Thế giới năm 2025: Nóng như chảo lửa

Ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Năm 2025 mở đầu bằng lễ nhậm chức tổng thống Mỹ của ông Donald Trump, theo sau là hàng loạt sắc lệnh hành pháp về nhiều chính sách trong nước và quốc tế, bao gồm nhập cư, kinh tế và quan hệ đối ngoại.

Nhà lãnh đạo Mỹ xem việc trục xuất hàng loạt người nhập cư không có giấy tờ là ưu tiên sau khi trở lại Nhà Trắng khi huy động nhiều cơ quan liên bang để bắt giam và trục xuất những người này.

Ngoài ra, ông Donald Trump đã cho đóng cửa Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), chấm dứt cơ chế giám sát độc lập đối với các cơ quan liên bang chủ chốt, đồng thời cắt giảm mạnh số lượng nhân viên liên bang.

Về đối ngoại, ông Donald Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về chống biến đổi khí hậu và Tổ chức Y tế Thế giới, hạn chế tiếp nhận người tị nạn, và liệt các băng đảng ma túy vào danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài ngay trong ngày nhậm chức.

Đáng chú ý, nhà lãnh đạo này đã sử dụng thuế quan và lời đe dọa áp thuế để tái đàm phán các thỏa thuận thương mại với nhiều quốc gia trên thế giới.

Biến đổi khí hậu thúc đẩy thiên tai nghiêm trọng trên thế giới

Trong suốt năm 2025, thế giới đã chứng kiến nhiều ví dụ cho thấy cuộc khủng hoảng khí hậu đang khiến các thảm họa thêm nghiêm trọng. Ba thập kỷ nỗ lực toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu đã phần nào làm chậm lại đà gia tăng khí thải gây nóng lên toàn cầu, nhưng chừng đó là chưa đủ.

Hồi tháng 7, lượng mưa tương đương bốn tháng đã trút xuống chỉ trong vài giờ tại khu vực trung tâm bang Texas – Mỹ, gây ra lũ lụt khiến ít nhất 136 người thiệt mạng.

Đến tháng 10, bão Melissa – một trong những cơn bão mạnh nhất trong hơn 150 năm – quét qua vùng Caribe, gây tàn phá trên diện rộng tại Jamaica, Haiti, Cuba và Bahamas. Đến 2 tháng cuối năm, nhiều quốc gia Nam Á và Đông Nam Á đã hứng chịu các đợt lũ lụt tàn phá gây nhiều thiệt hại về người và của.

Trong khi đó, châu Âu hiện là lục địa ấm lên nhanh nhất trên hành tinh, với năm 2025 ghi nhận mùa cháy rừng tồi tệ nhất trong lịch sử cùng nhiều đợt nắng nóng gay gắt vào mùa hè.

Thuế quan Mỹ gây xáo trộn, khuấy động căng thẳng thương mại Mỹ – Trung

Sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump đã áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ từ nhiều quốc gia trên thế giới. 

Ông Donald Trump cho rằng biện pháp này sẽ thúc đẩy sản xuất trong nước và tạo thêm việc làm cho người Mỹ, tăng nguồn thu ngân sách, khuyến khích người tiêu dùng mua nhiều hàng sản xuất trong nước, thu hút thêm đầu tư và thu hẹp thâm hụt thương mại.

Ông Donald Trump cũng sử dụng thuế quan như một công cụ để gây sức ép, đưa ra các yêu cầu khác trong quan hệ với các quốc gia đối tác. Dù vậy, nhiều mức thuế sau khi được công bố đã bị điều chỉnh hoặc hoãn thực hiện. Những người chỉ trích cảnh báo thuế quan có thể khiến giá cả tăng cao và gây tổn hại cho nền kinh tế toàn cầu.

Chính sách thuế quan của ông Donald Trump cũng góp phần khiến căng thẳng thương mại Mỹ – Trung Quốc leo thang trong năm 2025.

Dù vậy, hai bên cũng nỗ lực hạ nhiệt tình hình, thể hiện rõ qua cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi cuối tháng 10.

Hai bên đã đạt được một số thỏa thuận tạm thời, như cắt giảm thuế trong thời gian ngắn, nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đối với một số công nghệ và khoáng sản, đồng thời điều chỉnh dòng chảy thương mại.

Những điểm nóng chính trong quan hệ hai nước hiện vẫn xoay quanh đất hiếm, tiền chất fentanyl và công nghệ. Trong bối cảnh hai nền kinh tế hàng đầu thế giới này vừa cạnh tranh chiến lược vừa điều chỉnh chính sách, tương lai mối quan hệ giữa họ vẫn còn nhiều bất định.

