Unai Emery – kẽ phá bĩnh ở Ngoại hạng Anh

“Tôi chưa từng nghĩ đến việc làm giàu”, Emery từng nói năm 2008 trên kênh truyền hình Localia, sau khi đưa Almeria từ giải hạng Nhì lên La Liga. Đó là thành công đầu tiên của một HLV luôn tin rằng nỗ lực và chăm chỉ có thể bù đắp cho túi tiền.

Đến giờ, ông vẫn trung thành với triết lý ấy, và biến Aston Villa, đội bóng chi tiêu ít nhất hè 2025 của Ngoại hạng Anh, thành một trong những hiện tượng đáng chú ý nhất châu Âu. Lần đầu kể từ 1914, đội thắng 11 trận liên tiếp trên mọi đấu trường, với 8 trận ở Ngoại hạng Anh. Mạch kết quả này đưa Aston Villa vượt qua hơn nửa giới nhà giàu của bóng đá Anh, lên đứng thứ ba, chỉ kém đầu bảng Arsenal 3 điểm.

Aston Villa từng một lần đoạt Cup C1 và 7 lần vô địch hạng đấu cao nhất trước kỷ nguyên Ngoại hạng Anh (từ 1993), nhưng quen sống giữa những hoài niệm và kết quả thất vọng. Thế rồi, từ khi Emery nhậm chức cuối tháng 10/2022, họ trở thành một tập thể nghiêm túc với bản sắc và cá tính riêng.

Ở ba trong bốn mùa giải gần nhất, cuộc đua vô địch là chuyện riêng giữa Man City và Arsenal – hai đội bóng ổn định với các HLV Pep Guardiola, Mikel Arteta. Nhưng mùa này, Aston Villa của Emery đã âm thâm vươn lên, chen chân vào cuộc đua đó. “Ông ấy khiến tất cả cầu thủ Villa tin rằng họ là hóa thân của Pele”, báo Tây Ban Nha Marca dẫn lời một nguồn tin tại Bodymoor Heath – đại bản doanh của Aston Villa ở ngoại ô Birmingham.

Trước Chelsea tại Stamford Bridge ở vòng 18 Ngoại hạng Anh hôm 28/12, chủ nhà “xuất sắc” trong hiệp một, như chính Emery mô tả. Họ kiểm soát trận đấu, ép Villa phải co cụm và hầu như không cho đối thủ chạm bóng thoải mái. Bàn mở tỷ số của Joao Pedro từ quả phạt góc dường như sẽ trở thành tiền đề cho một cơn mưa bàn thắng với Chelsea.

Nhưng Aston Villa cho thấy họ là một tập thể giàu sức cạnh tranh và biết đọc trận đấu. Emery không mất bình tĩnh, không thay đổi kế hoạch chỉ vì hoảng loạn, ông hành động như một HLV kiểm soát mọi thứ trên sân.

Bằng ba sự thay đổi người cùng lúc ở phút 59 – Ollie Watkins, Jadon Sancho và Amadou Onana, Emery tạo bước ngoặt cho trận đấu. Với những đôi chân tươi mới, Aston Villa vừa tăng cường nhân sự ở khu vực giữa sân, vừa tăng nhịp độ tấn công và độ nguy hiểm cho các tình huống khoan phá sau lưng hàng thủ Chelsea.

Chelsea hiệp một còn kiểm soát bóng 71%, dứt điểm 10 lần với 2 cơ hội ngon ăn, đạt bàn thắng kỳ vọng 1,93, trong khi Aston Villa không dứt điểm được cú nào. Nhưng sau điều chỉnh của Emery, đội khách dứt điểm 9 lần với 8 pha đi trúng đích, trong đó có 5 cơ hội ngon ăn, còn Chelsea chỉ có 3 cú dứt điểm không trúng đích và còn 53% thời lượng kiểm soát bóng.

Watkins gỡ hòa rồi ấn định chiến thắng bằng đầu từ quả phạt góc. Nếu không có những pha cứu thua xuất sắc từ Robert Sanchez, chủ nhà đã có thể thủng lưới thêm. “Màn ngược dòng này như một tuyên ngôn của Emery: không thể đánh bại ông bằng quán tính, vì nếu trận đấu đi chệch hướng, ông sẽ chỉnh lại”, Marca bình luận.

