Tàu Blue Ghost của Firefly Aerospace đổ bộ thành công lên Mặt Trăng

Ấn Độ lần đầu ghép nối tàu vũ trụ ngoài không gian

Hai vệ tinh thuộc SpaDeX – thí nghiệm ghép nối không gian của Tổ chức Nghiên cứu Vũ trụ Ấn Độ (ISRO), liên kết với nhau trên quỹ đạo ngày 15/1. Thành công này đưa Ấn Độ trở thành quốc gia thứ tư trên thế giới thực hiện được kỹ thuật ghép nối ngoài không gian, sau Liên Xô, Mỹ, Trung Quốc. Đây đều là các cường quốc vũ trụ – vị thế mà Ấn Độ đang hướng tới.

Theo ISRO, công nghệ ghép nối ngoài không gian rất cần thiết cho tham vọng của nước này như tiến hành các nhiệm vụ Mặt Trăng, mang mẫu vật từ Mặt Trăng về Trái Đất, xây dựng và vận hành Trạm Bharatiya Antariksh (BAS) – trạm vũ trụ quay quanh Trái Đất dự kiến được lắp ráp khoảng năm 2035. Công nghệ này rất thiết yếu khi cần phóng tên lửa nhiều lần để đạt được các mục tiêu nhiệm vụ chung.

Nữ phi hành gia phá kỷ lục đi bộ không gian

Chuyến du hành vũ trụ kéo dài ngoài dự kiến của nữ phi hành gia NASA Suni Williams đã giúp bà lập kỷ lục mới. Năm ngoái, Williams cùng đồng nghiệp Butch Wilmore bay lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) bằng tàu Starliner của Boeing. Tuy nhiên, con tàu gặp trục trặc khiến chuyến đi dự kiến kéo dài 10 ngày của họ trở thành 9 tháng. Cuối cùng, bộ đôi trở về Trái Đất cùng hai phi hành gia khác bằng tàu Crew Dragon của SpaceX vào tháng 3 năm nay.

Trong thời gian ở lại ISS, Williams thực hiện hai chuyến đi bộ vào ngày 16/1 và 30/1, nâng tổng thời gian đi bộ ngoài không gian của bà lên 62 giờ 6 phút, nhiều hơn 1 giờ 45 phút so với kỷ lục trước đó của nữ phi hành gia NASA Peggy Whitson. Kỷ lục chung với cả nam và nữ là 82 giờ 22 phút, do phi hành gia Nga Anatoly Solovyev nắm giữ.

Tàu tư nhân lần đầu đổ bộ Mặt Trăng thành công

Ngày 2/3, tàu đổ bộ Blue Ghost của công ty Mỹ Firefly Aerospace làm nên lịch sử khi trở thành tàu vũ trụ tư nhân đầu tiên hạ cánh hoàn toàn thuận lợi xuống bề mặt Mặt Trăng. Năm ngoái, công ty Mỹ Intuitive Machines đã làm được điều này, nhưng tàu đổ bộ Odysseus khi đó bị đổ nghiêng sang bên.

Blue Ghost, vốn hoạt động bằng năng lượng Mặt Trời, “chết” vào ngày 16/3 sau khi Mặt Trời lặn trên Mặt Trăng, kết thúc hai tuần làm nhiệm vụ thành công. Con tàu đã truyền về Trái Đất tổng cộng 119 GB dữ liệu, bao gồm 51 GB thông tin khoa học, trước khi tắt hẳn.

Nhiệm vụ Blue Ghost nằm trong chương trình Dịch vụ Tải trọng Mặt Trăng Thương mại (CLPS) của NASA. Nhiều nhiệm vụ CLPS do công ty Firefly Aerospace, Intuitive Machines, Astrobotic và một số công ty khác đảm nhận cũng dự kiến triển khai trong thời gian tới, mở ra nhiều cơ hội hơn cho nghiên cứu khoa học và các hoạt động thám hiểm của con người trên Mặt Trăng, thậm chí khả năng định cư trong tương lai.

Phóng tàu chở người đầu tiên bay qua các cực Trái Đất

10 sự kiện khoa học vũ trụ nổi bật năm 2025

Ngày 31/3, tàu Crew Dragon của SpaceX đưa 4 phi hành gia tư nhân lên quỹ đạo theo Fram2 – nhiệm vụ chở người thứ 17 của SpaceX. Tàu chở người bay vòng quanh Trái Đất qua các cực, điều chưa từng diễn ra trong lịch sử. Phi hành đoàn Fram2, do tỷ phú kiêm nhà tài trợ Chun Wang chỉ huy, thực hiện hàng chục thí nghiệm khoa học chuyến bay kéo dài 3,5 ngày, quan sát vùng cực băng giá từ những góc nhìn chưa từng có.

