Mua bán -sáp nhập thế hệ mới: Cơ hội lột xác cho công ty Việt

Trước mục tiêu GDP bình quân đầu người Việt Nam đạt 5.500 USD trong năm 2026, nhà đầu tư ngoại đã rốt ráo săn tìm “tài sản chất lượng” để đón đầu sức mua mới. PLO đã trao đổi với ông Đinh Thế Anh, Thành viên điều hành, Trưởng bộ phận Tài chính Doanh nghiệp tại KPMG Việt Nam, về triển vọng thị trường M&A giai đoạn tới.

Niềm tin quay lại với những thương vụ lớn

– Phóng viên: Thưa ông, nhìn lại toàn cảnh bức tranh thị trường M&A tại Việt Nam trong năm 2025, mặc dù số liệu tổng quan cho thấy đà giảm vẫn tiếp diễn so với năm 2023 và 2024, nhưng liệu chúng ta có thể tìm thấy những điểm sáng tích cực nào đáng chú ý để kỳ vọng vào sự khởi sắc hay không?

+ Ông Đinh Thế Anh – KPMG Việt Nam: Đúng là số liệu năm 2025 cho thấy quy mô thị trường vẫn tiếp tục xu hướng giảm. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy đã xuất hiện những điểm sáng quan trọng, đặc biệt là sự công bố liên tiếp của các thương vụ lớn trong những tháng gần đây.

Điển hình có thể kể đến giao dịch hợp tác chiến lược giữa Tập đoàn Thiên Long và đối tác Nhật Bản, hay thương vụ một tập đoàn tài chính Nhật Bản mua lại một công ty bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam.

Sự xuất hiện trở lại của các giao dịch quy mô lớn này là tín hiệu rõ ràng cho thấy niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế đang bắt đầu quay trở lại với thị trường Việt Nam sau một thời gian dài quan sát.

– Theo quan sát và phân tích của ông, đâu là những rào cản vĩ mô hay vấn đề cụ thể của nền kinh tế trong năm qua đã tác động trực tiếp, khiến tổng giá trị các thương vụ chững lại và tâm lý nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn?

+ Nếu nhìn về năm 2025, chúng ta có thể chia thành hai giai đoạn. Sáu tháng đầu năm, thị trường chịu ảnh hưởng kép từ những thách thức (challenges) của kinh tế toàn cầu và sức mua nội địa chưa có dấu hiệu phục hồi. Hai yếu tố này làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư, dẫn đến việc hàng loạt giao dịch bị trì hoãn hoặc tạm dừng. Số lượng giao dịch thành công trong nửa đầu năm là rất khiêm tốn.

Tuy nhiên, sang nửa cuối năm, bức tranh đã rõ ràng hơn. Các nhà đầu tư bắt đầu nhận diện rõ hơn các tác động từ rủi ro địa chính trị và chuỗi cung ứng toàn cầu lên khu vực châu Á cũng như Việt Nam. Niềm tin dần phục hồi khi họ nhận thấy “sức đề kháng” của nền kinh tế Việt Nam tốt hơn dự báo và các tác động tiêu cực không nghiêm trọng như lo ngại ban đầu.

Một điểm nhấn quan trọng khác liên quan đến chính sách thuế. Hồi tháng 4-2025, thị trường từng lo ngại về một mức thuế suất mới có thể lên tới 46%, nhưng sau đó mức công bố chính thức chỉ còn 20%. So với các quốc gia cạnh tranh trong khu vực Đông Nam Á (thường chịu mức thuế quanh 19%), con số này giúp Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh, giải tỏa tâm lý e ngại và củng cố niềm tin cho dòng vốn ngoại.

Thị trường của “người mua” và áp lực chứng minh giá trị

– Trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động như vậy, tâm lý của các nhà đầu tư quốc tế cũng như những yêu cầu khắt khe mà họ đặt ra đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình thẩm định và đàm phán đã có sự thay đổi rõ rệt như thế nào, thưa ông?

+ Hai năm qua là giai đoạn điển hình của “thị trường người mua”. Nghĩa là bên mua có quyền tìm hiểu kỹ hơn, yêu cầu hệ thống dữ liệu chi tiết hơn và thời gian thẩm định kéo dài hơn.

Thách thức lớn nhất đối với bên bán hiện nay là phải chứng minh được biên lợi nhuận cao và khả năng tăng trưởng bền vững trong bối cảnh sức mua chung đang suy giảm. Việc thuyết phục nhà đầu tư tin vào tiềm năng của doanh nghiệp khó khăn hơn nhiều so với khi thị trường đang trong đà tăng trưởng nóng. Do đó, thời gian để chốt một thương vụ hiện nay kéo dài hơn hẳn và đòi hỏi sự kiên nhẫn cũng như minh bạch cao độ từ phía doanh nghiệp Việt.

– Ở chiều ngược lại, đối với bên bán là các doanh nghiệp trong nước, sau một thời gian dài thị trường trầm lắng và khó khăn, nhu cầu M&A cũng như kỳ vọng của họ về mức định giá và các điều khoản giao dịch hiện nay đã có sự điều chỉnh thực tế hơn chưa?

+ Sau hơn hai năm thị trường suy giảm cả về giá trị lẫn số lượng (volume), nhiều chủ doanh nghiệp muốn bán vốn nhưng chưa gặp được mức giá kỳ vọng. Đến năm 2025, tâm lý người bán đã có sự thay đổi rõ rệt.