“Unai là thiên tài chiến thuật”, Watkins giải thích sau trận. “Ông ấy thay đổi vì nhận ra Chelsea bắt người một kèm một, nhưng vẫn đảm bảo quân số đông hơn ở hàng thủ khi chúng tôi chơi bóng dài. Khi tôi vào sân trong hiệp hai, Emery xếp Sancho và Morgan Rogers ở hai cánh, đặt Youri Tielemans ở vị trí số 10. Nhờ thế, chúng tôi có thêm nhân sự ở trung lộ để tấn công”.

Những trở ngại mà Aston Villa đã vượt qua, đặc biệt từ vòng cuối mùa trước khi họ bỏ lỡ suất dự Champions League, khiến sự bùng nổ hiện tại trở nên đáng chú ý và dễ dàng bỏ qua bảng lý lịch của Emery. Ông dấn thân vào nghề huấn luyện năm 33 tuổi, khi dẫn dắt một Lorca không tên tuổi ở giải hạng Ba Tây Ban Nha. Sau đó, chỉ trong 18 tháng, Emery lèo lái Almeria thăng hạng La Liga.

Qua gần 20 năm làm nghề, Emery là một HLV thành công: 4 chức vô địch Europa League, thắng 11/15 trận chung kết ông tham dự, với tỷ lệ thắng cao nhất trong số bất kỳ HLV nào từng dẫn dắt Villa, PSG hay Villarreal. Nhưng ông cũng đã nếm đủ cay đắng, nhưng lần cùng PSG thua ngược cay đắng trước Barca, hay bị xem là kẻ thất bại ở Arsenal thời hậu Wenger. Tất cả đều mang đến giá trị, để khi trở lại Anh, ông tìm thấy điều mà ngành công nghiệp bóng đá ngày càng “dè sẻn”: thời gian, ổn định cùng một dự án thực sự nghiêm túc với Aston Villa.

Cả ba vị trí dẫn đầu ở Ngoại hạng lúc này đều có một điểm tương đồng dễ nhận ra: tất cả đều được huấn luyện bởi những người Tây Ban Nha. Ở đó, HLV là người nắm quyền lực, nơi mọi thứ được xây dựng xung quanh cá tính và tầm nhìn của họ.

Không nhân vật nào tại Aston Villa nghi ngờ ngôi sao thực sự của CLB là ai. Với 372 triệu USD, đội chỉ đứng thứ tám Ngoại hạng Anh về doanh thu, kém gần 607 triệu so với Man City. Và để cạnh tranh với những đại gia đứng trên, như Chủ tịch mảng kinh doanh Francesco Calvo thừa nhận, Aston Villa cần một “lối tắt”, và lối tắt của họ chính là Emery. “Ông ấy là giá trị gia thặng dư thực sự của chúng tôi”, Calvo từng nói trên The Times.

Dean Smith, HLV từng đưa Aston Villa lên hạng từ giải hạng Nhất Anh năm 2019 và đặt nền móng cho đội hình hiện tại, cũng đồng tình với quan điểm đó. “Bạn có thể thấy tập thể này được huấn luyện tốt đến mức nào, cả khi có bóng lẫn không có bóng”, Smith, hiện dẫn dắt Charlotte FC ở MLS, nhận xét.

Khối lượng huấn luyện của Emery được minh chứng qua hệ thống dâng cao bẫy việt vị của Aston Villa. Dưới trướng ông, họ liên tục là đội bẫy việt vị hiệu quả nhất Ngoại hạng Anh, đỉnh cao là chỉ trong trọn một năm dẫn đội, Aston Villa bẫy việt vị thành công 165 lần, so với đội xếp thứ nhì cùng thời gian ấy là Liverpool (93 lần). Mùa hiện tại, họ vẫn dẫn đầu thống kê này với 49 lần bẫy việt vị chính xác. Hình ảnh hàng thủ xếp hàng liền mạch, tư thế thân người mở song song theo đường biên dọc, sẵn sàng nghiêng người về phía bóng và dâng lên lùi xuống đồng loạt trở thành nghệ thuật được rèn trên sân tập.

“Luyện tập, luyện tập, và luyện tập”, Emery nói trong một cuộc phỏng vấn năm 2023. “Xây dựng tinh thần. Tạo ra tinh thần. Khắt khe ngày qua ngày”.

Hành trình của những tham vọng

Quyển sách Emery, Rise of the Villans của ký giả Tây Ban Nha Guillem Balague mô tả hành trình đưa Emery đến với Villa. HLV này bắt đầu bằng chuyến lái xe từ Valencia đến Madrid, Tây Ban Nha để ăn trưa tại nhà của siêu cò Jorge Mendes cùng đồng sở hữu Villa, Nassef Sawiris, vào tháng 10/2022.