Nhiều vệ tinh đã bay qua các cực, nhưng NASA và các cơ quan vũ trụ khác thường tránh quỹ đạo vùng cực khi phóng tàu chở người. Một lý do là chuyển động quay của Trái Đất khiến tàu tốn nhiều năng lượng hơn để tiếp cận khu vực này. Ngoài ra, bay qua các cực cũng khiến phi hành gia tiếp xúc với mức độ bức xạ cao hơn và gây ra những thách thức về liên lạc.

Cặp vệ tinh châu Âu tạo nhật thực nhân tạo đầu tiên

Nhiệm vụ Proba-3 – gồm hai vệ tinh Coronagraph và Occulter của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), phóng lên quỹ đạo Trái Đất tháng 12 năm ngoái – đặt mục tiêu tạo ra nhật thực nhân tạo đầu tiên. Ngày 23/5, bộ đôi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ khi bay theo đội hình chính xác: một vệ tinh đóng vai trò như Mặt Trăng che khuất Mặt Trời, vệ tinh còn lại hướng kính viễn vọng về phía Mặt Trời để chụp ảnh vành nhật hoa – lớp ngoài cùng của khí quyển ngôi sao này.

Proba-3 cho phép giới khoa học nghiên cứu vành nhật hoa siêu nóng, vốn dễ quan sát hơn trong nhật thực toàn phần. Việc quan sát vành nhật hoa giúp hiểu rõ những hiện tượng như gió Mặt Trời và phun trào vành nhật hoa (CME), có thể làm gián đoạn hệ thống điện và liên lạc trên Trái Đất.

Trung Quốc phóng tàu lấy mẫu “vệ tinh giả” của Trái Đất

Ngày 29/5, Trung Quốc phóng tàu Thiên Vấn 2 trong nhiệm vụ thu thập mẫu vật tiểu hành tinh đầu tiên của nước này. Thiên Vấn 2 có hai mục tiêu. Đầu tiên là thu thập mẫu vật từ tiểu hành tinh 2016 HO3 hay Kamo’oalewa, thiên thể nhiều khả năng là một mảnh vỡ từ Mặt Trăng, trở thành “vệ tinh giả” gần Trái Đất. Bay xung quanh và hạ cánh trên thiên thể nhỏ như vậy rất phức tạp, khiến nhiệm vụ này vừa thú vị vừa rủi ro. Sau khi mang mẫu vật về Trái Đất năm 2027, con tàu sẽ tiếp tục bay đến nghiên cứu 311P/Pan-STARRS, tiểu hành tinh có đuôi bụi giống sao chổi.

Việc nghiên cứu và lấy mẫu Kamo’oalewa có thể giúp các nhà thiên văn xác định liệu thiên thể này thực sự có nguồn gốc từ Mặt Trăng hay không. Nhiệm vụ Thiên Vấn 2 cũng giúp làm sáng tỏ nguy cơ thiệt hại nếu tiểu hành tinh đâm vào Trái Đất. Ngoài ra, dữ liệu thu thập từ nhiệm vụ có thể hữu ích cho nghiên cứu về các thiên thể trong hệ Mặt Trời như Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất, Sao Hỏa và vành đai tiểu hành tinh.

Tên lửa Starship hai lần bay thử nghiệm thành công

Starship, hệ thống phóng tái sử dụng do SpaceX chế tạo, thực hiện 5 chuyến bay thử nghiệm trong năm nay. Ba chuyến bay đầu tiên gặp nhiều trục trặc với ít nhất một trong hai tầng tên lửa bị tổn hại. Tuy nhiên, hai chuyến bay gần nhất diễn ra vào tháng 8 và tháng 10 thành công tốt đẹp. Trong cả hai nhiệm vụ, tầng đẩy bên dưới Super Heavy trở về Trái Đất và hạ cánh chính xác tại Vịnh Mexico. Tầng trên Starship bay lên không gian, triển khai phiên bản mô phỏng của vệ tinh Starlink và đáp xuống Ấn Độ Dương.

Starship cao hơn 120 m, là tên lửa lớn và mạnh nhất lịch sử. Tên lửa khổng lồ này được phát triển để đưa con người lên Mặt Trăng và Sao Hỏa, nhưng vẫn cần vượt qua nhiều thách thức trước khi chính thức đi vào hoạt động. Ví dụ, nó cần lên đến quỹ đạo và chứng minh năng lực tiếp nhiên liệu cho tầng trên ngoài không gian, điều cần thiết cho mọi nhiệm vụ Mặt Trăng và Sao Hỏa.

