16 tuổi, học lái xe thì được, chưa nên có bằng lái xe?

Bộ Xây dựng nói rằng các em có thể học lái xe nhưng chưa đủ tuổi để cấp giấy phép lái xe theo luật Việt Nam và thông lệ quốc tế. Còn học sinh, phụ huynh, giáo viên và các chuyên gia nói gì về chuyện này?

* Chị Nguyễn Ngọc Lan Đình (phường Long Xuyên, tỉnh An Giang):

Nhiều học sinh đã chạy xe máy đi học, đi chơi

Hiện nay chương trình học ở các trường THCS, THPT đã có nhiều kiến thức, chương trình học về pháp luật, Luật Giao thông đường bộ, văn hóa đi đường.

Đa số trẻ em từ 15 tuổi đã đạt chiều cao từ 1,5-1,6m, đủ điều kiện về thể chất để tham gia giao thông. Thiếu niên từ 16 tuổi đủ điều kiện để lái xe máy phân khối nhỏ.

Nếu các con được học qua một khóa dạy điều khiển xe máy bài bản thì có thể lái xe trên đường an toàn.

Cần thiết kế chương trình dạy lái xe máy phù hợp lứa tuổi 16-18. giấy phép lái xe cấp cho thiếu niên độ tuổi này là loại có điều kiện, giới hạn loại phương tiện và dung tích xilanh phù hợp.

Nếu học sinh được học lái xe bài bản, được cấp giấy phép lái xe, các em lái xe an toàn hơn, phụ huynh cũng yên tâm hơn.

* Thạc sĩ Nguyễn Viết Đăng Du (giáo viên Trường THPT Lê Quý Đôn, phường Xuân Hòa, TP.HCM):

Dạy luật kỹ hơn thay vì cấp giấy phép lái xe cho trẻ

Kinh nghiệm theo dõi học sinh nhiều năm, tôi thấy dù các em 16 tuổi có thể lực và trí tuệ tốt nhưng khả năng ứng xử tình huống khi tham gia giao thông chưa tốt. Các em có giấy phép lái xe rồi mà gây tai nạn giao thông hay gây thiệt hại ngoài đường thì các em cũng chưa thể chịu trách nhiệm bồi thường khi có thiệt hại.

Năm 16 tuổi, các em thi giấy phép lái xe, đến 18 tuổi các em lại thi thêm một lần nữa để lấy giấy phép lái xe chính thức, vậy có cần thiết không?

Thay vì cấp giấy phép lái xe cho trẻ đủ 16 tuổi thì nên đưa chương trình giảng dạy Luật Giao thông đường bộ vào trường học. Chương trình này được xem là chính khóa, giảng dạy bài bản và có lấy điểm kiểm tra, có thực hành để đạt được hiệu quả thực tế.

* Thạc sĩ tâm lý Trần Thị Huyền (Trường ĐH An Giang):

Cho học lái xe nhưng chưa nên cấp giấy phép

Theo Tổ chức Y tế thế giới, vị thành niên là giai đoạn từ 10-19 tuổi, thời kỳ chuyển tiếp đặc biệt quan trọng từ ấu thơ sang trưởng thành, với những biến đổi mạnh mẽ và phức tạp về thể chất, tâm lý và xã hội.

16 tuổi, thời điểm thể chất đã phát triển khá mạnh nhưng khả năng tự điều chỉnh hành vi, kiểm soát cảm xúc và đánh giá rủi ro vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Đây cũng là giai đoạn dễ xuất hiện các rối nhiễu tâm lý hơn so với nhiều lứa tuổi khác.

Thanh thiếu niên 16 tuổi có thể đủ khả năng điều khiển phương tiện, song năng lực ra quyết định trong các tình huống phức tạp (đặc biệt trong môi trường giao thông nhiều áp lực) vẫn chưa thực sự ổn định.

Thiếu niên ở tuổi này phát triển chưa hoàn chỉnh các chức năng tâm lý bậc cao như kiểm soát xung động, cân nhắc hậu quả và ý thức chịu trách nhiệm xã hội đối với hành vi của bản thân. Các em dễ bị chi phối bởi cảm xúc, bạn bè và các yếu tố hoàn cảnh tức thời.

