Việt Nam cần 1,65 triệu tỷ đồng vốn đầu tư công nếu muốn tăng trưởng 10% năm sau

Tại tọa đàm “Đầu tư công – gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026” chiều 23/12, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright nhắc tới vai trò rất lớn của đầu tư công để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế ít nhất 10% từ năm 2026.

Hiện tổng vốn đầu tư toàn xã hội chiếm khoảng 33% GDP. Trong đó, vốn đầu tư công góp khoảng 10%, tương đương 28% cơ cấu tổng vốn đầu tư xã hội. Ông Tuấn nêu kịch bản giả định năm 2026, nếu GDP thực tăng 10% và lạm phát ở mức 4%, quy mô nền kinh tế có thể đạt hơn 14 triệu tỷ đồng theo giá hiện hành.

“Khi đó, theo kế hoạch của Chính phủ nhằm đưa tổng vốn đầu tư xã hội lên mức 40% GDP, chúng ta sẽ cần khoảng 5,8 triệu tỷ đồng, với phần vốn đầu tư công tương đương 1,65 triệu tỷ”, ông Tuấn tính toán. Để so sánh, con số này cao hơn khoảng 1 triệu tỷ đồng so với mức giải ngân đầu tư công năm nay, tính tới giữa tháng 12 (603.602 tỷ đồng).

Theo Bộ Tài chính, giải ngân đầu tư công 2025 hiện đạt 66% kế hoạch Thủ tướng giao. Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn tiến độ giải ngân đang bị ảnh hưởng bởi các nút thắt chính cần giải quyết như giải phóng mặt bằng, tái định cư, thiếu đồng bộ trong hạ tầng kỹ thuật điện, nước, nguồn cung vật liệu xây dựng…

Cùng quan điểm, ông Phan Tấn Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp khoáng sản TP HCM cho rằng vật liệu xây dựng, đặc biệt là vật liệu san lấp, còn gặp phải những nút thắt pháp lý gây cản trở tiến độ của các dự án trọng điểm.

Theo ông, TP HCM và các vùng lân cận có trữ lượng đá xây dựng với tài nguyên được phê duyệt lên đến 1.194 triệu m3, nhu cầu thực tế mỗi năm dao động từ 25 đến 28 triệu m3, nhưng công suất khai thác cấp phép hiện chỉ 17 triệu m3. Ông kiến nghị cơ quan chức năng sớm tăng công suất khai thác.

Trước các thách thức này, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban pháp chế VCCI chỉ ra loạt sửa đổi pháp luật mới đang giúp mở đường cho dòng vốn đầu tư công 2026.

Theo đó, Luật Đất đai được điều chỉnh theo hướng linh hoạt, bổ sung các trường hợp thu hồi đất, rút ngắn thời gian thông báo và áp dụng bảng giá đất mới đơn giản hơn, qua đó tháo gỡ ách tắc cho các dự án lớn và cấp bách.

Luật Đầu tư công 2025 đẩy mạnh phân cấp, trao quyền chủ động cho địa phương và bộ ngành trong điều chỉnh kế hoạch vốn, qua đó giảm xung đột pháp lý và thúc đẩy tiến độ đầu tư công.

“Những thay đổi này đảm bảo các dự án đầu tư công có thể điều chỉnh linh hoạt theo thực tế triển khai mà không phải lặp lại quy trình trình duyệt nhiều cấp như trước đây”, ông Tuấn nhận định.

Ngoài ra, ông cho rằng sự đồng bộ hóa giữa các Luật Đất đai, Xây dựng, Quy hoạch và Đầu tư công giúp các xung đột pháp lý gây cản trở bấy lâu nay sẽ được xử lý dứt điểm.

Bên cạnh quy mô vốn, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn lưu ý bài toán hiệu quả của đầu tư công. Việc này được đo lường qua hệ số ICOR, cho biết cần bao nhiêu đồng vốn để tạo ra một đồng sản lượng tăng thêm. Theo đó, ICOR càng cao thì hiệu quả đầu tư càng thấp.

Tại các nước công nghiệp hóa thành công trước đây, hệ số ICOR dao động 2-3. Trong khi, 15 năm qua, ICOR Việt Nam chưa từng xuống dưới mức 4, cho thấy còn không gian rất lớn để cải thiện hiệu quả đầu tư.

Riêng giai đoạn sau Covid đến nay, ICOR bình quân là 5,85. Ông Tuấn cho rằng nếu hiệu quả sử dụng vốn vẫn duy trì ở mức này thì phải đẩy quy mô đầu tư toàn xã hội lên đến hơn 47% GDP mới có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng 10%. Đây là áp lực lớn với nền kinh tế vì chỉ tăng quy mô thì sẽ giống như “lâu đài cát”, dễ bị ảnh hưởng bởi những cơn sóng biến động vĩ mô.

Thay vào đó, kịch bản khả thi hơn là duy trì mức đầu tư xã hội khoảng 40% GDP nhưng phải quyết liệt cải thiện hiệu quả sở dụng vốn, đưa hệ số ICOR xuống mức dưới 5. Chuyên gia khuyến nghị chuyển trọng tâm quản lý từ ưu tiên tỷ lệ giải ngân sang đánh giá hiệu quả trong suốt vòng đời của dự án.

Nghĩa là, thay vì chỉ nhìn vào số giải ngân hàng năm, các cơ quan quản lý cần chú trọng hơn vào giá trị hiện tại ròng (NPV) về mặt kinh tế của dự án, đảm bảo các quyết định đầu tư dựa trên tính toán khoa học thay vì nhận định cảm tính.

Viễn Thông