giáo dục, y tế, thương mại và giao thông, thay vì mô hình tách biệt như trước đây.

Bên cạnh đó, đề xuất thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia cũng được đánh giá là cần thiết nhằm huy động đa dạng nguồn vốn – từ ngân sách nhà nước, trái phiếu nhà ở đến các quỹ đầu tư – qua đó triển khai các chương trình cho thuê, thuê mua và mua trả góp ổn định, dài hạn cho người dân.

Đầu tư hạ tầng giao thông, phát triển kinh tế vùng là một trong những giải pháp giãn dân, giảm áp lực giá nhà nội đô (Ảnh minh họa: Trịnh Nguyễn).

Bên cạnh bài toán nhà ở, sự dịch chuyển dân cư cũng là yếu tố tác động mạnh tới giá nhà. Khi việc làm và dịch vụ tập trung chủ yếu tại một vài siêu đô thị, nhu cầu nhà ở tại Hà Nội, TPHCM và các đô thị trung ương luôn trong tình trạng “nóng”.

Để giảm áp lực, chuyên gia cho rằng cần triển khai chiến lược phát triển đa cực: Hình thành các đô thị vệ tinh, đầu tư hạ tầng giao thông liên kết vùng như metro, các tuyến vành đai, đồng thời gắn tăng dân số với các cực tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ, du lịch ngay tại địa phương. Khi việc làm và tiện ích được phân bổ hợp lý hơn, dòng người đổ về đô thị lớn sẽ giảm, giúp hạ nhiệt giá nhà và giảm tải hạ tầng.

Ông Nguyễn Quang Huy nhìn nhận, câu chuyện giảm giá nhà không chỉ nằm ở chính sách thị trường mà là bài toán chiến lược về quy hoạch đô thị, hạ tầng và phân bố dân cư. Việc điều chỉnh bảng giá đất chỉ là một lát cắt nhỏ trong bức tranh này.

Quan trọng hơn là phát triển các đô thị có khả năng hấp thụ dân cư, tạo việc làm ngay tại chỗ, mở rộng nguồn cung nhà ở xã hội chất lượng, đồng thời xây dựng các khu đô thị mới hiện đại, sử dụng đất tiết kiệm và bền vững. Khi những yếu tố này được triển khai đồng bộ, thị trường sẽ ổn định hơn, giá nhà hợp lý hơn và người dân có điều kiện tiếp cận nhà ở phù hợp với thu nhập.

TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn bổ sung, thay vì dồn lực vào khu lõi, TPHCM mở rộng cần phát triển đô thị vệ tinh với các chức năng chuyên biệt. TOD là chìa khóa giúp các đô thị vệ tinh phát huy vai trò, giảm áp lực cho trung tâm và tạo sự phát triển cân bằng vùng. Các đô thị vệ tinh phải được đầu tư đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, việc làm, để trở thành cực tăng trưởng mới, thu hút dân cư bền vững.