Sau giai đoạn chờ đợi vào các năm 2023-2024 với hy vọng giá sẽ lên, nhiều chủ doanh nghiệp nhận thấy cần phải thực tế hơn để đảm bảo các yếu tố cơ hội và hiệu quả tài chính. Họ bắt đầu chấp nhận đánh đổi, đưa mức định giá về vùng hợp lý hơn. Nhờ đó, cung và cầu đã bắt đầu “gặp nhau”, các rào cản về giá dần được tháo gỡ, giúp các giao dịch được khơi thông trở lại.

Cột mốc GDP 5.000 USD và làn sóng M&A thế hệ mới

– Bước sang năm 2026, với những tín hiệu tích cực từ nửa cuối năm 2025, ông hình dung bức tranh thị trường M&A sẽ diễn biến theo chiều hướng nào và đâu là những động lực chính thúc đẩy sự hồi phục của thị trường trong giai đoạn tới?

+ Chúng tôi nhận định thị trường M&A năm 2026 sẽ hồi phục, nhưng vẫn sẽ là thị trường mà người mua nắm quyền lựa chọn. Dòng vốn sẽ tập trung mạnh vào các “tài sản chất lượng cao” – tức là các công ty có nền tảng tốt, dòng tiền khỏe trong các ngành hàng thiết yếu và tiêu dùng.

Một bước ngoặt lớn là GDP bình quân đầu người của Việt Nam dự kiến vượt mức 5.000 USD vào năm 2026. Theo quy luật kinh tế, khi vượt qua ngưỡng này, cấu trúc chi tiêu của người dân sẽ thay đổi mạnh mẽ, chuyển dịch sang các nhu cầu cao hơn như bảo hiểm, chăm sóc sức khỏe và trải nghiệm sống.

Đây là lý do các nhà đầu tư nước ngoài đang rốt ráo thâu tóm các doanh nghiệp trong lĩnh vực này để đón đầu làn sóng tiêu dùng mới.

– Ông có nhắc đến sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng và cấu trúc thị trường, vậy cụ thể sự dịch chuyển giữa kênh truyền thống và thương mại điện tử đang tạo ra những cơ hội M&A cụ thể nào cho khối doanh nghiệp nội địa?

+ Chúng tôi nhìn thấy một sự thay đổi mang tính căn bản trong ngành bán lẻ và tiêu dùng. Tỷ trọng của kênh online (thương mại điện tử) đang chiếm thị phần ngày càng lớn.

Điều thú vị là nhiều tập đoàn đa quốc gia rất mạnh về kênh truyền thống nhưng lại thiếu kỹ năng và sự linh hoạt để vận hành trên nền tảng số. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp nội địa lại rất am hiểu thị trường online và hành vi người tiêu dùng trẻ.

Đây là cơ hội lớn để các doanh nghiệp Việt trở thành mục tiêu săn đón của các “ông lớn” muốn lấp đầy khoảng trống này. Để nắm giữ thị phần online, con đường ngắn nhất cho các tập đoàn nước ngoài là M&A các doanh nghiệp địa phương đang làm tốt mảng này.

Minh bạch hóa: Chìa khóa gọi vốn thành công

– Để có thể hấp dẫn được dòng vốn đầu tư chất lượng (FDI) và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải chuẩn bị tâm thế cũng như hoàn thiện hệ thống quản trị, báo cáo và vận hành như thế nào để đạt chuẩn quốc tế?

+ Theo tôi, cần có đơn vị tư vấn với bộ phận hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng sự sẵn sàng trước mỗi thương vụ M&A. Với các giao dịch giá trị lớn từ 20-30 triệu USD trở lên, nhà đầu tư đòi hỏi rất khắt khe về 3 chuẩn mực: Tuân thủ pháp lý/kế toán, Hệ thống quản trị và Hệ thống báo cáo.

Doanh nghiệp Việt cần chứng minh được rằng công ty được vận hành dựa trên hệ thống dữ liệu minh bạch, khoa học chứ không phải bằng ý chí chủ quan hay cảm tính của người chủ. Nói ngắn gọn, quyết định phải dựa trên số liệu.

Ngoài ra, vì nhiều chủ doanh nghiệp Việt chưa từng có kinh nghiệm bán vốn, họ cần chuẩn bị tâm lý cho một quá trình giao dịch phức tạp, có thể kéo dài từ 9 tháng đến 1 năm, và cần có đơn vị tư vấn đồng hành sát sao để làm quen với các điều khoản quốc tế.

– Cuối cùng, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng hiện nay, ông đánh giá như thế nào về xu hướng các doanh nghiệp Việt chủ động tìm kiếm đối tác ngoại; liệu đây có phải là dấu hiệu cho thấy tư duy của các chủ doanh nghiệp đã cởi mở hơn trong việc “bán mình” để lớn mạnh?

+ Dù công việc của tôi là tư vấn M&A, tôi luôn kỳ vọng các doanh nghiệp Việt xem việc gọi vốn là tìm kiếm đối tác để cùng lớn mạnh, nâng cao năng lực cạnh tranh vươn ra toàn cầu, chứ không đơn thuần là bán đứt doanh nghiệp.

Gần đây, tôi rất tự hào khi thấy không chỉ các tập đoàn lớn, mà cả các doanh nghiệp quy mô nhỏ hơn (SMEs) cũng đã có tư duy hướng ra khu vực. Trong quá trình đó, việc bán một phần cổ phần không có nghĩa là người sáng lập từ bỏ quyền sở hữu. Họ vẫn có thể tiếp tục điều hành, dẫn dắt doanh nghiệp theo đúng định hướng, nhưng với sự đồng hành về vốn và kinh nghiệm từ đối tác. Điều này cũng giải quyết bài toán an toàn tài chính cho gia đình người chủ, giúp họ yên tâm tập trung vào kinh doanh đường dài.

– Xin cảm ơn ông!