Tôi không ủng hộ hạ độ tuổi thi và cấp giấy phép lái xe xuống 16 tuổi như cấp giấy phép lái xe cho người trưởng thành. Theo tôi, có thể cho phép học lái và huấn luyện kỹ năng, nâng cao nhận thức rủi ro sớm. Việc cấp giấy phép lái xe chính thức nên đợi đến tuổi trưởng thành.

* Luật sư Trần Minh Hùng (Đoàn luật sư TP.HCM):

Cấp giấy phép lái xe kèm theo cam kết của cha mẹ

Hiện học sinh THCS và THPT sử dụng xe gắn máy dưới 50cm³ và xe đạp điện để đi học khá phổ biến. Quy định hiện hành không yêu cầu giấy phép lái xe đối với các loại xe này. Điều này đang tiềm ẩn nguy cơ tai nạn do thiếu kiến thức pháp luật, kỹ năng điều khiển phương tiện và ý thức chấp hành Luật Giao thông.

Vấn đề đặt ra không phải là có cấp giấy phép lái xe lái xe cho các em chưa đủ tuổi trưởng thành hay không mà là cần quản lý như thế nào và quản lý bằng (công cụ pháp luật) gì.

Người dưới 18 tuổi chưa có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015. Khi các em gây tai nạn, cha mẹ hoặc người giám hộ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Do đó nếu cấp giấy phép lái xe cho người dưới 18 tuổi phải kèm theo cam kết bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ, đồng thời bắt buộc mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự nhằm bảo đảm khả năng khắc phục hậu quả.

giấy phép lái xe đối với người dưới 18 tuổi nên có thời hạn ngắn, gắn với độ tuổi, có thể tích hợp, kết nối dữ liệu với nhà trường, gia đình và cơ quan quản lý giao thông. Trường hợp người lái xe vi phạm nhiều lần hoặc gây tai nạn nghiêm trọng, cơ quan có thẩm quyền có thể thu hồi giấy phép, tạm thời cấm điều khiển phương tiện.

* Đại tá Nguyễn Văn Trường (Trưởng Phòng cảnh sát giao thông, Công an tỉnh An Giang):

Nguy cơ gia tăng tai nạn giao thông

Theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2025, độ tuổi tối thiểu để được cấp giấy phép lái xe mô tô là từ đủ 18 tuổi.

Quy định này được xây dựng trên cơ sở đánh giá toàn diện về mức độ phát triển thể chất, tâm sinh lý, khả năng nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật và trách nhiệm pháp lý của người điều khiển phương tiện cơ giới.

Việc cấp giấy phép lái xe ở độ tuổi từ 16 còn tiềm ẩn nguy cơ gia tăng tai nạn giao thông.

Việc xem xét cho phép học sinh 16 đến dưới 18 tuổi được học, sát hạch và cấp giấy phép lái xe sẽ dẫn đến yêu cầu phải hình thành thêm một hạng giấy phép lái xe mới dành riêng cho nhóm này.

Điều này không chỉ làm phức tạp hệ thống phân hạng giấy phép lái xe mà còn không phù hợp với xu thế quản lý giấy phép lái xe của nhiều quốc gia trên thế giới, vốn đang hướng tới đơn giản hóa, thống nhất và chuẩn hóa hệ thống giấy phép lái xe, tạo thuận lợi cho việc công nhận, chuyển đổi và hội nhập quốc tế.

Cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường tuyên truyền, giáo dục pháp luật về trật tự, an toàn giao thông cho học sinh, khuyến khích sử dụng phương tiện phù hợp với độ tuổi.

* Thẩm phán Lê Thiết Hùng:

Người lái xe phải có đủ năng lực chịu trách nhiệm

Cha, mẹ và cả bản thân các em cần thay đổi tư duy: lái xe không phải là quyền mặc định khi đến tuổi, mà là “đặc quyền có điều kiện” dành cho người đã qua đào tạo, có đủ kỹ năng, có năng lực chịu trách nhiệm về hành vi, quyết định của mình.

Hiện học sinh từ đủ 16 tuổi được điều khiển xe máy dưới 50cm³ nhưng các em lại không qua bất kỳ quy trình đào tạo, sát hạch hay cấp chứng chỉ chính thức nào về kỹ năng và pháp luật giao thông. Đây chính là một “khoảng trống pháp lý” đầy rủi ro. Đã có những phiên tòa hình sự đáng tiếc khi phụ huynh bị truy tố vì “giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện”.