Sawiris ngày đó đang chống chọi với chứng viêm dạ dày nhưng cảm nhận rõ luồng năng lượng khi Emery trình bày ý tưởng. Không laptop, không PowerPoint hay kỹ xảo nào, Emery – với niềm đam mê thuần túy – nói chay. “Khác biệt giữa Man City với Man Utd không phải tiền từ dầu mỏ, mà là con người”, ông so sánh, từ đó phác thảo tầm nhìn cho một CLB muốn thành công.

Emery không thích lối bóng dài, tranh bóng hai dưới thời HLV tiền nhiệm Steven Gerrard và ngay lập tức đưa các bài “rondo” (đá ma) vào tập luyện, mục tiêu không phải chuyền một-hai chạm mà là nhiều chạm và giữ bóng chắc chắn. Emery chú trọng vào vị trí của cầu thủ trên sân và những chi tiết chiến thuật nhỏ nhất. Ông mang theo 10 trợ lý và phân tích viên, những người chỉ trong vài ngày đã lắp đặt 6 màn hình phân tích lớn tại trung tâm Bodymoor Heath. “Tôi không đến đây để lãng phí thời gian, tôi đến để giành danh hiệu”, Emery nói khi ra mắt các cầu thủ trong phòng gym.

Lúc ấy, Aston Villa đứng thứ 16 Ngoại hạng Anh và chỉ thắng hai trong 11 trận dưới trướng Gerrard. Nhưng cuối mùa, Emery cùng đội lên cán đích thứ bảy. Sang mùa 2023-2024, Aston Villa xếp thứ tư, giành quyền dự Champions League.

Mùa 2024-2025, họ vào bán kết Cup FA, suýt loại PSG ở tứ kết Champions League. Ở vòng cuối Ngoại hạng, trọng tài mắc lỗi, từ chối công nhận bàn thắng của Morgan Rogers lúc tỷ số còn 0-0, góp phần khiến Aston Villa thua Man Utd 0-2. Vì kết quả đó, họ thua thiệt về hiệu số, mất vé dự Champions League vào tay Newcastle, và chịu tác động lớn.

Việc mất nguồn thu nhập quan trọng từ Champions League đã đẩy Aston Villa vượt ngưỡng quy định Công bằng Tài chính, dẫn đến các biện pháp kiểm soát của UEFA trong kỳ chuyển nhượng hè 2025. Vì thế, đội chỉ có khoảng 35 triệu USD để mua sắm, với tiền đạo cánh Evann Guessand từ Nice là bản hợp đồng đáng kể nhất. Aston Villa còn không ghi được bàn nào qua 4 trận đầu, gồm các thất bại trước Brentford và Crystal Palace. Ở Cup Liên đoàn, họ cũng bị loại sớm bởi chính Brentford.

Trận hòa 1-1 trên sân Sunderland trong thế dẫn bàn và chơi hơn người suốt hai phần ba thời gian hôm 21/9 khiến tình thế của Aston Villa càng trở nên u ám. Sau 5 vòng, họ đứng trong nhóm ba đội cuối bảng Ngoại hạng Anh, không thắng trận nào và chỉ ghi một bàn. Đó là cuộc khủng hoảng lớn nhất của Emery ở Aston Villa. Nhưng ông biết chính xác phải làm gì, theo cùng một cách.

HLV sinh năm 1971 truyền đạt đam mê đến các học trò về việc theo đuổi bản sắc mà ông đã xây dựng từ khi ngồi vào ghế nóng tại Villa Park ba năm trước: bám sát kế hoạch trận đấu, giữ nguyên tinh thần, đón nhận khó khăn, cùng tuân thủ chi tiết chiến thuật. “Hãy tin vào chính chúng ta, mọi thứ sẽ thay đổi”, nguồn tin từ báo Anh The Times từng dẫn lời Emery.

Bốn ngày sau trận hòa Sunderland, Aston Villa thắng Bologna ở Europa League. Sau đó ba ngày, họ thắng Fulham. Và suốt từ đầu tháng 10 đến nay, thầy trò Emery chỉ thua thêm hai trận, dưới tay Go Ahead Eagles của Hà Lan ở Europa League và Liverpool ở Ngoại hạng Anh.

Những người thân cận với Emery kể rằng ông là HLV kiểu cũ theo nghĩa tích cực: ám ảnh với chi tiết, thực tế khi cần, và tin bóng đá thắng nhờ những lợi thế nhỏ tích lũy từ lao động hàng ngày.