Xung đột Nga – Ukraine kéo dài

Năm 2025 ghi nhận một loạt nỗ lực thúc đẩy giải pháp ngoại giao cho xung đột Nga – Ukraine nhưng chưa mang lại kết quả.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trong năm nay đã lần lượt gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Nga Vladimir Putin song các bên vẫn chưa đạt được đột phá.

Vấn đề lãnh thổ vẫn là trở ngại lớn nhất trong các cuộc đàm phán khi Ukraine tuyên bố không chấp nhận nhượng lãnh thổ cho Nga.

Tranh cãi về kế hoạch hòa bình cho Ukraine cũng góp phần khiến Mỹ – châu Âu thêm rạn nứt khi Washington được cho là có xu hướng đòi hỏi Kiev nhượng bộ lãnh thổ. Mỹ cũng muốn thúc đẩy NATO và Liên minh châu Âu tự chịu trách nhiệm phòng thủ trong tương lai,

Một yếu tố khác là chiến lược an ninh mới của Mỹ kêu gọi châu Âu đảm nhận ‘trách nhiệm chính trong việc bảo vệ an ninh của mình. Hai bên còn bất đồng về nhiều vấn đề khác như thuế quan, thương mại và mới đây là chống thông tin độc hại, sai lệch trên mạng.

Châu Á nhiều cuộc xung đột, bất ổn chính trị

Nhiều cuộc xung đột đã diễn ra khắp châu Á trong năm nay. Đáng chú ý, cuộc chiến ngắn ngày giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5-2025 đánh dấu mức leo thang căng thẳng nghiêm trọng nhất kể từ năm 1999, từ đó nêu bật nguy cơ liên quan đến vũ khí hạt nhân. Xung đột diễn ra hôm 7-5 và bất ngờ chấm dứt khi hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn hôm 10-5.

Xung đột cũng diễn ra tại biên giới Pakistan – Afghanistan trong tháng 10 khi hai bên cáo buộc bên kia tấn công mình. Mặc dù có lệnh ngừng bắn tạm thời sau đó, giới chức Pakistan cảnh báo rằng xung đột có thể tái diễn bất cứ lúc nào do các vấn đề chưa được giải quyết dứt điểm.

Islamabad cáo buộc Kabul chứa chấp phần tử vũ trang thực hiện các cuộc tấn công xuyên biên giới nhằm vào lãnh thổ Pakistan. Phong trào Taliban phủ nhận cáo buộc này, trong lúc khẳng định quân đội Pakistan dung túng cho các tay súng có liên hệ với tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng để làm suy yếu Afghanistan.

Trong khi đó, tranh chấp biên giới giữa Thái Lan – Campuchia hai lần bùng phát thành xung đột vũ trang vào các tháng 7 và 12 trước khi đạt thỏa thuận ngừng bắn.

Vào tháng 9-2025, Nepal rơi vào khủng hoảng chính trị sau khi chính phủ áp đặt lệnh cấm mạng xã hội trên diện rộng. Trong bối cảnh kinh tế trì trệ và sự vỡ mộng lan rộng trong giới trẻ, động thái này đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình quy mô lớn tại thủ đô Kathmandu và nhiều thành phố khác, buộc Thủ tướng K.P. Sharma Oli phải từ chức.

Xung đột Trung Đông leo thang, Israel – Iran tấn công trực diện

Năm 2025 khởi đầu với hy vọng ở Trung Đông khi Israel và nhóm vũ trang Hamas đạt thỏa thuận ngừng bắn vào tháng 1. Lệnh ngừng bắn cho phép viện trợ nhân đạo thiết yếu được đưa vào Dải Gaza, đồng thời một số con tin Israel được thả để đổi lấy các tù nhân Palestine. Tuy nhiên, thỏa thuận đã sụp đổ vào tháng 3.

Đến tháng 10, hai bên đồng ý ngừng bắn theo kế hoạch hòa bình do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất. Dù vẫn còn những điểm có thể gây bế tắc, trong đó có vấn đề giải giáp Hamas và cơ chế quản trị Gaza, nhưng nhìn chung lệnh ngừng bắn vẫn được duy trì.

Năm 2025 cũng chứng kiến cuộc đối đầu Israel – Iran leo thang. Israel hôm 13-6 bất ngờ tấn công Iran, nhằm vào các mục tiêu quân sự, hạt nhân và dân sự, cũng như các chỉ huy quân đội cấp cao và các nhà khoa học hạt nhân của nước này.

Iran sau đó đáp trả bằng các đợt tấn công tên lửa và máy bay không người lái, trong khi Mỹ tiến hành không kích ba cơ sở hạt nhân của Iran. Cuộc xung đột kéo dài 12 ngày này khiến ít nhất 1.064 người Iran thiệt mạng.

Công nghệ trí tuệ nhân tạo tác động đến mọi lĩnh vực

Chi tiêu vốn cho hạ tầng trí tuệ nhân tạo (AI) đã tăng lên mức chóng mặt trong năm 2025. Các tập đoàn công nghệ lớn ước tính đã chi khoảng 405 tỉ USD cho các khoản đầu tư liên quan đến AI.