Lái xe không chỉ là một kỹ năng cơ học, đó là một hành vi pháp lý. Người học lái xe cần phải học cách làm chủ bản thân trước cám dỗ của tốc độ, cách điều khiển “xung động nội tâm”, cách hành động gắn với trách nhiệm.

Kỹ năng lái xe cần đưa vào chương trình chính khóa của giáo dục chính quy vì nó là kỹ năng cơ bản mà người trưởng thành nào cũng sử dụng. Học sinh không chỉ học cách vặn tay ga mà còn phải hiểu các biển báo, quy tắc ưu tiên và quyền ưu tiên của người khác trên đường phố.

Việc đưa dạy lái xe và áp dụng các thử thách pháp lý vào trường học không phải là một sự áp đặt mà là sự bảo vệ. Đó là cách chúng ta tạo ra một “hành lang an toàn” để các em tự tin bước vào đời mà không vướng phải những sai lầm pháp lý đáng tiếc.

Ở một số nước, 16 tuổi được lái xe với nhiều giám sát

Về độ tuổi tối thiểu được cấp giấy phép lái xe, các nước trên thế giới chia thành hai nhóm: một số nước cấp giấy phép lái xe từ 16 tuổi với những điều kiện nghiêm ngặt, trong khi phần lớn vẫn kiên trì giữ mốc 18 tuổi vì an toàn giao thông.

Mỹ cho phép người từ 16 tuổi có thể được cấp giấy phép lái xe ô tô nhưng không phải được lái tự do. Quốc gia này có cơ chế giấy phép lái xe theo từng giai đoạn: người học lái sẽ thi lấy giấy phép lái xe tập lái có giám sát, sau đó đến giai đoạn giấy phép trung gian. Giai đoạn có giấy phép trung gian, người lái xe bị hàng loạt hạn chế như cấm lái ban đêm, giới hạn số hành khách trẻ tuổi đi cùng. Sau một thời gian nhất định, người có giấy phép trung gian mới được cấp bằng đầy đủ.

Một số quốc gia khác như Canada, Úc, Colombia, Cameroon, Saudi Arabia hay Zambia cũng quy định độ tuổi lái xe tối thiểu là 16. Đặc biệt, ở một số khu vực của Canada và Mỹ, thanh thiếu niên có thể bắt đầu lái xe từ 14 tuổi dưới sự giám sát của cha mẹ.

Ở Vương quốc Anh, Hungary, Malaysia, Indonesia, Ireland, Greenland, thiếu niên 17 tuổi được phép lái xe. Philippines cấp giấy phép lái xe riêng cho học sinh 17 tuổi nếu biết chữ, sức khỏe tốt, hoàn thành khóa học lý thuyết lái xe 15 tiếng. Áo đào tạo thiếu niên lái xe lúc 15 tuổi rưỡi. Người đã qua lớp đào tạo này thì đến 17 tuổi được lái xe có người giám sát.

Phần lớn các quốc gia châu Âu, châu Á và nhiều nước phát triển khác vẫn yêu cầu công dân phải đủ 18 tuổi mới được cấp giấy phép lái xe. Theo quy định mới của Liên minh châu Âu (EU), người mới lái xe phải trải qua giai đoạn thử thách tối thiểu hai năm. EU cũng khuyến khích các nước thành viên giữ tuổi lái xe tối thiểu là 18 trước khi cấp phép không hạn chế.

Nhật Bản chỉ cấp giấy phép lái xe ô tô cho người đủ 18 tuổi vượt qua các kỳ thi lý thuyết và thực hành nghiêm ngặt. Trung Quốc quy định người đủ 18 tuổi trở lên mới được thi lái xe (xe con, xe tự động nhỏ và xe mô tô nhẹ).

Kinh nghiệm từ các quốc gia cho thấy vấn đề không nằm ở con số 16 hay 18 tuổi mà ở cách hệ thống pháp luật quản lý rủi ro. Những nước cho phép lái xe sớm đều xây dựng cơ chế kiểm soát chặt, trong khi đa số quốc gia khác lựa chọn mốc 18 tuổi như một ngưỡng an toàn chung. Mọi điều chỉnh về độ tuổi lái xe đều cần đặt trong tổng thể an toàn giao thông, trách nhiệm pháp lý và cam kết quốc tế.