Trung Quốc lần đầu giải cứu khẩn cấp phi hành gia

Phi hành đoàn Thần Châu 20, làm việc trên trạm vũ trụ Thiên Cung từ ngày 24/4 và dự kiến trở về Trái Đất ngày 5/11, phải lùi lịch bay khi phát hiện vết nứt nhỏ ở cửa sổ của khoang tàu do va chạm với rác vũ trụ. Họ phải đợi thêm 9 ngày, sau đó “hồi hương” an toàn bằng phương tiện khác – tàu Thần Châu 21, cập bến trạm Thiên Cung ngày 31/10.

Điều này khiến phi hành đoàn Thần Châu 21 rơi vào tình cảnh bấp bênh vì không còn tàu nào để bay về nếu sự cố xảy ra trên trạm. May mắn là họ không phải đợi lâu. Ngày 25/11, Trung Quốc phóng thành công tàu Thần Châu 22 không người lái lên Thiên Cung để làm “xuồng cứu sinh”, đồng thời đưa họ trở về khi hoàn thành nhiệm vụ vào năm sau. Chiến dịch giải cứu gây chú ý lớn khi lần đầu tiên chứng minh năng lực phóng tàu khẩn cấp của Trung Quốc.

Tên lửa tái sử dụng New Glenn lần đầu hạ cánh

Tên lửa tái sử dụng của Blue Origin lần đầu đáp thành công

Ngày 13/11, tầng thứ nhất của tên lửa New Glenn lần đầu hạ cánh thẳng đứng xuống tàu Jacklyn trên Đại Tây Dương, đưa Blue Origin trở thành công ty thứ hai trong lịch sử thu hồi tên lửa trong một chuyến bay thực sự, chỉ sau SpaceX. New Glenn cũng hoàn thành nhiệm vụ chính của chuyến bay là đưa hai tàu thăm dò Sao Hỏa Escapade lên không gian cho NASA.

New Glenn là tên lửa tái sử dụng hai tầng cao 98 m. Với khả năng chở 50 tấn lên quỹ đạo Trái Đất thấp (LEO), nó có sức mạnh gần bằng tên lửa hạng nặng Falcon Heavy của SpaceX. Theo thiết kế, tầng thứ nhất của New Glenn có khả năng thực hiện ít nhất 25 chuyến bay. Thành tựu mới đưa mẫu tên lửa này tiến gần hơn tới mục tiêu thực hiện các hợp đồng vận chuyển giá trị lớn cho Lực lượng Vũ trụ Mỹ và Văn phòng Trinh sát Quốc gia Mỹ.

Hai tên lửa tái sử dụng của Trung Quốc hạ cánh thất bại

Ngày 3/12, tên lửa hai tầng cao 66 m Zhuque-3 của công ty Trung Quốc LandSpace lần đầu cất cánh từ Trung tâm Phóng Vệ tinh Tửu Tuyền nhằm thử nghiệm khả năng tái sử dụng. Tên lửa lên tới quỹ đạo thành công và khoảng 8 phút sau khi cất cánh, tầng thứ nhất quay trở về, cố gắng đáp xuống vị trí cách Tửu Tuyền 390 km. Tuy nhiên, nỗ lực này thất bại khi tầng tên lửa bốc cháy và đâm xuống rìa bệ đáp.

Ngày 23/12, tên lửa Trường Chinh 12A cao 62 m do Viện Công nghệ Du hành vũ trụ Thượng Hải thuộc Tập đoàn Công nghệ và Khoa học Hàng không vũ trụ Trung Quốc (CASC) thiết kế, cất cánh từ Trung tâm Phóng Vệ tinh Tửu Tuyền. Trong khi tầng thứ hai của tên lửa lên tới quỹ đạo chỉ định, việc thu hồi tầng đầu tiên để phục vụ mục đích tái sử dụng thất bại.

Những năm qua, Trung Quốc đã phóng hàng chục tên lửa đưa vệ tinh lên quỹ đạo nhưng vẫn chưa thử nghiệm thành công tên lửa tái sử dụng, vốn đòi hỏi tầng đẩy lớn hơn bên dưới phải quay về và hạ cánh. Nếu làm chủ được công nghệ này, Trung Quốc có thể giảm chi phí và tăng tần suất phóng tên lửa, giúp việc đưa vệ tinh vào không gian trở nên dễ dàng hơn.

Thu Thảo tổng hợp