Cách xử trí hạ đường huyết đúng cách tại nhà

Theo ThS Lê Bích Nhàn (khoa nội tiết, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108), hạ đường huyết là tình trạng nồng độ glucose trong máu hạ dưới 3,9 mmol/l, có thể xảy ra ở bất kỳ ai nhưng phổ biến nhất ở người bệnh đái tháo đường đang dùng thuốc hạ đường huyết như insulin hoặc thuốc kích thích tụy tiết insulin (nhóm sulfonylurea).

Đây là một tình trạng cấp cứu y tế, có thể dẫn đến hôn mê, co giật hoặc biến chứng nghiêm trọng nếu không xử trí kịp thời. Việc giúp người bệnh và người thân nhận biết sớm, xử trí đúng cách tại nhà, giúp giảm nguy cơ nhập viện, giảm biến chứng cho người bệnh.

3 mức độ hạ đường huyết

ThS Nhàn nêu rõ theo phân loại của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, hạ đường huyết được chia thành 3 mức độ:

– Hạ đường huyết độ 1 (hạ đường huyết nhẹ, 3,0mmol/l ≤ Glucose ≤ 3,9mmol/l): Đói cồn cào, run rẩy tay chân, vã mồ hôi lạnh, tim đập nhanh, chóng mặt, đau đầu, tê môi hoặc đầu chi, cáu gắt, lo âu. Người bệnh vẫn tỉnh táo và có thể tự xử trí.

– Hạ đường huyết độ 2 (hạ đường huyết nhận thức suy giảm, dưới

– Hạ đường huyết độ 3 (hạ đường huyết nghiêm trọng): Co giật, hôn mê sâu, giảm phản xạ, dấu hiệu thần kinh khu trú. Đây là giai đoạn nguy hiểm, có thể xuất hiện mà không có dấu hiệu báo trước, đặc biệt ở bệnh nhân đái tháo đường lớn tuổi hoặc có bệnh lý kèm theo.

Triệu chứng ban đêm có thể biểu hiện qua ác mộng, đổ mồ hôi ướt đẫm, mệt mỏi khi thức dậy. Nếu nghi ngờ, hãy đo đường huyết mao mạch ngay tại nhà, đường huyết dưới 3,9 mmol/L (70mg/dL) cần xử trí ngay.

Xử trí tại nhà như thế nào?

Khi phát hiện hạ đường huyết, ưu tiên bổ sung glucose nhanh chóng để nâng đường huyết, tránh biến chứng như phù não hoặc tai biến mạch máu não. Áp dụng nguyên tắc “15-15” đơn giản và hiệu quả theo các bước sau:

– Bước 1: Bổ sung 15-20g carbohydrate hấp thụ nhanh, chọn thực phẩm dễ hấp thu, không chứa chất béo hoặc protein để tránh chậm trễ. 

Ví dụ như 2-3 viên đường hoặc 1-2 muỗng cà phê mật ong/đường trắng; 1/2 ly (120ml) nước trái cây (cam, nho) hoặc nước ngọt có đường (không dùng loại ăn kiêng); 1 ly sữa hoặc 4-5 viên kẹo cứng; Viên glucose đóng sẵn.

Nếu bệnh nhân kích thích hoặc khó nuốt, có thể dùng glucagon 1mg tiêm dưới da (nếu có sẵn tại nhà).

– Bước 2: Chờ 15 phút và kiểm tra lại đường huyết, nếu vẫn dưới 3,9 mmol/l, lặp lại bước 1. Nếu đã ổn (trên 3,9 mmol/l), ăn thêm bữa nhẹ chứa carbohydrate phức tạp và protein để duy trì như bánh mì kẹp phô mai, trái cây với sữa chua, hoặc cháo loãng.

– Bước 3: Nghỉ ngơi và theo dõi, tránh hoạt động nặng, ghi chép sự việc để báo bác sĩ điều chỉnh liều thuốc. Nếu hạ đường huyết dai dẳng, có thể cần truyền glucose 10% tại cơ sở y tế để duy trì đường huyết trên 5,5 mmol/l ít nhất 24 – 72 giờ.

Lưu ý: Nếu người bệnh hôn mê hoặc mất ý thức, KHÔNG cho ăn/uống để tránh nghẹn, gọi ngay cấp cứu 115. Không tự ý dùng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết khác, vì sẽ làm tình trạng tệ hơn. Với người bệnh không bị đái tháo đường, cần điều trị nguyên nhân gốc rễ như u tiết insulin.

Phòng ngừa hạ đường huyết

Phòng ngừa là cách tốt nhất để tránh tái phát, các biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả bao gồm:

– Ăn uống điều độ: Không bỏ bữa, chọn thức ăn có chỉ số đường huyết thấp (rau củ, ngũ cốc nguyên hạt), ăn đúng giờ sau tiêm insulin. Hạn chế rượu bia, đặc biệt khi bụng đói.

– Luyện tập đúng cách: Chọn bài tập phù hợp, tập đều đặn với nhóm bạn, kiểm tra đường huyết trước khi tập. Mang theo kẹo hoặc viên đường dự phòng, tránh tập lúc thuốc hạ đường huyết đạt đỉnh.

– Sử dụng thuốc an toàn: Không tự ý điều chỉnh liều insulin hoặc thuốc viên (như sulfonylurea). Bảo quản thuốc đúng cách, tiêm đúng kỹ thuật (vị trí, độ sâu). Theo dõi đường huyết mao mạch tại nhà thường xuyên. Mang theo nhận dạng: Người bệnh đái tháo đường nên mang thẻ thông báo tình trạng bệnh khi ra ngoài.

– Theo dõi định kỳ: Khám lại với bác sĩ nội tiết để điều chỉnh phác đồ, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh mạn tính kèm theo. Tránh kiểm soát đường huyết quá chặt chẽ nếu có nguy cơ cao.

Hạ đường huyết là tình trạng khẩn cấp nhưng có thể xử trí hiệu quả tại nhà nếu nhận biết sớm và áp dụng đúng phương pháp. Người bệnh luôn chuẩn bị máy đo đường huyết và thực phẩm dự phòng. Hãy thông tin đến người thân cách hỗ trợ để tránh biến chứng. Nếu có triệu chứng bất thường, hãy liên hệ bác sĩ ngay để được tư vấn.