Tầm soát sớm và định kỳ thế nào?

Tại sao cần tầm soát ung thư sớm và duy trì định kỳ?

Chị Đ.N (49 tuổi, Hà Nội) đi tầm soát sau 1 năm 2 tháng, tức chỉ chậm hơn thời gian khám định kỳ 2 tháng, chị đã phát hiện ung thư vú giai đoạn 3.

Vậy làm thế nào để tầm soát sớm, đúng phương pháp, chẩn đoán chính xác vào thời điểm vàng? Theo các chuyên gia, giải pháp hiệu quả nhất và nên thực hiện nhất để bảo vệ bản thân chính là tầm soát sớm và định kỳ.

Theo báo cáo của Globocan 2022, tỷ lệ sống sót sau 5 năm điều trị ung thư tại Việt Nam chỉ khoảng 26,5%, tức tỷ lệ tử vong gần 70%. Bệnh lý tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong tất cả nguyên nhân (hơn cả ung thư, tai nạn và Covid-19 trong thời dịch).

Các bệnh không truyền nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường, đột quỵ, phổi tắc nghẽn mạn tính… vốn chiếm hơn 70% nguyên nhân tử vong tại Việt Nam, nhưng hoàn toàn có thể được nhận diện từ rất sớm.

PGS-TS-BS Nguyễn Hải Anh, nguyên Phó giám đốc Trung tâm hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: “Trong hơn 40 năm làm việc tại chuyên khoa hô hấp, tôi nhận thấy xu hướng đáng lo ngại là bệnh ung thư và bệnh không lây nhiễm đang ngày càng trẻ hóa. Đặc điểm là diễn biến âm thầm, ít triệu chứng cảnh báo, và đa phần được phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn”.

Ung thư giai đoạn sớm không có biểu hiện, hoặc chỉ có triệu chứng thoáng qua dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường cho đến khi khối u đã lớn và di căn. Một khi đã di căn, dù ở đất nước có nền y tế phát triển cũng khó để điều trị triệt để.

TS-BS Matsuoka Yoshinori, Chủ tịch Hội đồng chuyên môn của T-Matsuoka Nura, cũng nhấn mạnh: “Tế bào ung thư mất 10 – 20 năm để phát triển đến kích thước 1 cm (giai đoạn đầu). Ở giai đoạn này, xét nghiệm máu khó để phát hiện ra ung thư. Tuy nhiên, chỉ mất khoảng 1,5 năm ung thư từ 1 cm có thể phát triển lên 2 cm”.

Do đó, nếu không tầm soát sớm thì khó có thể phát hiện ung thư ở giai đoạn đầu và nếu không duy trì việc kiểm tra định kỳ thì có thể bỏ lỡ giai đoạn vàng để điều trị khỏi hoàn toàn.

Vậy tầm soát như thế nào là sớm?

Tầm soát sớm phải được thực hiện khi cơ thể đang chưa có triệu chứng bệnh, khi những tế bào hình thành khối u ác tính chưa mang lại cảm giác đau trên cơ thể. Để một người khỏe mạnh, chưa có triệu chứng lâm sàng, đi tầm soát sức khỏe định kỳ, cơ sở y tế phải đáp ứng 3 điều rõ ràng.

Thứ nhất, điều quan tâm hàng đầu của họ là kết quả phải chính xác, không được bỏ sót tổn thương, không khiến người bệnh mang thêm lo lắng.

Thứ hai, phải an toàn, nhất là khi họ là người khỏe mạnh đi kiểm tra chứ không phải điều trị bệnh và đảm bảo không lây nhiễm chéo.

Thứ ba, quy trình phải nhanh chóng, không chờ đợi mệt mỏi, đặc biệt trong thời đại ai cũng luôn bận rộn như hiện nay.

TS-BS Matsuoka Yoshinori cũng khuyến cáo rằng: “Phương pháp sử dụng X-quang thường quy và xét nghiệm máu đang được nhiều nơi đưa vào gói vì giá thành rẻ để quảng cáo là ‘tầm soát ung thư’, nhưng đây lại không phải phương pháp đặc hiệu cho phát hiện sớm. Xét nghiệm dấu ấn ung thư sử dụng chủ yếu để theo dõi điều trị ung thư, còn X-quang lại khó phát hiện ung thư sớm hay tiền ung thư”.

Trong khi đó, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh tân tiến như chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể cho kết quả chi tiết và chính xác hơn. Tuy nhiên, chi phí cao, thời gian chụp dài, khó tiếp cận với số đông người Việt. Còn chụp cắt lớp vi tính (CT) được xem là công cụ mạnh mẽ để phát hiện tổn thương giai đoạn sớm, thì lại khiến người dân e ngại vì phơi nhiễm tia X.

Đâu là phương pháp tầm soát hợp lý?

Theo PGS-TS-BS Nguyễn Hải Anh: “Chụp CT giảm liều tia cực thấp đến 97% nhưng được hỗ trợ xử lý hình ảnh của AI. Đây có thể coi là biện pháp hợp lý để dung hòa giữa việc đảm bảo an toàn và phát hiện chính xác tổn thương”.

Ở mô hình tiên tiến này, chụp CT không còn mang nỗi lo tia X, bởi công nghệ hiện đại đã cho phép giảm liều tia tới 97% so với CT thông thường, đạt mức an toàn cho người khỏe mạnh đi tầm soát định kỳ.

Sau khi chụp, hệ thống AI độc quyền của Fujifilm sẽ tự động tái tạo hình ảnh và đánh dấu tổn thương nhỏ chỉ từ 1 mm, những điểm mà mắt thường dễ bỏ qua. Cùng với 400 triệu cơ sở dữ liệu khổng lồ được đào tạo suốt hàng thập kỷ, AI đánh giá được mức độ nghi ngờ lành tính, hay ác tính của từng tổn thương.

Điều này giúp bác sĩ đối chiếu và đưa ra kết luận chính xác, cá nhân hóa theo từng bệnh nhân. Như vậy, mỗi kết quả đều được soi xét kỹ lưỡng 2 lần: một lần bởi AI và một lần bởi bác sĩ chuyên môn.

Đặc biệt, với công nghệ hiện tại tích hợp toàn bộ vào trong quy trình khám, người đến tầm soát sẽ không phải nhịn ăn, không lo chờ đợi, quá trình khám chỉ từ 120 phút. Chi phí cho tầm soát theo mô hình này cũng được thiết kế phù hợp với mức thu nhập bình quân với số đông người Việt Nam.