Người thường bị chó cắn, nên tiêm vaccine phòng dại thế nào?

BS.CKI Lê Thị Trúc Phương, Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cho biết như trên trong bối cảnh đơn vị tiếp nhận nhiều trường hợp thường xuyên bị chó cắn, đã tiêm hàng chục liều vaccine dại. Như ông Hoàng Trọng Hùng, 69 tuổi, ngụ TP HCM, đã tiêm khoảng 30-40 mũi vaccine từ năm 14 tuổi đến nay. Hôm 8/12, ông tiếp tục tiêm ngừa dại do bị chó cắn, bác sĩ chỉ định tiêm hai mũi vaccine do lần trước đã tiêm đủ mũi theo phác đồ. Trước đó, người phụ nữ 49 tuổi, ở Hà Nội, tiêm 33 mũi dại trong bốn năm do bị chó cắn.

Theo bác sĩ Phương, vaccine và huyết thanh kháng dại là hai biện pháp điều trị dự phòng bệnh duy nhất hiện có. Người bị chó, mèo, cắn hay cào bắt buộc tiêm vaccine để ngăn ngừa virus dại tấn công cơ thể.

Khi nào cần tiêm vaccine dại?

Nếu bị động vật cắn, cào hoặc liếm vào vùng da tổn thương hay niêm mạc, lần đầu tiêm hoặc không nhớ lịch sử tiêm, cần tiêm vaccine theo phác đồ chuẩn: 5 mũi vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28 (tiêm bắp) hoặc 8 mũi vào các ngày 0, 3, 7, 28 (tiêm trong da, mỗi lần hai mũi). Với vết thương nặng, đặc biệt gần thần kinh trung ương hoặc con vật có dấu hiệu dại hoặc không theo dõi được, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm thêm huyết thanh kháng dại cùng vaccine.

Nếu đã tiêm đủ phác đồ dại trước đó hoặc tiêm dự phòng đầy đủ trước phơi nhiễm, khi bị chó mèo cắn cần tiêm hai mũi vào ngày 0 và 3 bằng đường tiêm bắp hoặc tiêm trong da, không cần huyết thanh.

Người chưa tiêm đủ lần trước, chỉ tiêm một mũi hoặc không nhớ rõ lịch, hoặc có suy giảm miễn dịch dù đã tiêm đủ, khi bị chó mèo cắn phải tiêm lại toàn bộ phác đồ và huyết thanh kháng dại nếu bác sĩ yêu cầu.

Trường hợp lần trước dùng vaccine công nghệ cũ sản xuất trên mô não, lần này dùng vaccine thế hệ mới, vẫn phải tiêm lại đầy đủ các mũi.

Tiêm dự phòng vaccine dại

Vaccine dại có thể tiêm phòng trước cho người chưa bị chó mèo cắn nhưng có nguy cơ cao tiếp xúc với virus. Họ gồm: bác sĩ thú y, nhân viên phòng thí nghiệm, người giết mổ, cứu hộ động vật, người sống hoặc du lịch ở vùng có bệnh dại, người nuôi thú cưng và trẻ nhỏ trong gia đình có chó mèo…

Lịch tiêm phòng trước phơi nhiễm gồm ba mũi vào các ngày 0, 7, 21 hoặc 28, tiêm bắp hoặc trong da. Khi bị cắn, cào, liếm, nếu đã tiêm đủ phác đồ trước đó thì chỉ cần tiêm nhắc 2 mũi vào ngày 0 và 3, không cần huyết thanh.

Nhóm nguy cơ cao nên xét nghiệm kháng thể mỗi 6 tháng. Nếu dưới 0,5 IU/ml, cần tiêm nhắc lại. Trường hợp không xét nghiệm, có thể tiêm nhắc sau một năm kể từ khi hoàn thành phác đồ cơ bản và sau đó nhắc mỗi 5 năm/lần.

Bên cạnh tiêm chủng, bác sĩ Phương lưu ý xử trí vết thương theo quy trình chuẩn, không áp dụng mẹo dân gian hoặc chữa bằng thuốc nam. Các bước gồm: rửa sạch vết thương dưới vòi nước chảy trong 15 phút, sát khuẩn bằng cồn 45-70 độ hoặc cồn iốt để làm giảm thiểu lượng virus dại tại vết cắn, chủng ngừa dại càng sớm càng tốt, không khiến vết thương trở nên nghiêm trọng hơn.

Dại là bệnh do virus dại gây ra, khi phát bệnh gần như tử vong 100%. Virus có trong nước bọt động vật nhiễm bệnh như chó, mèo, chuột, cáo, khỉ. Mầm bệnh lây sang người qua vết cắn, cào hoặc liếm vào vết thương hở hay niêm mạc mắt, mũi, miệng. Sau khi xâm nhập, virus nhân lên tại chỗ rồi tấn công hệ thần kinh, di chuyển lên não, tủy sống, gây sợ nước, sợ gió, co giật, rối loạn tri giác, liệt và tử vong.

Thời gian ủ bệnh có thể 7-10 ngày đến nhiều năm tùy vào vị trí và tình trạng vết thương, số lượng virus dại tại vị trí cắn, hệ miễn dịch của bệnh nhân. Vết cắn càng nặng như sâu, nhiều vết, càng gần hệ thần kinh trung ương như đầu, mặt, cổ, ngón tay, ngón chân, bệnh tiến triển càng nhanh.

Cục Chăn nuôi và Thú y, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ghi nhận 9 tháng đầu năm có 58 ca tử vong do dại tại 18 tỉnh, thành. Trung bình mỗi năm, Việt Nam có 75 ca tử vong do dại, khoảng 400.000 người phải điều trị dự phòng bằng vaccine và huyết thanh kháng dại, chi phí ước tính hơn 300 tỷ đồng.

Diệu Minh