Từ bảo tồn đến tôn vinh, công nghệ giúp truyền thống bước vào kỷ nguyên mới

Nhiều làng nghề truyền thống ở Việt Nam đang đứng trước thực tế đáng lo ngại. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước hiện có hơn 5.000 làng nghề và làng nghề truyền thống, nhưng không ít trong số đó đang hoạt động cầm chừng hoặc đứng trước nguy cơ mai một do thiếu lao động trẻ kế cận. Thực trạng này khiến câu chuyện gìn giữ giá trị truyền thống thường được nhắc đến như cuộc chạy đua ngược dòng khó có hồi kết.

Tuy nhiên, cùng lúc đó, một thực tế khác cũng đang diễn ra. Chưa bao giờ công nghệ lại hiện diện sâu rộng trong đời sống như hiện nay. Smartphone, AI và mạng xã hội đã trở thành những công cụ quen thuộc với người trẻ, giúp họ ghi lại, xử lý và lan tỏa câu chuyện chỉ trong vài thao tác. Khi hai dòng chảy này gặp nhau, một câu hỏi mới được đặt ra. Liệu công nghệ có thể trở thành lực đẩy giúp những giá trị truyền thống tìm được sức sống mới, thay vì chỉ là yếu tố khiến chúng bị lãng quên. Cách tiếp cận của tập 9 “Mành trúc du ký” thuộc Voices of Galaxy – chuỗi phim truyền cảm hứng của Samsung mang đến một câu trả lời đáng chú ý cho câu hỏi đó.

Khi công nghệ trở thành kiềng ba chân cho việc lan tỏa giá trị truyền thống

Sự khác biệt của giai đoạn hiện nay nằm ở việc ba yếu tố công nghệ quan trọng cùng hội tụ. Thứ nhất là thiết bị thông minh. Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông, Việt Nam có hơn 77 triệu người dùng internet, trong đó phần lớn truy cập thông qua smartphone. Điều này đồng nghĩa với việc những không gian văn hóa mang tính địa phương như làng nghề có thể được ghi lại bằng hình ảnh, video chất lượng cao ngay tại chỗ, không cần đến hạ tầng phức tạp hay ekip chuyên nghiệp.

Thứ hai là AI, công cụ hỗ trợ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong quá trình kể chuyện. AI không thay thế con người trải nghiệm hay sáng tạo, nhưng giúp người kể chuyện xử lý lượng thông tin lớn, tìm kiếm tư liệu nền, sắp xếp nội dung mạch lạc và hoàn thiện sản phẩm truyền thông nhanh hơn. Trong tập “Mành trúc du ký”, Gemini Live xuất hiện đúng vai trò hậu cần, giúp câu chuyện về làng mành trúc Tân Thông Hội được kể rõ ràng, dễ tiếp cận, trong khi trọng tâm vẫn nằm ở con người và không gian làng nghề.

Thứ ba là mạng xã hội – không gian chính để lan tỏa thông tin. Nhân vật trung tâm trong tập 9 Voices of Galaxy là Dế Mèn Du Ký bước vào làng nghề với tâm thế của người kể chuyện. Anh sống và trải nghiệm cùng nghệ nhân, đưa hình ảnh làng nghề đến hàng triệu người chỉ trong thời gian ngắn, giúp người xem thấy được vẻ đẹp của sản phẩm mành trúc, hiểu được công sức phía sau và nhận ra những thách thức mà làng nghề đang đối diện một cách tự nhiên mà sống động.

Cơ hội tái định vị giá trị truyền thống trong đời sống hiện đại

Nhiều chuyên gia văn hóa cho rằng thách thức lớn nhất của việc gìn giữ di sản không nằm ở việc thiếu giá trị, mà ở việc thiếu cách kể phù hợp. Khi truyền thống chỉ được nói đến bằng ngôn ngữ hoài niệm hoặc khẩu hiệu, nó khó tạo được sự đồng cảm với thế hệ trẻ. AI trong bối cảnh này mang lại một cơ hội mới.

AI giúp người sáng tạo tiếp cận kho tư liệu phong phú, xử lý thông tin hiệu quả và kể lại câu chuyện theo cách gần gũi hơn với nhịp sống số. Khi được sử dụng đúng cách, AI không làm mất đi chiều sâu văn hóa, mà góp phần đưa chiều sâu ấy đến gần hơn với công chúng.

Nhìn từ thực tế hiện nay, có thể nói chưa bao giờ điều kiện để lan tỏa giá trị truyền thống lại thuận lợi như lúc này. Công nghệ đã đủ phổ biến, AI đủ mạnh để hỗ trợ và mạng xã hội đủ rộng để tạo sức lan tỏa. Thách thức không còn nằm ở việc thiếu công cụ, mà ở cách con người lựa chọn sử dụng chúng. Cách tiếp cận của “Mành trúc du ký” cho thấy khi công nghệ được đặt đúng vai trò, nó có thể mở ra những góc nhìn tích cực cho câu chuyện nối dài di sản. Truyền thống qua lăng kính người trẻ như nguồn chất liệu sống động để kể tiếp, để tự hào và để kết nối. Trong thời đại công nghệ, đó chính là cơ hội vàng để những giá trị truyền thống lâu đời không chỉ được giữ lại, mà còn tiếp tục sống và lan tỏa cùng thời đại.