Làn sóng chi tiêu khổng lồ này xuất phát từ cuộc chạy đua xây dựng hạ tầng cần thiết cho các mô hình và ứng dụng AI ngày càng tinh vi. Câu hỏi đặt ra là liệu lợi nhuận thu về có tương xứng với quy mô đầu tư khổng lồ này hay không.

Cơn sốt AI không chỉ giới hạn ở các hãng sản xuất chip hay nhà cung cấp dịch vụ đám mây. Doanh nghiệp ở nhiều lĩnh vực khác nhau cũng đã tích hợp AI vào hoạt động và sản phẩm của mình.

Tuy vậy, những lo ngại về bong bóng AI ngày càng gia tăng khi định giá thị trường bị đẩy lên cao. Ngoài ra, lợi nhuận tập trung vào một số ít công ty lớn làm dấy lên các rủi ro mang tính hệ thống.

Mỹ nới lỏng chính sách tiền tệ – giá vàng thế giới liên tục phá đỉnh

Giá vàng không ngừng gia tăng và liên tục lập kỷ lục mới trong năm 2025. Tính từ đầu năm đến nay, vàng đã tăng 70% và lần đầu tiên vượt các mốc 4.500 USD/ounce vào cuối tháng 12.

Theo giới phân tích, căng thẳng địa chính trị và bất ổn kinh tế gia tăng đã thúc đẩy nhu cầu đối với vàng. Bên cạnh đó, sự biến động trên thị trường trái phiếu và việc đồng USD mất giá cũng làm lung lay sức hấp dẫn của một số tài sản trú ẩn an toàn khác.

Trong bối cảnh thị trường biến động mạnh và căng thẳng thương mại gia tăng, năm 2025 còn chứng kiến sự thay đổi lớn trong chính sách tiền tệ toàn cầu. 

Sau nhiều năm liên tiếp tăng lãi suất mạnh tay để kiềm chế lạm phát hậu đại dịch, các ngân hàng trung ương trên thế giới đã bắt đầu chu kỳ cắt giảm lãi suất, dù với mức độ quyết liệt và tốc độ khác nhau.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) dẫn đầu xu hướng này khi cắt giảm lãi suất ba lần trong năm 2025. Tuy nhiên, tại cuộc họp tháng 12-2025, FED phát tín hiệu rằng chỉ có thêm một lần cắt giảm 0,25 điểm phần trăm trong năm 2026. Lập trường thận trọng này phản ánh lo ngại về áp lực lạm phát dai dẳng do thuế quan và thị trường lao động đang có dấu hiệu chậm lại.

Tâm điểm đất hiếm và căng thẳng chuỗi cung ứng

Trung Quốc hai lần cho thấy họ có thể “vũ khí hóa” các lợi thế kinh tế của mình vào tháng 4 và tháng 10 năm nay, nổi bật nhất là đất hiếm. Bắc Kinh hiện thống trị chuỗi cung ứng đất hiếm khi kiểm soát khoảng 60% sản lượng khai thác đất hiếm toàn cầu và 90% công suất tinh luyện.

Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nâng thuế đối với Trung Quốc vào tháng 4, Bắc Kinh lập tức ngừng xuất khẩu nam châm và bảy loại khoáng sản đất hiếm sang Mỹ. Chỉ trong vòng một tháng, ông Trump đã phải thu hẹp các mức thuế này.

Đến tháng 10, sau khi ông Donald Trump áp thêm các hạn chế đối với việc xuất khẩu chip bán dẫn tiên tiến và công nghệ sang Trung Quốc, Bắc Kinh ban hành các quy định mới về xuất khẩu những sản phẩm sử dụng khoáng sản đất hiếm của mình.

Trước nguy cơ gián đoạn lớn đối với nền kinh tế Mỹ, ông Donald Trump đã trì hoãn việc thực thi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và từ bỏ một số biện pháp khác nhằm vào Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh cũng hoãn thực thi trong vòng 1 năm các quy định ban hành hồi tháng 10 – một động thái cho thấy “lá bài đất hiếm” vẫn tiếp tục là mối đe dọa lơ lửng đối với Mỹ.

Giáo hoàng Francis qua đời

Giáo hoàng Francis qua đời ở tuổi 88 hôm 21-4. Ông là giáo hoàng người Mỹ Latinh đầu tiên trong lịch sử và dẫn dắt Giáo hội Công giáo trong 12 năm.

Sau lễ tang của Giáo hoàng Francis, 133 hồng y đã họp kín và bầu chọn giáo hoàng đầu tiên sinh tại Mỹ là Robert Prevost, người chọn Leo XIV làm tên giáo hoàng của mình.