Những hành vi bị cấm trong quản lý qũy từ thiện tại Việt Nam

Bộ Nội vụ đang dự thảo Nghị định quy định mới thay thế Nghị định 93 và các quy định có liên quan về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện. Nghị định này quy định về tổ chức, hoạt động và quản lý nhà nước về quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thành lập và hoạt động tại Việt Nam. Đối tượng áp dụng nghị định này áp dụng đối với công dân, tổ chức Việt Nam và cá nhân, tổ chức nước ngoài có liên quan.

Dự thảo Nghị định kế thừa những nội dung còn phù hợp của Nghị định số 93/2019/NĐ-CP, Nghị định số 136/2024/NĐ-CP, Nghị định số 128/2025/NĐ-CP và Nghị định số 129/2025/NĐ-CP, đồng thời bổ sung, sửa đổi một số nội dung để phù hợp với chủ trương của Đảng, quy định pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp gồm cấp tỉnh và cấp xã, phù hợp với chủ trương của Đảng và quy định của pháp luật về phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Nghị định cũng sửa đổi quy định về tôn chỉ, mục đích thành lập quỹ, giải thích từ ngữ về quỹ xã hội, quỹ từ thiện; bổ sung quy định về phạm vi hoạt động của quỹ để làm rõ phạm vi hoạt động của các quỹ theo địa giới hành chính gồm: quỹ hoạt động trong phạm vi toàn quốc hoặc liên tỉnh; quỹ hoạt động trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và quỹ hoạt động trong phạm vi xã, phường, đặc khu (Điều 7), phù hợp với chủ trương của Đảng, Luật Chính quyền địa phương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp gồm cấp tỉnh và cấp xã….

Bổ sung quy định về việc cấm việc thành lập, tổ chức các hoạt động của quỹ để thực hiện việc nhận tiền gửi, cho vay, góp vốn đầu tư nhằm để bảo đảm việc các quỹ hoạt động theo đúng tôn chỉ, mục đích và vì mục tiêu phi lợi nhuận.

Cụ thể, theo dự thảo, tại Điều 7 quy định về phạm vi hoạt động của quỹ (theo địa giới hành chính) gồm: quỹ hoạt động trong phạm vi toàn quốc hoặc liên tỉnh; quỹ hoạt động trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi chung là tỉnh); quỹ hoạt động trong phạm vi xã, phường, đặc khu (sau đây gọi chung là xã).

Tại điều quy định, quỹ được thành lập từ các nguồn tài sản hiến, tặng hoặc theo hợp đồng ủy quyền, di chúc mà không tổ chức quyên góp và nhận tài trợ thì hằng năm phải dành tối thiểu 5% tổng số tài sản để tài trợ cho các chương trình, dự án phù hợp với tôn chỉ, mục đích hoạt động của quỹ. Hằng năm, quỹ có trách nhiệm công khai các khoản đóng góp, tài trợ đã tiếp nhận và kết quả sử dụng trên phương tiện thông tin đại chúng trước ngày 31-3.

Đáng chú ý, dự thảo nghị định quy định các hành vi bị nghiêm cấm (Điều 10), trong đó nghiêm cấm lợi dụng việc thành lập và tổ chức, hoạt động của quỹ để thực hiện các hành vi sau:

Hoạt động trái với tôn chỉ, mục đích của quỹ, làm ảnh hưởng đến uy tín của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân, cộng đồng; gây phương hại đến lợi ích quốc gia, an ninh, quốc phòng, khối đại đoàn kết dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Xâm hại đạo đức xã hội, thuần phong, mỹ tục, truyền thống, bản sắc dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo.

Cấm tư lợi, gian dối, thực hiện, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, lập chứng từ không đúng thực tế hoặc thông đồng với tổ chức, cá nhân nhằm trốn thuế, gian lận thuế hoặc vi phạm các quy định khác của pháp luật về tài chính, thuế, kế toán trong quá trình thành lập, hoạt động của quỹ.

Cấm rửa tiền, tài trợ khủng bố và các hoạt động trái pháp luật. Làm giả, tẩy xóa, chuyển nhượng, cho thuê, cho mượn, cầm cố, thế chấp giấy phép thành lập quỹ dưới bất kỳ hình thức nào. Nhận tiền gửi, cho vay, góp vốn đầu tư. Sử dụng ngân sách nhà nước, sử dụng hoặc hỗ trợ tài sản được ngân sách nhà nước giao hoặc có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước để tham gia góp tài sản thành lập quỹ.

Theo lý giải của cơ quan soạn thảo, việc quy định cấm nhận tiền gửi, cho vay, góp vốn đầu tư, theo Luật Tổ chức tín dụng, Luật Ngân hàng Nhà nước thì việc nhận tiền gửi hoặc cho vay là hoạt động kinh doanh tài chính mang tính chất ngân hàng hoặc tín dụng; chỉ các tổ chức tín dụng được cấp phép mới được thực hiện hoạt động nhận tiền gửi, cho vay.

Việc nhận tiền gửi hoặc cho vay là hoạt động kinh doanh tài chính mang tính chất ngân hàng hoặc tín dụng (hoạt động kinh doanh có điều kiện), không phù hợp với tôn chỉ, mục đích hoạt động của quỹ hoạt động xã hội, nhân đạo, từ thiện; có thể dẫn đến thay đổi bản chất phi lợi nhuận của quỹ; tiềm ẩn nguy cơ biến quỹ thành tổ chức tài chính.

Nếu quỹ thực hiện nhận tiền gửi hoặc cho vay, sẽ phát sinh nhiều rủi ro như việc mất khả năng hoàn trả hoặc nợ xấu, gây thiệt hại cho quỹ và người đóng góp; dễ làm ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin của nhà tài trợ, cộng đồng.

Vì vậy, việc quy định không được nhận tiền gửi, cho vay theo quy định tại khoản 6 Điều 10 dự thảo Nghị định là giải pháp bảo đảm an toàn, minh bạch và bền vững trong quản trị tài sản của quỹ.