Vì thế, việc Aston Villa của Emery thăng tiến với chuỗi 11 chiến thắng gần đây không phải tia chớp nhất thời, mà là kết quả logic của một quá trình. Ông vẫn tự phân tích các trận đấu, xem lại 4-5 lần và tự cắt ghép, mã hóa video. “Chuẩn bị cho một trận đấu là nghi thức thiêng liêng, như hành hương đến thánh địa Mecca”, ông kể trong cuốn Rise of the Villans. “Mọi người có thể chỉ trích tôi tùy thích. Nhưng về phân tích, không ai nói gì được tôi”.

Trước khi mượn Marcus Rashford từ Man Utd ở nửa sau mùa 2024-2025, Emery đã gặp riêng tiền đạo Anh và khuyến khích anh hãy tự tìm hiểu. “Hãy nghiên cứu cách tôi huấn luyện, mức độ khắt khe của tôi, số lượng video tôi trình bày. Sau đó, nếu vẫn muốn đến, cậu sẽ cầu thủ của tôi”, ông nói.

Việc nỗ lực “khởi động lại” Rashford cho thấy khả năng nâng tầm cầu thủ của Emery, và có lẽ cũng là sức mạnh lớn nhất của ông. Emery làm cầu thủ chú ý đến chi tiết, như hướng dẫn Watkins cách đặt chân giống một VĐV điền kinh để tăng tốc độ bứt phá, hay dạy Rogers cách định vị ở “ô vuông đầu tiên” – tức khoảng trống nhỏ ở nách trung lộ giữa trung vệ và tiền vệ đối phương.

Nhờ phẩm chất này của Emery, Aston Villa chỉ chi ròng 50 triệu USD qua ba năm dưới trướng ông, và vẫn dựa vào 5 trụ cột còn lại từ thời Smith: gồm John McGinn, Watkins, Ezri Konsa, Emiliano Martinez và Matty Cash. Smith hiểu rõ phẩm chất của những cầu thủ dưới thời ông ngày ấy còn trụ lại đến bây giờ, và tin rằng họ đồng điệu với cách Emery quan niệm về bóng đá. “Cả 5 đều có và vẫn giữ được ngọn lửa khát khao, đều là những cầu thủ dễ huấn luyện, muốn được học và không ngừng hoàn thiện bản thân”, cựu HLV Aston Villa này khẳng định.

Aston Villa của Emery có những đặc trưng dễ nhận biết. Họ chơi với trật tự nhưng không sợ hãi: có thể lùi sâu mà không sụp đổ, nhưng cũng pressing tầm cao có tính toán. Trung tuyến là trục đội bóng, với Boubacar Kamara và Onana mang lại sự cân bằng, Tielemans tổ chức, McGinn tạo nên cá tính và quãng đường di chuyển, Rogers đóng vai trò cầu nối giữa các tuyến. Và các nhân tố dự bị luôn sẵn sàng tạo nên phép màu, như màn ngược dòng hạ Chelsea hôm 26/12.

Thống kê từ The Athletic chỉ ra không đội nào ở 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu thắng nhiều trận sân nhà hơn Aston Villa ba năm qua, và không một đội Ngoại hạng Anh nào đánh rơi ít điểm hơn họ từ thế dẫn bàn mùa này. Aston Villa không sụp đổ khi tình hình xấu đi. Họ chịu đựng, tái tổ chức và điều chỉnh. Tất cả xuất phát từ tư tưởng của vị HLV trưởng: kiểm soát cảm xúc cũng là chiến thuật.

Với CEO bóng đá của Aston Villa, Damian Vidagany, người từng đồng hành với Emery 17 năm qua, HLV 54 tuổi này thậm chí là nhà cầm quân hay thứ nhì Ngoại hạng Anh, chỉ sau Pep Guardiola. “Emery đã đạt trình độ cao nhất ở mọi CLB ông dẫn dắt, và giờ cạnh tranh với những đội có ngân sách gấp ba. Những người trong ngành đánh giá rất cao điều đó”, Vidagany giải thích

Emery từng bị chế giễu vì vốn tiếng Anh pha ngữ điệu Tây Ban Nha nặng, nổi tiếng với câu chào “Good ebening”. Nhưng dưới trướng ông, Villa đang là những kẻ phá bĩnh đáng hoan nghênh trong một giải đấu ngày càng nghiêng về các đội giàu nhất. HLV xứ Basque không chen chân vào từ sự hỗn loạn của thời thế, mà từ một phương pháp và quá trình rõ ràng. Emery tự đoạt cái quyền ngồi vào bàn tiệc ấy.

Hoàng Thông tổng hợp